Budowa i funkcja układu oddechowego
Budowa
1. Górne drogi oddechowe składają się z nosa, zatok, gardła, krtani, tchawicy i nagłośni.
2. Dolne drogi oddechowe składają się z oskrzeli, oskrzelików i płuc
Funkcja
Główną funkcją układu oddechowego jest dostarczanie tlenu do krwi tętniczej i usuwanie dwutlenku węgla z krwi żylnej, w procesie nazywanym wymianą gazową.
1.Prawidłowa wymiana gazowa zależy od trzech procesów.
a. Wentylacja jest przemieszczaniem się gazów z atmosfery do płuc i z
płuc do atmosfery. Jest to możliwe dzięki mechanicznej czynności wdychania i wydychania.
b.Dyfuzja to przemieszczanie się inhalowanych gazów w pęcherzykach
przez błonę pęcherzykowo-włośniczkową.
c.Perfuzja to przemieszczanie się utlenowanej krwi z płuc do tkanek.
2.Kontrola wymiany gazowej obejmuje procesy neurologiczne i chemiczne.
a.Układ nerwowy. Trzy ośrodki nerwowe umiejscowione w moście, rdzeniu przedłużonym i rdzeniu kręgowym koordynują rytm oddechowy
i regulują głębokość oddychania.
b.Procesy chemiczne odpowiadają za kilka funkcji życiowych, takich jak:
- Regulacja wentylacji pęcherzykowej poprzez utrzymywanie prawi¬dłowego ciśnienia parcjalnego gazów.
- Zabezpieczanie przed hiperkapnią (zbyt dużym ciśnieniem parcjal¬nym CO2 we krwi) i hipoksją (zmniejszonym utlenowaniem tkanek spowodowanym obniżonym ciśnieniem parcjalnym tlenu w tętni¬cach). Zwiększone ciśnienie parcjalne C02 w tętnicach (PaCO2) sty¬muluje wentylację i odwrotnie, spadek PaCO2 hamuje wentylację.
- Ułatwienie zabezpieczenia ciągłości oddychania (przez obwodowe chemoreceptory) w warunkach hipoksji.
3.Różnice w oddychaniu. Prawidłowe oddychanie, ciśnienie parcjalne O2
i CO2 oraz chemoreceptory są takie same u dzieci i u dorosłych. Dzieci jednak reagują w inny sposób na zaburzenia oddychania, największe różnice
to:
a.zła tolerancja niedrożności nosa, w szczególności w przypadku niemowląt, oddychających wyłącznie nosem do końca 4. miesiąca życia;
b.zwiększona podatność na infekcje ucha w związku z krótszą, szerszą
i bardziej horyzontalnie położoną trąbką Eustachiusza;
Rozwój układu oddechowego.
Rozwój płodowy
Częstość oddychania:Nie oddycha
Budowa i funkcja:
- około 4.tyg życia płodowego pojawia się rowok
krtaniowo-tchawiczy, z którego rozwijają się krtań i tchawica
- Rozwój drzewo oskrzelowego zaczyna się między 5. i 16. tygodniem od zapłodnienia. Od 6. do 12. tygodnia dochodzi do wrastania naczyń do oskrzeli i oskrzelików
- W 24tygodniu płuca zaczynają produkować surfaktant (kompleks białkowo-fosfolipidowy, który przyczynia się do zmniejszenia napięcia
powierzchniowego w pęcherzykach, co zabezpiecza je przed zapadnięciem podczas oddychania)
- Przydatnym miernikiem dojrzałości płuc jest pomiar stężenia w płynie owodnlowym dwóch substancji redukujących napięcie powierzchniowe pęcherzyków – lecytyny i sfingomieliny, stosunek lecytyny do sfingomieliny 2:1 lub wyższy świadczy o dojrzałości płuc płodu
- Wykazanie obecności fosfatydyloglicerolu w płynie owodniowym również potwierdza dojrzałość płuc płodu
Niemowlę (0-1rok)
Częstość oddychania: 30-35
- W momencie urodzenia płuca zawierają wodę, jest ona zastępowana przez powietrze w momencie pierwszego oddechu dziecka - Układ oddechowy jest mały i delikatny, nie posiada skutecznych zabezpieczeń przed infekcjami. Wzajemna bliskość anatomiczna struktur sprzyja rozprzestrzenianiu się infekcji. Powierzchnia wymiany gazowej jest ograniczona
Małe dziecko/ przedszkolak (1-6 lat)
Częstość oddychania: 20-30
Budowa i funkcja: Objętość płuc rośnie, a podatność na zakażenia układu oddechowego spada
Dziecko w wieku szkolnym (6-12 lat)
Częstość oddychania: 18-21
Budowa i funkcja: Układ oddechowy osiąga dojrzałość dorosłego. Częstość oddychania zmniejsza się o objętość wymiany gazowej rośnie z każdym oddechem. Pojemność płuc zaczyna być proporcjonalna do rozmiarów ciała
Młodzież (12-21 lat)
Częstość oddychania: 16-20
-Może dojść do nieadekwatnego utlenowania, ze względu na wolniejszy wzrost układu oddechowego w stosunku do reszty ciała. Mężczyźni mają większą pojemność życiową w związku z większymi rozmiarami klatki piersiowej, dojrzałość płuc osiągają oni później niż kobiety, które ostateczną pojemność płuc osiągają w wieku 17 lub 18 lat
c.poważniejsze objawy ze strony układu oddechowego ze względu na
mniejszą średnicę dróg oddechowych;
d.ogóluoustrojowe objawy związane z infekcjami w obrębie układu oddechowego, takie jak gorączka, wymioty i biegunka.
PRZEGLĄD POSTĘPOWANIA PIELĘGNIARSKIEGO
Układ oddechowy
Badanie
1. Wywiad chorobowy
a. Ustal charakter objawów, w tym czas ich wystąpienia, długość trwania, umiejscowienie i okoliczności ustępowania. Główne objawy chorobo¬we mogą obejmować:
-duszność;
-trudności w oddychaniu;
-ból w klatce piersiowej;
-problemy ze ssaniem i karmieniem niemowlęcia;
-niedrożność przewodów nosowych, wydzielinę z nosa i kichanie;
-kaszel. ,
b.Ustal czynniki ryzyka okresu płodowego, indywidualne i rodzinne dla schorzeń układu oddechowego.
-Czynniki ryzyka okresu płodowego obejmują infekcje matki podczas ciąży, palenie papierosów podczas ciąży, uzależnienie matki od mari¬huany, kokainy lub heroiny.
-Indywidualne czynniki ryzyka obejmują: wywiad okołoporodowy dotyczący zachłyśnięcia smółką, wentylacji mechanicznej po uro¬dzeniu lub wcześniactwa; wywiad dotyczący przebytych chorób układu oddechowego; liczbę przeziębień w ciągu roku; wywiad do¬tyczący przewlekłych chorób, takich jak wady serca, astma, mukowiscydoza lub zakażenie wirusem nabytego zaburzenia odporności oraz zespól nabytych zaburzeń odporności; narażenie na dym tyto¬niowy (bierne palenie) lub inne środowiskowe czynniki drażniące.
-Rodzinne czynniki ryzyka to rodzinny wywiad dotyczący alergii, astmy, gruźlicy lub mukowiscydozy.
2.Badanie fizykalne
a.Objawy życiowe
-Kontroluj temperaturę ciała pod kątem hipo- i hipertermii, co może świadczyć o infekcji.
-Kontroluj częstość oddychania, głębokość i jakość oddechów. Wy¬dłużona faza wdechowa może sugerować niedrożność górnych dróg oddechowych, a wydłużona faza wdechowa - zaburzenia obstrukcyjne, takie jak astma.
b.Obserwacja
-Obserwuj dziecko pod kątem jego przytomności, zmian w stanie świadomości, poziomu aktywności i cech zmęczenia. Strach i niepokój są wczesnymi oznakami zaburzeń oddechowych. Obserwuj pozycję ciała, jaką dziecko przyjmuje i pojawianie się objawów odwodnienia.
- Obserwuj obecność i charakter kaszlu (np. produktywny czy suchy i jego typ (chrapliwy, ochrypły, napadowy, ostry).
-Obserwuj zmiany koloru skóry, w szczególności pojawienie się sinicy.
- Obserwuj wysiłek oddechowy, zwracając uwagę na duszność, stridor (świst krtaniowy), chrząkanie, unoszenie się skrzydełek nosa oraz ruch przestrzeni międzyżebrowych, wcięcia jarzmowego (nadmostkowego) i dołka podmostkowego.
-Obserwuj dziecko pod kątem poszerzenia wymiarów klatki piersiowej (średnicy przednio-tylnej), co może świadczyć o uwięzieniu powietrza w pęcherzykach płucnych („pułapka powietrzna")
c.Opukiwanie. Opukuj klatkę piersiową zwracając uwagę na stłumienia.Stłumienie świadczy o obecności płynu lub nieprawidłowej masy w miejscu, gdzie powinno być powietrze.
d.Osłuchiwanie
- Oceń jakość szmerów oddechowych.
- Oceń obecność dodatkowych szmerów oddechowych (np. trzeszczeń, rzężeń i świstów).
3.Badania laboratoryjne i testy diagnostyczne
a.Badanie radiologiczne klatki piersiowej pozostaje nadal najlepszą techniką obrazowania nieprawidłowości struktur płucnych, śródpiersiowych, i mięśniowo-szkieletowych klatki piersiowej.
b.Pulsoksymetria służy do pomiaru saturacji (utlenowania) tętniczej hemoglobiny.
c.W badaniu funkcji płuc (np. spirometria, pletyzmografia i gazometria)mierzy się funkcję płuc, objętość płuc i wymianę gazową. Stosuje się je
w celu identyfikacji, charakteru i oceny zaawansowania choroby płuc,nie identyfikuje jednak przyczyny zaburzeń.
d.Pomiary przepływu szczytowego (peak flow) służą do mierzenia maksymalnej prędkości przepływu podczas wymuszonego wydechu. Dziecko jest pouczane, aby szybko i silnie wydmuchało powietrze do urządzenia pomiarowego po wcześniejszym nabraniu dużej jego ilości do
płuc (całkowita pojemność płuc).
e.Elektrokardiogramy i echokardiogramy służą do oceny wtórnych zmian w sercu.
f.Posiewy plwociny, posiewy z błon śluzowych gardła lub nosa identyfikują patogeny.
g.Płukanki nosa są stosowane również w celu identyfikacji drobnoustroju.
h.Gazometria tętnicza polega na pobraniu krwi w celu uzyskania infor¬macji na temat utlenowania krwi i równowagi kwasowo-zasadowej.
i.Bronchografia to badanie radiologiczne płuc po wprowadzeniu do oskrzeli kontrastu.
j. Tomografia komputerowa jest sekwencyjnym badaniem radiologicz¬nym pokazującym warstwowy obraz klatki piersiowej. Stosowana jest w celu wykrycia guzów i może wykazać obecność infekcji, takich jak gruźlica.
k. W rezonansie magnetycznym wykorzystuje się fale magnetyczne w celu wykrycia nieprawidłowości tkanki miękkiej klatki piersiowej.
Diagnozy pielęgniarskie
1. Nieefektywny oddech.
2. Nieefektywne oczyszczanie dróg oddechowych
3. Ostry lub przewlekły ból.
4. Ryzyko infekcji.
5.Ryzyko niestabilnej temperatury ciała.
6.Ryzyko odwodnienia
7.Niezbilansowane odżywianie: mniejsze niż zapotrzebowanie organizmu
8.Strach.
9.Lęk.
10.Niewystarczająca wiedza.
11.Ryzyko opóźnionego rozwoju.
12.Nietolerancja wysiłku
Planowanie i wyznaczanie celów postępowania
1.Dziecko oddycha w sposób optymalny.
2.Dziecko nie ma objawów wtórnej infekcji.
3.Dziecko otrzymuje odpowiednią ilość płynów i pokarmów.
4.Dziecko i jego rodzina przeżywają minimalny strach i lęk.
5.Rozwój dziecka nie odbiega od normy z powodu choroby.
Metody osiągania celów postępowania
1. Zapewnienie prawidłowego utlenowania i prawidłowego sposobu oddychania.
a.Podaj lek rozkurczający oskrzela (bronchodylatacyjny), lek przeciwzapalny, mukolityk (lek rozrzedzający wydzielinę) i lek wykrztuśny.
b.Podnieś zagłówek łóżka dziecka lub pozwól mu na przyjęcie najbardziej
komfortowej pozycji.
c.Podaj tlen, jeśli jest potrzebny.
d.Stosuj zabiegi fizjoterapeutyczne dopasowane do poziomu tolerancji
dziecka, co może być monitorowane za pomocą pulsoksymetru. Fizjoterapia klatki piersiowej składa się z trzech zabiegów: drenażu ułożeniowego, oklepywania i wibracji - stosowanych w celu ułatwienia oczyszczenia dróg oddechowych z wydzieliny.
e.Okresowo zmieniaj pozycję dziecka z boku na bok i z pleców na brzuch,aby poprawić drenaż oskrzeli oraz ułatwić rozprężanie i wentylację wszystkich pól płucnych.
f.w razie potrzeby wykonaj spirometrię i odessij wydzielinę
g. jeśli ból przeszkadza w uruchamianiu prawidłowego odruchu kaszlowego stosuj odpowiednie sposoby walki z bólem
h.zachęcaj dziecko do odkrztuszania
i. zapewnij odpoczynek przez zaplanowanie czynności pielęgnacyjnych w taki sposób aby nie kolidowały z okresami odpoczynku dziecka i wprowadzaj zabawy w granicach jego tolerancji.
2. Zapobiegaj wtórnym infekcjom.
a.Stosuj zabiegi antyseptyczne i izolację w koniecznych przypadkach.
b.Podaj antybiotyk .
c.Ogranicz kontakty dziecka z zarażonymi osobami.
3.Zapewnij odpowiednią ilość przyjmowanych płynów i pokarmów.
a.Prowadź bilans płynów.
b.Zapewnij prawidłowe nawodnienie przez zachęcanie dziecka do picia,
przez podawanie płynów lub też kontrolę płynów podawanych dożylnie.
c.Umożliw dziecku spożywanie tolerowanych lub zalecanych pokarmów;
włączaj suplementy żywieniowe, jeśli zachodzi taka potrzeba. Podawaj
odpowiednie pokarmy w miłej atmosferze.
4.Ograniczaj do minimum strach i lęk.
a.Zapewnij spokój. Postępuj spokojnie i uspokajaj dziecko.
b.Wytłumacz na czym polegają zabiegi i do czego służy sprzęt, poproś ro-
dziców, aby uczestniczyli w opiece nad dzieckiem.
c.Wprowadzaj różnorodne aktywności i zachęcaj do werbalizacji.
d.Prowadź edukację terapeutyczną, aby zmniejszyć ryzyko zaburzeń od-
dychania, co przyczyni się również do zmniejszenia uczucia strachu
i lęku.
5. Wspieraj prawidłowy wzrost i rozwój.
a.Ostre choroby układu oddechowego budzą lęk zarówno u dziecka, jak i rodziców i z tego względu wymagają skutecznej interwencji pielęgniarki w trakcie napadu.
b.Przewlekłe choroby układu oddechowego u dzieci związane są zwykle
z epizodami ostrej duszności (w wywiadach) i przewlekłym stresem.
c.Rozwojowe potrzeby dziecka są najlepiej zaspokajane przez prowadze-
nie optymalnej aktywności życiowej i ćwiczeń.
Ocena wyników postępowania
1.Dziecko otrzymuje odpowiednie zaopatrzenie w tlen i oddycha prawidłowo.
2.Nie dochodzi do wtórnych infekcji.
3.Nawodnienie i odżywienie dziecka są optymalne.
4.Dziecko mówi o swoich obawach i może sobie z nimi radzić w zdrowy sposób.
5.Dziecko może nadal rosnąć i rozwijać się bez względu na stres związany z chorobą układu oddechowego.
Zakażenia górnych dróg oddechowych
Definicja
1.Do zakażeń górnych dróg oddechowych należą zakażenia noso gardła, zapalenia gardła i zapalenia migdałków.
a.Zapalenie nosogardła, nazywane również przeziębieniem, jest infekcja,wirusowa nosa i gardła.
b.Pharyngitis jest infekcją (wirusową lub bakteryjna) i stanem zapalnym gardła.
c.Toiisillitis jest infekcją (wirusową lub bakteryjną) i stanem zapalnym migdałków.
2.Zapalenie nosogardła jest najczęstszą chorobą wśród zakażeń górnych oddechowych okresu niemowlęcego i dziecięcego. Zapalenie gardła jest
nietypowe dla dzieci poniżej 1. roku życia, szczyt zachorowań przypada na wiek 4-7 lat. Zapadalność na zapalenie migdałków osiąga szczyt w wieku
szkolnym.
Etiologia
1.Zapalenie nosogardła jest wywołane przez wirus. Najczęściej są to wirusyz grupy rynowirusów, wirusów Coxsackie, wirusa syncytium nabłonka oddechowego, wirusa paragrypy i grypy. i -
2.Zapalenie gardła i migdałków może mieć podłoże wirusowe lub bakteryjne. Najczęstszym patogenem bakteryjnym są paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A, które mogą prowadzić do powstania powikłań, takich jak gorączka reumatyczna czy ostre zapalenie nerek.Patofizjologia
...
placuszek_z_kremem