Teoria kultury: poststrukturalizm i postmodernizm
piątek, 13:00-14:30, s. 23
30 h, ZAL/OCENA
dr Magdalena Barbaruk
barbaruk@gmail.com
dyżury: wtorek: 16:00-17:00, piątek: 12:00-13:00, s. 16
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z najważniejszymi konsekwencjami, jakie dla humanistyki miało pojawienie się idei, propozycji metodologicznych oraz perspektyw badawczych zaliczanych do postmodernizmu i poststrukturalizmu. Omawiane będą najważniejsze teksty filozofów, antropologów, socjologów, literaturoznawców, filozofów i metodologów historiografii, filozofów feminizmu tj. prace J. Derridy, R. Rorty’ego, M. Foucaulta, J.-F. Lyotarda, S. Greenblatta, H. White’a, F. Ankersmita, Z. Baumana, A. Giddensa, J. Baudrillarda, C. Geertza, E. Saida, D. Chakrabarty’ego, J. Butler etc. Cele propedeutyczne i poszerzające konteksty ww. tekstów spełniać będzie lektura artykułów istotnych interpretatorów postmodernizmu i zjawisk do niego zaliczanych: m.in. M. Jay’a, W. Welscha, A. Szahaja, E. Domańskiej, R. Nycza, W. Burszty, B. Banasiaka etc. Przedmiotem naszej refleksji będą ponowoczesne losy prawdy, znaczenia, kultury, dziejów, podmiotu, przestrzeni.
Pojęcia, kategorie, słowa kluczowe:
anty/esencjalizm, antyreprezentacjonizm, dekonstrukcja, différance, metanarracje, „metafizyka obecności”, tekstualizm, „słownik finalny”, „ironistka”, „metafizyk”, zwrot lingwistyczny, zwrot narratywistyczny, subaltern studies, feminizm różnicy, gender, transkulturowość, relatywizm, intertekstualizm, władza-wiedza, dyskurs, simulacrum, hiperrealność, nie-miejsce
Zajęcia mają charakter konwersatoryjny. Warunkiem ich zaliczenia jest:
- aktywność oparta na refleksyjnej lekturze zadanego tekstu;
- zaliczenia kolokwium;
- obecności na zajęciach (dopuszczalne 2 nieobecności, trzecia nieobecność eliminuje z zajęć).
Uwaga: Lektury, których znajomość obowiązuje studenta na danych zajęciach będą podawane przez wykładowcę z tygodniowym wyprzedzeniem (zwykle będzie to tylko jeden tekst).
Harmonogram:
Wprowadzenie. Pojęcie postmodernizmu i poststrukturalizmu (1.03)
1. A. Szahaj, Postmodernizm a scjentyzm; Teksty na wolności (strukturalizm – poststrukturalizm – postmodernizm), (w:) Zniewalająca moc kultury, Toruń 2004, s. 15-31, 123-133.
2. B. Smart, Postmodernizm, Poznań 1993, s. 11-33.
Krytyka funadamentalizmu epistemologicznego. Antyreprezentacjonizm
1. R. Rorty, Prywatna ironia i liberalna nadzieja liberałów, (w:) Przygodność, ironia, solidarność, Warszawa 2009, s. 121-153.
2. R. Rorty, Solidarność czy obiektywność, (w:) Obiektywność, relatywizm, prawda, Warszawa 1999, s. 35-54.
Dekonstrukcja jako atak na metafizykę obecności. Dekonstrukcja w antropologii
1. J. Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą, red. H. Markiewicz, t. 2, Kraków 1997, s. 151-174.
2. B. Banasiak, Roż-ni(c)oś-ć; Dekonstrukcja – genialny unik, (w:) J. Derrida, O gramatologii, Łódź 2011, s. 7-18, 401- 414.
3. W. Burszta, Wokół dekonstrukcji antropologicznej, (w:) Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Poznań 2004, s. 49-61.
Poststrukturalizm a literaturoznawstwo. Nowy Historycyzm
1. R. Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1995, s. 11-82.
2. S. Greenblatt, W stronę poetyki kultury; Kultura (w:) Poetyka kulturowa, Kraków 2006, s. 39-63, s. 145-156.
Zwrot lingwistyczny w historiografii. Narratywizm i „śmierć res gestae”
1. J. Topolski, Rozwój narratywistycznej filozofii historii w końcu XX wieku; Nowe koncepcje prawdy a narracja historyczna (w:) Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1998, s. 78-88, 351-367.
2. H. White, Tekst historiograficzny jako artefakt literacki; Fabularyzacja historyczna a problem prawdy (w:) Poetyka pisarstwa historycznego, Kraków 2000, s. 78-109, s. 211-236.
Rekonfiguracja doświadczenia. Doświadczeniowa wzniosłość w filozofii historii (sensytywizm)
1. M. Jay, Poststrukturalistyczna rekonfiguracja doświadczenia. Bataille, Barthes, Foucault, (w:) Pieśni doświadczenia, Kraków 2008, s. 509-563.
2. E. Domańska, Od języka do doświadczenia: filozofia historii Franka Ankersmita, (w:) Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań 2005, s. 101-128.
Refleksja o kulturze – „świat w kawałkach” i transkulturowe sieci
1. C. Geertz, Świat w kawałkach – kultura i polityka u schyłku wieku, (w:) Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, Kraków 2003, s. 271-286, 307-325.
2. W. Welsch, Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury, “Studia Kulturoznawcze” t. 10 (Filozoficzne konteksty rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha), cz. 2, red. R. Kubicki, Poznań 1998.
Tożsamość w socjologii ponowoczesności. Między etosem autokreacji a etyką autentyczności
1. H. Joas, Pojęcie tożsamości a wyzwanie postmodernizmu, (w:) Powstawanie wartości, Warszawa 2009.
2. Z. Bauman, Ponowoczesne wzory osobowe, (w:) Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa 1994, s. 7-39.
Gender/sex: antropologia/ historia/ krytyka feministyczna
1. H. L. Moore, Co się stało kobietom i mężczyznom? Płeć kulturowa i inne kryzysy w antropologii, Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 402-419.
2. M. van Tilburg, Historia kobiet czy historia gender? Poststrukturalistyczne inspiracje w badaniach nad dziejami płci, „Historyka” 2000, t. XXX, s. 27-37.
Orientalizm a studia postkolonialne (subaltern studies)
1. E. W. Said, Orientalizm jako szczególny rodzaj wiedzy, (w:) Orientalizm, Poznań 2005, s. 61-86.
2. D. Chakrabarty, Postkolonialność a podstęp historii: kto wypowiada się w imieniu przeszłości Indii?, (w:) „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 2004, nr 3-4, s. 117-132.
Perspektywy badań postkolonialnych
1. E. Domańska, Badania postkolonialne, (w:) L. Gandhi, Teoria postkolonialna: wprowadzenie krytyczne, Poznań 2008, s. 157-165.
2. L. Koczanowicz, My skolonizowani? Wschodnioeuropejskie doświadczenie i teoria postkolonialna, „Nowa Krytyka” 2011, nr 26-27, s. 181-194. [pdf on-line]
Ontologie. Simulacrum. Rzeczywistość hiperrealna
1. J. Baudrillard, Precesja symulakrów, (w:) Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996, 175-189.
2. U. Eco, Podróż do hiperrealności, (w:) Semiologia życia codziennego, Warszawa 1996, s. 11-63.
Od miejsca do „nie-miejsca”?
1. M. Augé, Nie-miejsce. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, Warszawa 2010.
2. M. Foucault, O innych przestrzeniach. Heterotopie, „Kultura Popularna” 2(16)/ 2006, s. 7-13.
Literatura uzupełniająca:
1. M. Lubaś, Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej, Kraków 2003.
2. M. Brocki, Antropologia. Literatura – Dialog – Przekład, Wrocław 2008.
3. W. Welsch, Nasza postmodernistyczna moderna, Warszawa 1998.
4. Ch. Jenks, Kultura i postmodernizm, (w:) Kultura, Poznań 1993, s. 176-193.
5. R. Rorty, Dziewiętnastowieczny idealizm i dwudziestowieczny tekstualizm, (w:) Konsekwencje pragmatyzmu, Warszawa 1998, s. 184-205.
6. A. Szahaj, Richard Rorty czyli nieodparty urok (neo)pragmatyzmu w postmodernizm przemienionego, (w:) Oblicza postmoderny, red. A. Zeidler Janiszewska, Warszawa 1992, s. 72-81.
7. J. Clifford, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura, sztuka, Warszawa 2000.
8. U. Eco, R. Rorty, J. Culler, Interpretacja i nadinterpretacja, red. S. Collini, Kraków 1996, s. 28-75, 101-140.
9. Dekonstrukcja w badaniach literackich, red.R. Nycz, Gdańsk 2000.
10. M. Foucault, Archeologia wiedzy, Warszawa 2002.
11. G. Vattimo, Postnowoczesność i kres historii, (w:) Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996.
12. Pamięć, etyka i historia. Angloamerykańska teoría historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań 2002.
13. A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Warszawa 2001, s. 98-149.
14. Z. Bauman, Tożsamość. Wtedy, teraz, po co?, (w:) Idee a urządzenie świata społecznego. Księga jubileuszowa dla Jerzego Szackiego, red. E. Nowicka, Warszawa 1999, s. 43-56.
15. Z. Bauman, O turystach i włóczęgach czyli o bohaterach i ofiarach ponowoczesności, (w:) Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000, s. 133-153.
16. Ch. Taylor, Etyka autentyczności, Kraków 1996.
17. H. L. Moore, Płeć kulturowa i status – wyjaśnienie sytuacji kobiet, (w:) Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa 2003, s. 309-339.
18. I. Iwasiów, Gender dla średniozaawansowanych, Warszawa 2004....
Syjka