KONSTYTUCJA – najwyższy akt prawny w systemie prawnym danego państwa; określa podstawowe zasady ustroju państwa; reguluje ustrój naczelnych organów państwa, zakres ich kompetencji oraz wzajemne relacje; ustawa zasadnicza / fundamentalna – wszytskie inne opierają się na niej.
RODZAJE KONSTYTUCJI
a) pisana – ujęta w akt / akty normatywne
niepisana – obyczaje, konwenanse konstytucyjne, precedensy, np. Wlk. Brytania
b) sztywna – większa moc prawna w stosunku do ustaw zwykłych, nie może byc
przez nie zmieniona
elastyczna – może byc zmieniona przez ustawy zwykłe
c) jednolita – materiał konstytucyjne znajduje się w jednym akcie normatywnym
złożona – materiał konstytucyjne podzielony na kilka aktów normatywnych, np. Polska 1922-1997
WALORY KONSTYTUCJI
walor organizacyjny – opisuje ustrój władz państwowych i i ch kompetencje
walor gwarancyjny – ustanawia granice poza które władza nie może wykroczyc
CECHY KONSTYTUCJI
a) szczególna treśc
Polega na zakresie i sposobie kontrolowanej przez konstytucje materii
Konstytucja to jedyna ustawa obowiązująca w państwie, która kompleksowo reguluje całokształt zagadnień dotyczacych :
- zasad ustroju politycznego państwa
- relacji pomiędzy państwem a obywatelem; praw, wolności iobowiązków obywateli
- norm określających stosunek prawa wewnętrznego do międzynarodowego
b) szczególna forma
Polega na :
- szczególnej nazwie
- szczegółnym trybie ustalania, uchwalania oraz wprowadzania do niej wszelkich zmian
c) szczególna moc
Jest to nadrzędnośc konstytucji w systemie prawa.
Konstytucja jest ustawą zasadnicza, a więc jest :
- zbiorem praw kardynalnych stanowiących fundament politycznego i społecznego ładu
- zawiera najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych, miejsce nadrzędne
- zawiera podstawowe zasady dotyczące treści, formy i trybu stanowienia aktów prawnych
GWARANCJE KONSTYTUCYJNE
a) układ sił politycznych w państwie
- partie polityczne
- związki zawodowe
- duże grupy społeczne
b) kultura polityczna i prawna – szereg instytucji
c) organy w tym celu powołane
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Trybunal Konstytucyjny
FORMY PAŃSTWA
Sposob wyłaniania
a) monarchnia – król, sułtan, cesarz, emirat, car; suwerenem jest jeden człowiek, nazywany monarchą. Monarcha sprawuje władzę zazwyczaj dożywotnio, jego funkcja jest często dziedziczna i zwykle jego stanowisko jest nieusuwalne. Obecnie w wielu monarchiach monarcha pełni często jedynie funkcje reprezentacyjne i nie sprawuje realnej władzy.ok 30 % państw obecnie.
b) republika - władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas.
Relacje między organami
a) parlamentarno-gabinetowa
- rząd z premierem na czele jest powołany i odwołany przez głowę państwa, a odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem (wotum nieufności, wotum zaufania)
- parlament (a przynajmniej jego izba niższa) jest wybierany w wyborach powszechnych
- układ sił w parlamencie przesądza o powołaniu premiera i powołaniu rządu
- między parlamentem a rządem istnieje system powiązań organizacyjnych , funkcjonalnych i personalnych
b) prezydencka
występuje tu rygorystyczny podział władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz połączenie funkcji prezydenta i szefa rządu. W myśl tych zasad prezydentowi przysługuje pełnia władzy wykonawczej oraz zwolnienie od odpowiedzialności przed parlamentem – pozbawiony zostaje jednak możliwości ustawodawczych
- monizm egzekutywny – jeden ośrodek władzy wykonawczej
- wybór prezydenta w głosowaniu powszechnym
- określona w czasie kadencja
- niemożnośc odwołania prezydenta, chyba że naruszy konstytucje
- akty wydawane przez prezydenta nie wymagają kontrasygnaty
Stany Zjednoczone, republiki południowoamerykańskie
c) komitetowa v parlamentarno-komitetowa
- jednolitośc władzy państwowej
- parlament organem władzy najwyższej ( włądza ustawodawcza i wykonawcza)
- rząd powołany przez parlament a nie głowę państwa
- rząd odpowiada politycznie przed parlamentem, ale konflikt na linii paralen-rząd może zostac rozstrzygniety tylko na korzyśc parlamentu
- ministra nie można odwołac
- głową państwa zostaje członek rządu o najdłuższym stażu
- głowa państwa odpowiada politycznie przed parlamentem
- głowa państwa nie ma prawa rozwiązac parlamentu przed upływem jego kadencji
Konstytucja jakobińska z 1793 r., Komuna Paryska, liczne państwa bloku wschodniego, Szwajcaria
d) mieszana
elementy parlamentarno-gabinetowej i prezydenckiej
- prezydent wybierany w wyborach powszechnych, ma ważną rolę w kreowaniu rządu ( bo na wniosel premiera wręcza nominacje)
Czasem wyróżnia się system półprezydencji ( semi-prezydencki), np w Polce bo
prezydent ma mało możliwości decyzyjnych, mało osobistych uprawnień
IMPEACHMENT – postawienie głowy państwa ( lub generalnie wyższe funkcje
pełniąchych) w stan oskarżenia, mając na celu udowodnienie, że działa na
szkodę państwa.
Struktura
a) forma unitarna
- jednolity system organów państwa
- jedna konstytucja
- jednolity system prawa obowiązyjący bez ograniczeń na terytorium całego państwa
- jednolite obywatelstwo – żadna z jednostek nie może tworzy własnego obywatelstwa
- jednolity system norm procesowych i kodeksów postępowania
Wlk. Brytania, Wlochy, Francja, Holandia, kraje skandynawskie, większośc Ameryki łacińskiej
b) forma złożona
Federacja:
- państwo złożone, związkowe
- dwa aparaty państwowe
- dwa systemy prawne
- podwójne obywatelstwo
- aparat federalny i podmiotó federalnych
- czynniki łączące – wojsko, pieniądze, polityka zagraniczna, prawo materialne
- wielośc poglądów prawnych
Stany Zjednoczone, kanada, Brazylia Blegia, Austria, Niemcy, Szwajcaria
Konfederacja:
– wspólne pograny naczelne dla podmiotów
Zjednoczone Emiraty Arabskie
Styl sprawowania władzy
a) reżim demokratyczny
źródło władzy stanowi wola większości obywateli. Gwarantem istnienia demokracji jest konstytucja (wyjątkami są Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej i Izrael, nie posiadające spisanej konstytucji).
- pluralizm polityczny
- poszanowanie interesów mniejszości ( etnicznych, kulturalnyc, religijnych )
- brak i zakaz istnienia cenzury
- działanie organów państwa na podstawie prawa
- opracie rządu na ideałach wolności i równości
b) reżim totalitarny
dąży do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowej monopartii. Władze wymagają od jednostki nie tylko podporządkowania się, ale również zaakceptowania ideologii i publicznego manifestowania tej akceptacji. Władzę zaś sprawują otaczane kultem "nieomylne" jednostki (Hitler, Stalin).
- jedna ideologia
- jedna partia
- kult jednostki otaczający wodza
- aparat przymusu politycznego i represji
- gospodarka centralnie sterowana
- brak wolnych mediów wobec podporządkowania władzy
- militaryzacja, czyli tzn państwo pilicyjne
PLEBISCYT – głosowanie za przynależnością do danego terytorium
REFERENDUM – instytucja demokracji bezpośredniej polegająca na wyrażaniu woli w określonej kwestii przez wszytskich obywateli posiadających czynne prawo wyborcze;m forma głosowania bezpośredniego / powszechnego, gdzie obywatele odpowiadają na pytaniazadane przez organ organizujacy negatywnie bądź pozytywnie
Podział
a) ze względu na przedmiot
- konstytucyjne
- ustawodawcze - konsultacyjne v ratyfikacyjne v arbitrażowe
- administracyjne
- finansowe
- komunalne
b) ze względu na podstawy prawne
- obowiązujące / obligatoryjne
- fakultatywne ( zorganizowane na wniosek ogranów państwa lub odpowiedniej liczy obywateli )
c) ze względu na szczebel organizacji państwa
- lokalne
- federalne
d) ze względu na zakes
- ogolnokracjowe ( ustawa z 1997r.)
Inicjatywa – Rada Ministrów v obywatele – 500 tys podpisów
Podstawowe błędy
- mainpulacja polityczna ( związana z miejscem, czasem, osobą i jej popularnościa, przedmiotem)
- deformacja wyników
- pozorna alternatywa ( dzwina forma pytania)
- niski poziom uczestnictwa
Co moze byc przedmiotem referendum?
- wszytskie ważne, doniosłe sprawy
- kwestie konstytucyjne
- ratyfikacja umów międzynarodowych
- swoboda zachowań moralnych
- aprobata fukcji głowy państwa
- zmiany terytorialne / statusu regionu
- kwestie ustrojowe
Co nie może byc przedmiotem referendum?
- hipotezy naukowe
- dogmaty wierzeń religijnych
- normy etyczne
- normay moralne
Podwójna konstrukcja pytania
- pytanie służy jako symbol w zwracaniu się do obywateli; jako desygnat treści zawartej w akcje, na który wypowiadają się głosujący ( odesłanie do aktu, z którym należy sie zapoznac)
- w pytaniu wskazuje się treśc referendum
Odpowiedź nie może pozostawiac wątpliwości – TAK / NIE !!!!!!
Kto narzuca treśc?
- organ państwowy przeprowadzający / zarządzający
- obywatele
knsia