SKAŁY MAGMOWE .pdf

SKAŁY MAGMOWE

Skały magmowe powstają w procesie krystalizacji magmy. Utwory krystalizujące

pod powierzchnią ziemi zaliczamy do skał głębinowych (plutonicznych), natomiast na

powierzchni do skał wylewnych (wulkanicznych). Warunki krystalizacji decydują o stopniu

wykrystalizowania skały, wielkości składników mineralnych i ich ułożeniu w przestrzeni,

mimo zachowania identycznego składu chemicznego.

Ze względu na skład mineralny wyróżnia się skały kwaśne, obojętne oraz zasadowe, a ze

względu na miejsce krystalizacji magmy wyróżniamy skały głębinowe i wylewne.

CHEMIZM

SKŁAD

MINERALNY

SKAŁY

GŁĘBINOWE

(PLUTONICZNE)

SKAŁY WYLEWNE

(WULKANICZNE)

Skały kwaśne

Kwarc (pow. 50%),

Skalenie kwaśne

(potasowe)

Granit

Porfir (riolit)

Skały obojętne

Kwarc,

Skalenie kwaśne

(potasowe),

Skalenie zasadowe

(sodowo-wapniowe)

Sjenit

Dioryt

Gabro

Andezyt

Bazalt

Skały zasadowe

Skalenie zasadowe

(sodowo-

wapniowe),

Minerały femiczne

Cieszynit

Fonolit

Przy opisie skał magmowych uwzględnia się ich strukturę i teksturę. Struktura skał

magmowych jest to sposób wykształcenia składników skały. Na pojęcie to składa się

zespół cech skały, określający wielkości poszczególnych ziaren mineralnych, stopień ich

prawidłowości krystalicznej oraz stosunki wielkościowe ziaren poszczególnych składników

skały. Tekstura jest sposób przestrzennego rozmieszczenia składników w skale.

Tekstura obejmuje zarówno sposób uporządkowania składników, jak też sposób

wypełnienia przez nie przestrzeni.

- podział struktury ze względu na stopień krystaliczności:

o holokrystaliczna (pełnokrystaliczna) – wszystkie składniki skały są

składnikami krystalicznymi; skały głębinowe,

o hipokrystaliczna (półkrystaliczna) – obok składników krystalicznych

występuje szkliwo; typowe dla skał subwulkanicznych,

o szklista (halinowa) – brak minerałów, wskutek nagłego ochłodzenia magma

zastyga w postaci szkliwa.

- podział struktury ze względu na wielkość składników:

o równoziarnista – ziarna mają zbliżone wymiary,

o nierównoziarnista – ziarna są różnej wielkości,

o porfirowata – w drobnoziarnistym tle skalnym występują większe kryształy.

Taka struktura świadczy o dwóch etapach krystalizacji magmy,

o afanitowa (ciasto skalne) – kryształy są tak drobne, że niewidoczne gołym

okiem,

o porfirowa – obecność większych prakryształów na tle masy afanitowej

(ciasta skalnego). Prakryształy mają zwykle prawidłowe formy, niekiedy

mogą być poddane erozji magmowej. Prakryształy powstają w głębszych

partiach skorupy ziemskiej, w warunkach spokojnej krystalizacji magmy.

Jeżeli magma wraz z prakryształami dostaje się w płytsze strefy skorupy

ziemskiej – następuje jej szybkie ochłodzenie i powstaje szybko

zastygające ciasto skalne.

Tekstury skał magmowych:

- bezładna – brak określonego kierunku ułożenia minerałów

- kierunkowa (uporządkowana) – ułożenie składników wykazuje regularność

- kulista – krystalizacja wokół wydzielonych centrów

- zbita – minerały wypełniają całą przestrzeń

- porowata – powstaje w wyniki gwałtownego odgazowywania krzepnącej magmy,

pory kuliste

- gąbczasta – pumeksy i tufy, pory łączą się z sobą

- migdałowcowa – gdy pory zostają wtórnie wypełnione

Z punktu widzenie składu chemicznego minerały skał magmowych dzieli się na

dwie grupy:

- minerały femiczne (ciemne) – zawierają dużo FeO i MgO (oliwiny, pirokseny,

amfibole, biotyt)

- minerały sialiczne (jasne) – główne składniki to SiO 2 i Al 2 O 3 (skalenie: plagioklazy,

albit, anortyt; ortoklaz, kwarc)

Uproszczony system klasyfikacji skał magmowych opiera się na składzie

minerałów skałotwórczych głównych i zawartości krzemionki SiO 2 , w poszczególnych

grupach.

Przegląd skał magmowych

1. Granit

Są to skały magmowe, głębinowe o barwie szarej, różowej lub czerwonej.

Struktura ziarnista lub porfirowata.

Tekstura bezkierunkowa.

Skład mineralny stanowią:

- skalenie potasowe (ortoklaz, mikroklin),

- plagioklazy kwaśne (oligoklaz, albit),

- kwarc,

- łyszczyki (biotyt, muskowit),

- inne minerały (piroksen, hornblenda, rutyl, apatyt).

Różne formy granitu

Granit w postaci kostki brukowej

Granit w postaci kamienia polnego

Granit o strukturze porfirowatej z wyraźnym udziałem skaleni

Granit z wyraźnym udziałem ortoklazu

Granit z ziarnami kwarcu (szare), ortoklazu (różowy), albitu (kremowy) i biotytu

(czarny)

Zwietrzały granit (z czasem geologicznym przejdzie w piasek)

2. Sjenit

Należą do skał głębinowych. Mają barwę szarą lub szaroczarną, ciemniejszą od

granitu.

Struktura drobnoziarnista, gruboziarnista lub porfirowata.

Tekstura bezkierunkowa, rzadziej płaskorównoległa lub kierunkowa.

Skład mineralny stanowią:

- skalenie potasowe (ortoklaz lub mikroklin),

- plagioklazy (oligoklaz lub andezyn, niekiedy labrador),

- biotyt,

- amfibol (hornblenda),

- kwarc (do 10%),

- minerały akcesoryczne (cyrkon, apatyt, tytanit).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: