Egzamin
METODY WSPOMAGANIA ROZWOJU OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
1.Postępowanie diagnostyczne w autyzmie
Diagnoza w autyzmie opiera się na objawach, a postępowanie diagnostyczne może przebiegać trojako:
a)Na podstawie objawów osiowych (zgodnie z klasyfikacją DSM IV lub ICD-10.
b)Poprzez identyfikowanie pojedynczych cech zachowania dziecka, służy temu:
-diagnostyczna lista kontrolna Rimranda
-kwestionariusz CHAT B. Koena
c)Na bazie oceny dokonanej w wyniku bezpośredniej obserwacji zachowań: skala oceny autyzmu dziecięcego (CLARS)
2.Triada objawów
W ICD-10 i w DSM-IV za podstawę nieprawidłowości przyjęto triadę nieprawidłowości opisaną przez Wing. U osób przejawiających zaburzenia zaliczane do autystycznego spektrum zaburzeń występują:
-nieprawidłowości w rozwoju społecznym, zwłaszcza w zdolności do uczestnictwa w naprzemiennych interakcjach społecznych;
-deficyty i dysfunkcje w porozumiewaniu się – zarówno werbalnym, jak i niewerbalnym
-obecność sztywnych wzorców zachowania, aktywności i zainteresowań.
3.Klasyfikacja DSM-IV
A)Jakościowe zaburzenia interakcji społecznych, manifestujące się przez co najmniej dwa z następujących objawów:
1.znaczne zaburzenia złożonych niewerbalnych zachowań, tj. kontakt wzrokowy, ekspresja twarzy, postawa ciała i gestykulacja, w celu regulowania interakcji społecznych,
2.brak związków rówieśniczych właściwych dla danego poziomu rozwoju,
3.brak spontanicznego współdzielenia radości, zainteresowań lub osiągnięć z innymi ludźmi (np. brak pokazywania, przynoszenia, wskazywania obiektów zainteresowania)
4.brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności (wymiany)
B)Jakościowe zaburzenia w komunikacji, manifestujące się przez przynajmniej jeden z następujących objawów:
1.opóźnienie lub brak rozwoju językowego, połączone z brakiem prób kompensowania przez alternatywne sposoby komunikacji, tj. gestykulacja czy mimika
2.u jednostek z prawidłowym rozwojem mowy znaczne zaburzenia zdolności inicjowania lub podtrzymywania konwersacji,
3.stereotypie i powtarzanie lub język idiosynkratyczny
4.brak zróżnicowanej spontanicznej zabawy z udawaniem lub zabawy opartej na społecznym naśladowaniu, właściwej dla danego poziomu rozwoju.
C)Ograniczone, powtarzalne i stereotypowe zachowania, zainteresowań i działania, manifestujące się przez przynajmniej jeden z następujących objawów:
1.zaabsorbowane jednym lub kilkoma stereotypowymi i ograniczonymi wzorcami zainteresowań, których intensywność lub przedmiot są nietypowe,
2.sztywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych zwyczajów lub rytuałów,
3.stereotypowe i powtarzane manieryzmy ruchowe (np. trzepotanie palcami, rękoma, kręcenie się lub złożone ruchy całego ciała)
4.uporczywe zajmowanie się częściami obiektów.
Łącznie wystąpić musi 6 lub więcej objawów z obszarów A, B, C w tym co najmniej 2 z A i po 1 z B oraz C. Przed ukończeniem 3 r.ż. musi wystąpić opóźnienie lub nieprawidłowe funkcjonowanie w przynajmniej 1 z następujących obszarów: interakcje społeczne, język wykorzystywany w społ. komunikacji i zabawa symboliczna lub wyobrażeniowa.
4.Charakterystyka rozwoju społecznego
-ograniczone zdolności naśladowania
-brak kontaktu wzrokowego lub ograniczony kontakt wzrokowy
-ignorowanie innych osób lub słabe reagowanie na ich obecność
-brak zainteresowania zabawą społeczną
-preferowanie samotności
-małe zainteresowanie kontaktem fizycznym z inną osobą
-nieuśmiechanie się w sytuacjach społecznych
-zubożona mimika
5.Charakterystyka komunikacji
Deficyty językowe w komunikowaniu się dzieci autystycznych:
1.Deficyty ilościowe: brak mowy łącznie z brakiem gestykulacji, opóźnienia w rozwoju mowy, krótkie lub długotrwałe np. wieloletnie, mowa ograniczona występuje na zasadzie łańcuch bodziec-reakcja
2.Deficyty jakościowe: echolalia natychmiastowa lub opóźniona, odwracanie zaimków, neologizmy, metaboryczne użycie języka, język stereotypowy, deficyty w artykułowaniu
3.Deficyty w fragmentarycznym użyciu języka: niezdolność do naprzemiennego wysławiania się, brak komunikowania się w stosunku do dorosłych, rówieśników, niezdolność do symbolicznego używania przedmiotów, słabe używanie prozodii, słabe wykorzystanie bodźców wzrokowo-twarzowych dla meta komunikacji
6.Problemy sensoryczne u dzieci z autyzmem
Niektóre osoby z autyzmem wykazują zaburzenia funkcjonowania jednego lub kilku zmysłów. Zaburzenia te mogą dotyczyć zarówno zmysłu słuchu, wzroku, dotyku, smaku, węchu jak i czucia proprioceptywnego. Reakcje zmysłowe mogą być nadmiernie podwyższone (nadwrażliwość) lub obniżone (zbyt mała wrażliwość), może też występować interferencja sensoryczna („białym szumem”). Wszystko to sprawia, że osoba z autyzmem ma kłopoty z prawidłowym przetwarzaniem docierających do mózgu sygnałów zmysłowych. Osoby z autyzmem w mniejszym stopniu poznają świat patrząc i słuchając. Zdarza się, że by rozpoznać coś, muszą tego dotknąć, opukać, posmakować, powąchać. Wiele z nich, aby stłumić napływający napór bodźców, zatyka rękami uszy, zasłania palcami oczy, izoluje przed chaosem otoczenia, ucieka w własny świat. Niektórzy mają podwyższony próg bólu, ale jednocześnie mogą przesadnie reagować na zimno czy gorąco. Osoby z autyzmem nie potrafią przyjąć do wiadomości faktu, że inni ludzie inaczej myślą, czym innym się interesują, nie podzielają ich upodobań. Trudno im wyobrazić sobie stan umysłu innego człowieka. Nie mają wykształconej „teorii umysłu”, specyficznej właściwości, dzięki której potrafimy przewidywać i wyjaśniać motywy zachowania ludzi nie wynikające z bezpośrednich fizycznych przesłanek.
7.Diagnoza różnicowa:
a)autyzm a schizofrenia
AUTYZM:
-upośledzenie umysłowe występuje często u dzieci z autyzmem
-wśród krewnych dzieci z autyzmem rzadkie są przypadki schizofrenii
-autyzm to zaburzenie chroniczne – zmiany w symptomatyce wiążą się głównie z fazami rozwoju dziecka (triada charakterystycznych objawów jest zawsze obecna)
-symptomu autyzmu pojawiają się wcześniej
SCHIZOFERENIA:
-upośledzenie umysłowe rzadko występuje w połączeniu ze schizofrenią
-wśród krewnych dzieci ze schizofrenia znacznie częściej występuje schizofrenia
-obraz choroby jest uzależniony od fazy rozwoju dziecka, zmiany w funkcjonowaniu mogą być jednak większe, zwłaszcza gdy u dziecka występuje ostry zespół psychotyczny.
-symptomy schizofrenii pojawiają się później
b)autyzm a Zespół Reta
AUTYZM
-wystąpienie symptomów przed 36 miesiącem życia, zazwyczaj wcześniej (w 1-2 r.ż., przy czym wcześniejszy rozwój też mógł być zaburzony)
-rzadko występuje utrata wcześniej nabytych umiejętności komunikacyjnych, nie ma też ona charakteru postępującego
-czasami brak mowy; specyficzne zaburzenia w tym obszarze
-rozwój fizyczny zazwyczaj prawidłowy
-stereotypie ruchowe bardziej zróżnicowane i bardziej kompleksowe (dotyczące nie tylko rąk)
-unikanie kontaktu wzrokowego lub kontakt niewłaściwy
-większe zróżnicowanie poziomu rozwoju intelektualnego
-stereotypowe zachowani, często bardzo sprawne, choć nietypowe manipulowanie obiektami
-padaczka u około 20-30% osób
-czterokrotnie częściej u chłopców niż u dziewcząt
-niepełnosprawność umysłowa u ok. 70% przypadków o bardzo różnym stopniu nasilenia
-zachowania te są nieobecne lub nietypowe
-rozwój motoryczny nieharmonijny, ale w zakresie dużej motoryki mieszczący się na ogół w normie
ZABURZENIE RETA
-normalny wczesny rozwój (do 6-18 miesiąca życia)
-postępująca utrata zdolności mówienia
-brak mowy
-mikrocefalia, małogłowie, opóźnienie wzrostu i wagi ciała
-zawsze występują specyficzne stereotypie w zakresie ruchów rąk (ręka, ręka lub ręka usta, trzepotanie, skubanie, wykręcanie, stukanie opuszkami palców
-kontakt wzrokowy obecny, czasami bardzo intensywny
-głębsze upośledzenie umysłowe, rozwój równomierny
-małe zainteresowanie manipulowaniem obiektami
-padaczka u ok. 70% osób
-występuje tylko u dziewcząt
-niepełnosprawności umysłowa ale jej stopień jest trudny do określenia
-bezdechy, hiperwentylacja, apraksja
-poważne zaburzenia motoryki w wielu przypadkach + skoliozy
c)autyzm a niepełnosprawność umysłowa
-komunikacja werbalna i niewerbalna służy do kontaktów interpersonalnych ale jest zaburzona
-zaburzony rozwój społeczny nieodpowiadający wielkości umysłowej
-dzieci sprawiają problemy wychowawcze związane z zaburzonym zachowaniem, stereotypami
-dzieci nie tworzą głębszej więzi z matką
-rozwój postępuje skokami, jest on nieharmonijny, obserwuje się w nim częste regresy
-mowa służy do komunikacji ale jej rozumienie zależy od stopnia niepełnosprawności umysłowej, komunikacja niewerbalna kompensuje ograniczenia w ekspresji słownej
-rozwój społeczny jest odpowiedni do wieku umysłowego
-problemy wychowawcze są uzależnione od głębokości upośledzenia i najpoważniejsze w stopniu głębokim
-dobry kontakt emocjonalny z matką i innymi osobami z otoczenia
-rozwój harmonijny, systematyczny, ograniczony jedynie stopniem niepełnosprawności
d)autyzm a Zespół Aspergera
-wczesne wystąpienie symptomów
-gorsze rokowania
-rozwój poznawczy przebiega nieprawidłowo
-częste jest opóźnienie mowy oraz liczne nieprawidłowości (echolalia, odwracanie zaimków, neologizmy)
-opóźnienia rozwoju mowy, zaburzenia uniemożliwiające logiczną komunikację
-profil zdolności intelektualnych – u osób z autyzmem lepiej rozwinięte zdolności niewerbalne niż werbalne
-mniejsze nasilenie problemów emocjonalnych i problemów w zachowaniu
-późniejsze wystąpienie symptomów
-lepsze rokowania
-rozwój poznawczy przebiega prawidłowo
-brak opóźnienia rozwoju mowy i innych istotnych jej zaburzeń uniemożliwiających logiczną komunikację
-profil zdolności intelektualnych – brak dysproporcji
-specyficzne cechy rozwoju motorycznego: „niezgrabność” w ruchach
-większe nasilenie problemów emocjonalnych i problemów w zachowaniu
8.Przyczyny autyzmu
-komplikacje w przebiegu ciąży i warunki porodu – bardziej zaawansowany wiek matki (czynnik powiązany z uszkodzeniem CUN u dzieci), kolejność urodzeń wiążąca się z większym ryzykiem, krwawienie w 1 lub 2 trymestrze, niska waga urodzeniowa, ciąża niedonoszona lub przenoszona, zażywanie leków w czasie ciąży, poród z użyciem narzędzi.
-czynniki genetyczne – częste współwystępowanie autyzmu u bliźniąt jednojajowych, częste występowanie autyzmu u osób spokrewnionych (np. u rodzeństwa), częstsze występowanie innych głębokich zaburzeń rozwoju u krewnych (np. Zespół Aspergera), występowanie zaburzeń poznawczych (np. opóźnienia rozwoju mowy, trudności u uczeniu się, upośledzenie umysłowe) u najbliższych krewnych, poziom rozwoju intelektualnego rodzeństwa dzieci autystycznych jest niższy niż porównywanych z nimi rówieśników nie mających braci ani sióstr z autyzmem, autyzm stosunkowo często występuje z innymi zaburzeniami o charakterze genetycznym
-łagodny autyzm u krewnych – zaburzenia o charakterze społecznym (tendencja do izolowania się, trudności w zawieraniu przyjaźni itd.); takie same zaburzenia jak u dzieci autystycznych występują też u ich rodzeństwa, tyle, że przybierają znacznie łagodniejszą postać; „szerszy fenotyp autyzmu” – cechuje go występowanie jakościowo podobnych, choć mniej nasilonych zachowań jak u dzieci z autyzmem; sztywność i obsesyjność zachowań jednego z rodziców, czasem połączona z trudnościami w kontaktach z innymi osobami, izolowaniem się; presja środowiska, w jakiej żyją rodzice w związku z problemami w rozwoju dziecka
-czynniki neurologiczne i neurochemiczne – zaniki tkanki mózgowej (charakterystyczne dla uszkodzeń, które nasilały się w okresie płodowym), uszkodzenia: pnia mózgu, płatów skroniowych i czołowych, móżdżku, ciało migdałowe, hipokamp, przegroda i kora oczodołowa. Mózgi dzieci autystycznych są większe i cięższe niż przeciętne. W układzie limbicznym stwierdzono nadmiar komórek, są one też zbyt małe. Mówi się o niedojrzałości neuronów i nieprawidłowościach w budowie dendrytów. Nieprawidłowości te powstają przed 30 tygodniem ciąży.
-rola rodziców – chłód emocjonalny, niezdolność do okazywania uczuć, skoncentrowanie na karierze zawodowej, traktowanie dziecka w sposób pozbawiony uczuć, brak ciepła i miłości rodziców
9.Rola rodziców w terapii
10.Tendencje w terapii dziecka z autyzmem
Filozofia (założenia)
Met. Teacch jest programem, który oferuje dzieciom autystycznym i dzieciom z zaburzeniami rozwoju diagnostykę i poradnictwo. Programem objęte są dzieci jeż w najwcześniejszym okresie życia, poprzez okres przedszkolny, szkołę, aż do końca ich dni. Program Teacch to podejście całościowe obejmuje oddziaływania skierowane na dziecko oraz uwzględnia oczekiwania rodziców i wymogi otoczeni. Dla każdego dziecka konstruuje się indywidualny program nauczania, który realizowany jest w przedszkolu i w domu. Podstawą jest dobrze dobrze udokumentowana diagnoza oparta na wyniku testu PEP-R. Wynik testu ilustruje profil rozwoju. Aby zapewnić efektywność uczenia się, terapia odbywa się przy wykorzystaniu wzmocnień, a zajęcia terapeutyczne w szkole i w domu odbywają się o tej samej porze, w tym samym miejscu i z tą samą osobą. W programie szczególną uwagę zwraca się na 3 aspekty życia społ.:
1.komunikacja
2.trening edukacji i samodzielnej pracy
3.trening aktywności w grupie
Zasady programu koncentrują się na: polepszeniu możliwości adaptacyjnych do życia w warunkach domowych, kształceniu rodziców do bycia współterapeutami poprzez troskę rodzicielską i pomoc emocjonalną osiąga się sukcesy, oszacowaniu i ustaleniu programu indywidualnej terapii, określeniu struktur nauczania, zastosowaniu terapii behawioralnej i percepcyjnej, podnoszeniu umiejętności dzieci i rodziców w duchu holiostycznego stanowiska terapeutycznego.
Cele
Zadania:
Nauczanie obejmuje funkcjonowanie dziecka w 7 dziedzinach:
1.Zadania nauczania na niższym poziomie:
-naśladowanie
-motoryka duża
-motoryka mała
2.Zadania na wyższym poziomie
-koordynacja wzrokowo-ruchowa
-czynności poznawcze
-komunikacja
Organizacja zajęć
1.Aby pomóc dziecku w nauczeniu się zajęć danego dnia, każdego ranka układamy z nim plan dnia za pomocą piktogramów i obrazków przymocowanych na rzepach. Daje to dzieciom możliwość przewidywania zdarzeń, planowania i zauważania następstw czasowych.
2.Miejsce wybrane do nauki powinno być wygodne, wolne od zakłóceń przez hałas i ruch, kojarzone tylko i wyłącznie z nauką.
3.Czas jaki wybieramy do nauki powinien obejmować porę przedpołudniową, długość trwania zajęć i tempo przechodzenia od 1 czynności do 2 zmienione w zależności od kondycji i chęci dziecka.
4.Materapiały prezentowane na zajęciach powinny być przechowywane w pojemnikach i podawane dziecku w sposób uporządkowany. Dziecko powinno widzieć tylko te materiały, które są konieczne do przeprowadzenia danej czynności. Kładą przedmioty na stole należy je tak ułożyć by wizualnie określić porządek przedstawionego zadania. Praca postępuje wg reguły od lewej strony do prawej.
Jest skutecznym środkiem do oceny możliwości dziecka z zaburzeniami rozwoju, bo:
1.większość zadań testowych niezależny od poziomy rozwoju mowy
2.elastyczność w przeprowadzeniu testu pozwala na przystosowanie go do specyficznych zachowań dziecka
3.poszczególne zadania testowe nie są ograniczone czasowo
4. materiały testowe są konkretne i interesujące
5.dzięki dużej skali poziomów rozwoju uwzględnionych w teście każde dziecko może uzyskać dobre wyniki
6.językowe elementy testu są oddzielone od zadań sprawnościowych
PEP-R składa się ze skali rozwoju (131 prób dotyczących 7 sfer rozwoju) oraz skali zachowań (ma to na celu rozpoznanie nietypowych sposobów zachowań charakterystycznych dla autyzmu: 42 zadania podzielone są na 4 kategorie)
12.Met. Behawioralna
Cele:
-zwiększenie zachowań, które są deficytowe.
-redukowanie zachowań niepożądanych trudnych
-generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii.
Zasady:
-małych kroków
-stopniowania trudności
-stosowania wzmocnień
Etapy pracy:
1.Wczesne rozumienie mowy i przygotowanie dziecka do ucznia się – uczymy rozumienia i wykonywania prostych poleceń, np. daj, chodź.
-zaczynamy od nauki prawidłowego siedzenia na krześle, tzw. trening krzesełkowy, jest to pierwsza okazja do zdobycia kontroli nad dzieckiem,
-popatrz na mnie – trening koncentracji uwagi,
-ukierunkowanie i utrzymywanie uwagi dziecka – dziecko uczy się zwracać uwagę na twarz drugiej osoby oraz na wybrane przez nas przedmioty w otoczeniu
2.Trening imitacji (naśladowanie) – naśladowanie prostych działań, reakcji ruchowych, pozycji ciała, sekwencji ruchowych. Dzieci uczą się przez imitację np. podnoszenie rąk, klaskanie w dłonie, stukanie kołatką, uderzanie w bębenek a także poleceń, typu postaw kubek pod stołem, włącz światło.
3.Dopaswoywanie i sortowanie. Praca na materiale konkretnym obrazkach i literach, np. dopasuj figury, zwierzęta, posortuj zabawki i ubrania. Dziecko uczy się kategoryzowania obiektów znajdujących się w jego otoczeniu.
4.Imitacja werbalna
5.Rozwój rozumienia mowy biernej i czynnej.
6.Nazywanie obiektów i czynności.
7.Pojęcia abstrakcyjne.
8.Budowanie zdań i odpowiedzi na pytania.
1.Manipulowanie bodźcami dyskryminującymi lub zmiana kontekstu np. zmiana rozkładu dnia.
2.Współzawodnictwo zachowań, zwiększenie zachowań społecznie akceptowanych będących alternatywą.
3.Wygaszanie – to procedura redukcyjna w której zostają wycofane wszelkie konsekwencje wzmacniające.
4.Karanie
-pozytywne – podanie bodźca awersyjnego po zachowaniu trudnym (hiperkorekcja – dziecko naprawia szkody, które samo wyrządziło)
-negatywne – wycofanie pozytywnego bodźca wzmacniającego, natychmiast po wystąpieniu zachowania trudnego (odebranie nagrody, wykluczenie – time out – z odosobnieniem lub bez)
5.Nagradzanie – metoda żetonowa (dziecko po wystąpieniu pożądanego zachowania otrzymuje żeton, gdy zbierze wcześniej określoną ilość żetonów może wybrać sobie nagrodę)
Rola kar i nagród w procesie ucznia:
13.Met. Opcji
Rola rodziców
Uczy jak opracować i wdrożyć domowy, skoncentrowany na dziecku program terapeutyczny. Program Son-Rise zakłada, że to rodzice są dla dziecka najlepszym źródłem informacji więc program edukacyjny jest ukierunkowany nie tylko na dzieci, ale również na rodziców. Rodzice uczeni są konkretnych narzędzi dotyczących edukacji i postawy oraz technik pomocnych w tym, aby być jak najbardziej efektywnym nauczycielem oraz terapeutą jakiegokolwiek dziecko może mieć. Umożliwia to dziecku wyjątkowe postępy we wszystkich obszarach nauki, rozwoju, komunikacji i zdobywaniu różnych umiejętności.
Jak zasady działania i stosowane w programie Son-Rise techniki pracy pomagają dzieciom specjalnej troski?
* Dołączanie do rytualistycznych i powtarzających się zachowań dziecka daje klucz do rozwiązania tajemnicy tych zachowań i ułatwia kontakt wzrokowy, rozwój socjalny i włączenie się do zabawy z innymi.
* Używanie własnej motywacji dziecka doskonali jego proces nabywania wiedzy i buduje fundament pod edukację i nabywanie umiejętności
* Nauka poprzez zabawę interaktywną owocuje efektywną i sensowną socjalizacją oraz postępami w interakcji.
* Stosowanie entuzjazmu, energii i ekscytacji zwraca uwagę dzieci oraz budzi w nich stałą chęć do nauki i kontaktu.
* Wolne od sądów i optymistyczne nastawienie w programie Son-Rise podnosi w dzieciach do maksimum poziom uwagi, radości i życzeń.
* Usytuowanie rodzica jako najważniejszego i trwałego fundamentu prowadzi do najbardziej spójnej i konsekwentnej koncentracji odnośnie terapii, inspirowania dziecka i jego edukacji.
· Stworzenie bezpiecznego, wolnego od zakłóceń obszaru dla pracy / zabawy daje optymalne środowisko dla nauki i rozwoju
Użytkownicy:
- dzieci z ograniczonymi zdolnościami mowy lub niemówiące- dzieci z zachowaniami autostymulującymi - dzieci z szerokim zakresem słownictwa i mówiące całymi zdaniami, ale z ograniczoną zdolnością używania mowy w sytuacjach społecznych - agresja (krzyk, płacz, uderzanie, rzucanie przedmiotami)- dzieci niechętne lub niezdolne do udziału w codziennej aktywności (np. mycie zębów, korzystanie z toalety, higiena osobista, przygotowywanie posiłków, ubieranie się)
...
Emerald_Green