PODSTAWY KINEZJOLOGII
Mięśnie szkieletowe stanowią część aktywną narządu ruchu. Przyczepiają się one do kośćca obydwoma swoimi końcami. Wyjątek stanowią mięśnie mimiczne twarzy, które jeden swój przyczep mają skórny.
W ustroju powstają w pracy mięśni dźwignie, przy czym najczęściej w 95% przypadków są to dźwignie jednoramienne, a tylko 5% dźwignie dwuramienne.
Siła przekazywana przez mięsień dochodzi do trzonu kości. Oporem natomiast jest najczęściej część dalsza kości. Siła działania mięśni nie zależy od długości mięśnia, lecz od przekroju fizjologicznego mięśnia. Przekrój fizjologiczny nie musi być równoważny przekrojowi anatomicznemu. Wszystko zależy bowiem od przebiegu włókien mięśniowych w brzuścu mięśnia.
W zależności od połączenia włókien mięśniowych, brzuśca i ścięgna wyróżnia się następujące typy mięśni :
- mięśnie proste, w których włókna mięśniowe przebiegają równolegle względem siebie i długiej osi mięśnia, a brzusiec przybiera kształt wydłużonego prostokąta. Mięśnie proste mogą być podzielone w poprzek przez tzw. smugi ścięgniste. Przybierają wówczas postać jakby sklejonych ze sobą mięśni prostych i nazywamy je np. mięśniami czworobocznymi.
- mięśnie wrzecionowate - włókna mięśniowe przebiegają w nich równolegle, ale na swoich końcach tworzą wiązkę, która powoduje, że brzusiec przyjmuje kształt wrzeciona. W zależności od liczby takich wrzecionowatych brzuśców wyróżniamy mięśnie dwu-, trój- czy wielobrzuścowe. Przy czym, jeżeli wrzecionowate brzuśce mają wspólne ścięgno, to mówimy, że są to np. mięśnie dwu-, trój- lub czterogłowowe.
- mięśnie płaskie, w których dwa wymiary tj. długość i szerokość przewyższają wymiar trzeci, tj. grubość mięśnia. Tworzy się płyta mięśniowa, która najczęściej przybiera kształt trójkątny.
- mięśnie skrzyżowane - włókna, tworząc poszczególne wiązki mięśniowe krzyżują się.
- mięśnie pierzaste - włókna mięśniowe dochodzą do ścięgna pod kątem ostrym i pod określonym kątem przebiegają wzdłuż długiej osi mięśnia. Rozchodzą się na podobieństwo piór ptasich i w zależności od tego czy mają przebieg jedno- czy wielostronny, mówimy, że są dwu- czy wielopierzaste.
- mięśnie promieniste, w których brzusiec przybiera kształt walca, a włókna mięśniowe rozpoczynają się na zewnętrznym obwodzie i kierują się w głąb walca, kończąc się ścięgnem.
- mięśnie spiralne, w których włókna mięśniowe przebiegają spiralnie dookoła kości.
Mięśnie przebiegają nad jednym stawem lub nad kilkoma stawami, przy czym na każdy ze stawów może działać inaczej. Mięsień może działać na staw, nad którym nie przebiega. Dochodzi wtedy do tzw. działania na odległość. Przykładem takiego mięśnia jest m. ramienny, który przebiega nad stawem łokciowym, zginając go, ale działa jednocześnie, prostując go, na staw ramienny, nad którym nie przebiega.
Mięśnie posiadają przyczep początkowy, który jest na ogół fiksowany, czyli nieruchomy oraz przyczep końcowy, który jest przyczepem mobilnym, a więc ruchomym.
Siła mięśniowa w mięśniach przebiegających prostoliniowo działa wzdłuż długiej osi mięśnia i jest skierowana do jego przyczepu początkowego. W mięśniach, które przebiegają nieprostoliniowo, kierunek siły mięśniowej zależy od przebiegu końcowego odcinka ścięgna.
Siła działania mięśnia rozkłada się na 3 wektory :
- swing - odpowiada za siłę efektywną mięśnia (do góry)
- shunt - wektor stawowy działający w kierunku stawu, odpowiedzialny za zwieranie kości w stawie (w prawo)
- spin - wektor odpowiedzialny za ruchy obrotowe (pronatio/supinatio)
Wektor F1 (swing) - wektor pracy efektywnej. Jest iloczynem pracy mięśnia i sinα. Miesień działa najefektywniej, gdy kości dochodzą do siebie pod kątem α=90o, niezależnie od kąta, pod jakim mięsień dociera do kości. Gdy mięsień pracuje, wektor F1 jest większy od 0. Gdy mięsień nie działa F1=0.
Wektor F2 (shunt) - działa w kierunku dostawnym lub odstawnym i jest iloczynem siły mięśnia i cosα. Przy kącie α ostrym F2 jest dodatni, czyli siła działa dostawowo. Przy kącie α rozwartym F2 jest ujemny, czyli działa odstawowo.
Mięśnie, gdzie dominuje F1 mają swój przyczep początkowy wysoko nad stawem, a przyczep końcowy tuż poniżej stawu, np. m. ramienny, dwugłowy ramienia.
Mięśnie, gdzie dominuje F2 mają przyczep początkowy tuż nad stawem, a przyczep końcowy daleko od stawu, np. w m. ramienno-promieniowym.
Wektor F3 dominuje, gdy mamy do czynienia z mięśniami spiralnym, np. mięsień odwracacz czy też w mięśniach, które łączą dwie kości w poprzek, np. m. nawracacz.
2
MMikulicz