Alicja Dąbrowska OPIS BIBLIOGRAFICZNY
Opis bibliograficzny jest to uporządkowany zbiór danych o dokumencie (książce, artykule itp.), służących do jego identyfikacji. Zazwyczaj dane te przejmujemy z opisywanego dokumentu w niezmienionej postaci.
W opisie bibliograficznym mogą zostać zamieszczone następujące informacje:
a. imię i nazwisko autora tekstu (lub autora wyboru);
b. tytuł i podtytuł dzieła;
c. imię i nazwisko redaktora naukowego (jeśli jest to praca zbiorowa), imię i nazwisko tłumacza, wydawcy (z określeniem ich roli w przygotowaniu tekstu: red. = redaktor, tłum. = tłumacz, ed. = edytor);
d. numer wydania (nieobowiązkowo; zaznaczamy wtedy, gdy jego zanotowanie jest potrzebne dla naszych dalszych wywodów);
e. numer tomu (wraz z określeniem: t. = tom lub wol. = wolumin i nr = numer lub z. = zeszyt), jeśli publikacja jest więcej niż jednotomowa;
f. nazwa wydawnictwa (nieobowiązkowo);
g. miejsce wydania (jeśli jest więcej niż jedno, można podać pierwsze albo to, które wyróżniono graficznie);
h. rok wydania (cyframi arabskimi);
i. liczba (lub numery) stron (nieobowiązkowo);
j. nazwa i numer serii (nieobowiązkowo).
Opis sporządzamy na podstawie strony tytułowej dzieła.
Najważniejszą regułą rządzącą opracowaniem opisów bibliograficznych co najmniej kilku pozycji (czyli zestawu bibliograficznego) jest konsekwencja.
1. Imię autora powinno być podawane przed nazwiskiem. Jedynie w zestawie alfabetycznym dołączonym do pracy, w której odsyłacze do poszczególnych pozycji ograniczały się do podania nazwiska autora, roku wydania i strony, np. (Pętlewska 1996: 42), uzasadnione jest umieszczanie nazwisk autorów przed imionami.
W opisie skróconym można podawać zamiast pełnych imion tylko pierwsze ich litery (chociaż bardziej zalecane jest rozwijanie imion). Ze względu na konieczność zachowania konsekwencji w całym zestawie bibliograficznym, inicjały imion musimy podać wtedy, gdy nie znamy ich rozwinięcia w co najmniej jednej pozycji zestawu (ważne!).
2. Tytuł i podtytuł książki wyróżniamy kursywą (pismo pochylone). Tytuł można skracać, ale do postaci zrozumiałej, wystarczającej do identyfikacji; podtytuł w zasadzie opuszczamy w opisie skróconym, ale zachowujemy tam, gdzie konieczny jest dla identyfikacji dzieła, np. Kleiner J.: Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości (dzieło czterotomowe) i Kleiner J.: Słowacki (jeden tom)
Pisownia - Tytuły zapisujemy zawsze pisownią współczesną z wyjątkiem: - dawnej pisowni przy opisie starych druków, - form archaicznych i pisowni odbiegającej od obowiązujących obecnie norm, gdy celowo autor współczesny je wprowadził.
Tytuł artykułu, rozdziału itp. wchodzących w skład większej całości zapisujemy kursywą (albo – żeby odróżnić go od tytułu pracy, w której tekst jest publikowany – stosujemy normalną czcionkę – to rzadsza praktyka).
Tytuł czasopisma podajemy w cudzysłowie i bez kursywy.
Jeśli opisywany dokument jest częścią większej całości, to po podaniu informacji o autorze i tytułu dokumentu:
a. stawiamy przecinek (lub kropkę), następnie zapisujemy w cudzysłowie tytuł czasopisma, w którym tekst został wydrukowany albo
b. piszemy (zazwyczaj w nawiasie kwadratowym lub zwykłym) przyimek w z dwukropkiem, sygnalizujący, że tekst jest umieszczony w wydawnictwie zwartym, którego autor i tytuł będą wskazani dalej – [w:]; Jeśli opisujemy wstępy, to można zamiast [w:] stosować [do:]
3. W wydawnictwie ciągłym (rocznik, miesięcznik, tygodnik, dziennik) datę i oznaczenie części podajemy od jednostek większych (rocznik, tom) do mniejszych (numer, zeszyt). Jeśli numer jest podwójny, stosujemy do jego oznaczenia kreskę ukośną, np.: 1996, nr 9/10. Jeżeli trzeba oznaczyć kilka kolejnych jednostek, numery tych jednostek łączymy za pomocą myślnika (podając pierwszy i ostatni numer), np. 1997, nr 1-3.
Rok wydania najczęściej jest zapisywany po miejscu wydania, ale niekiedy – szczególnie w pracach, w których odsyłacze do bibliografii obejmują tylko nazwisko autora, rok wydania i stronę – ów rok umieszcza się po imieniu i nazwisku autora, ale przed tytułem, i wydziela przecinkami.
4. W pełnym opisie bibliograficznym artykułu, rozdziału itp. tekstu publikowanego w czasopiśmie lub wydawnictwie zwartym zaleca się podawanie numerów stron tego tekstu. Numery te zapisujemy takimi cyframi, jakie zostały wprowadzone w dokumencie, i poprzedzamy skrótem s. (= strona), np.: s. XI-XIV, s. 251-305.
W pełnym opisie bibliograficznym książki można (choć nie jest to konieczne, zaś nieobowiązkowe w opisie skróconym) podać liczbę jej stron, np. s. 220 albo 220 s.
5. Nazwę serii zapisujemy tylko wtedy, gdy jest ona wskazana w publikacji. Wszystkie wyrazy w nazwie serii piszemy wielką literą, np. Biblioteka Klasyków Filozofii, Biblioteka Narodowa (BN I lub BN II). Zaleca się ujmowanie nazwy i numeru serii w nawias okrągły i podawanie ich na końcu opisu bibliograficznego.
6. Interpunkcja:
a. d w u k r o p e k – może oddzielać informację o autorze pracy od tytułu oraz nazwę wydawnictwa od miejsca wydania, np.
- Władysław Witwicki: Psychologia uczuć i inne pisma, Wydawnictwo Naukowe PWN: Warszawa 1995.
b. k r o p k a – zazwyczaj oddziela tytuł od podtytułu, może też kończyć cały tytuł i poprzedzać informację o miejscu wydania albo oddzielać tytuł artykułu od tytułu zawierającego go czasopisma; kończy cały opis dokumentu, np.:
- Anna Wierzbicka: Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne. Warszawa 1971.
- Ryszard Tokarski: Wartościowanie człowieka w metaforach językowych. „Pamiętnik Literacki”, 1991, z. 1.
c. p r z e c i n e k – może oddzielać informacje o autorze od tytułu, tytuł od nazwy wydawnictwa, a tę od miejsca wydania; występuje też zazwyczaj między tytułem artykułu a tytułem (lub informacjami o autorach) książki czy czasopisma, w których artykuł ten jest publikowany, np.:
- Wojciech Chlebda, Pogoda dla bogaczy, czyli o inwariancie i wariantach we frazeologii raz jeszcze, [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, red. Mieczysław Basaj, Danuta Rytel, t. VI, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 1994, s. 93-108.
Podstawowe reguły tworzenia adresów bibliograficznych i przykłady zestawów bibliograficznych:
A. przykłady opisu tradycyjnego, który obowiązuje w przypisach i bibliografii do prac pisanych w trakcie studiów
B. przykłady opisu zmodernizowanego
TYP PUBLIKACJI
A. OPIS TRADYCYJNY
B. OPIS ZMODERNIZOWANY
I. Wydawnictwa zwarte (książki)
- książka autorska
- redakcja /książka pod redakcją:
- 1. dokument opracowany przez więcej niż trzech autorów, lecz wydany pod wspólnym tytułem; praca zbiorowa; antologia;
- 2. dokument anonimowy;
- 3. dokument podpisany kryptonimem, kryptogramem/
- nazwa autora (do dwu nazwisk: w przypisie – inicjał imienia i nazwisko w pełnym brzmieniu w mianowniku[1]; w bibliografii nazwisko, a następnie imię w pełnym brzmieniu), tytuł[2] [jeśli praca tłumaczona, to trzeba podać tłumacza - inicjał imienia i nazwisko w mianowniku], wydanie /w miarę konieczności, tj. tylko jeśli jest zmienione, rozszerzone, poprawione, uzupełnione/, [wydawnictwo], miejsce wydania, rok wydania,
- tytuł, redakcja (do dwu nazwisk), [wydawnictwo], miejsce i rok wydania,
przykłady:
1. Renata Grzegorczykowa, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 186.
2. Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny nie tylko dla młodzieży, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 480.
3. Studia Językoznawcze, t. XIV, pod red. J. Siatkowskiego, PAN Komitet Językoznawstwa, Wydawnictwo Energeia, Warszawa 1995, s. 144.
1. Sapir Edward, 1978, Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje (Culture, Language and Personality. Selected Essays, 1949), tłum. Barbara Stanosz i Roman Zimand, Warszawa.
2. Bartmiński Jerzy (red), 1991, Językowy obraz świata, Lublin
3. Chlewiński Zdzisław, Kurcz Ida (red), 1992, Stereotypy i uprzedzenia, Kolokwia Psychologiczne, t. 1, Warszawa.
II. Artykuły w wydawnictwach ciągłych
- autor /imię i nazwisko/, tytuł artykułu, „nazwa czasopisma” /w cudzysłowie/ rok wydania, tom, rocznik lub zeszyt (czy numer), [strony /od pierwszej do ostatniej/], np.:
1. B. Bentkowska, J. Bieniarzówna, Inwentarze ruchomości ubogiego mieszczaństwa krakowskiego w pierwszej połowie XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” V, 1957, nr 1, s. 76-99.
2. N. D. Arutiunowa, Metafora językowa (I. Składnia i leksyka), „Teksty” 1980, z. 6.
1. Pisarkowa Krystyna, 1976, Konotacje semantyczne nazw narodowości, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 1.
2. Heinz Adam, 1981, Język a inne dziedziny działalności człowieka, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”.
III. Artykuły w wydawnictwach zwartych (książkach)
- autor artykułu /imię i nazwisko/, tytuł (artykułu), [w:] /lub: (w:) tytuł (całej pozycji), redakcja, miejsce i rok wydania, strony /od pierwszej – do ostatniej/ np.:
1. J. Mazur, Kultura języka polskiego na Wschodzie w aspekcie podmiotowym i normatywnym, [w:] Kultura języka dziś, pod red. W. Pisarka, H. Zgółkowej, Poznań 1995, s. 233-244.
2. F. Pluta, Nazwy zwierząt domowych z XVIII wieku, [w:] Wokół języka. Rozprawy i studia poświęcone pamięci prof. M. Szymczaka, Wrocław 1988, s. 325-328.
1. Jawłowska Aldona, 1991, Kontrkultura, w: Antonina Kloskowska (red.), Pojecia i problemy wiedzy o kulturze. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, Wrocław.
2. Wierzbicka Anna, 1983, Genry mowy, w: Teresa Dobrzyńska, Elżbieta Janus (red.), Tekst i zdanie, Wrocław.
Technika opisu bibliograficznego
I. Pisownia: tytuły zawsze pisownią współczesną (niezależnie od pisowni użytej w tytule opisywanego dokumentu), ale z wyjątkiem dawnej pisowni przy opisie starych druków oraz form archaicznych i pisowni odbiegającej od obowiązujących obecnie norm, gdy celowo autor współczesny je wprowadził.
II. Najczęściej stosowane skróty:
- części wydawniczych np.
- tom – t. - część – ...
Pro_Christo