Mater Verborum - źródło bogin polskich.pdf - BOGOWIE POLAN i SŁOWIAN mity, legendy historia - TimRoth

Mater Verborum

Przedstawiamy jedno z najmniej znanych źródeł poświadczających (niezależnie od przekazu Jana

Długosza) imiona bogiń polskich/słowiańskich: Marzanna (Morana), Dziewanna (Devana) i Łada

(Lada). Mówią o nich czeskie glosy (noty) do Mater Verborum z XIII wieku (a więc na stulecie

przed Długoszem). Samo Mater Verborum to średniowieczny słownik powstały w Szwajcarii, a

jego główną wartością są zawarte w nim (dopisane do niego) staroczeskie noty. Pod koniec XIX

wieku wspomniane noty zostały poddane badaniom i ostrej krytyce, szczególnie przez czeskiego

badacza A. Patera w 1878 roku. W jego rosyjskim opracowaniu noty te prezentujemy poniżej.

Mater Verborum (XIII w.)

Współcześnie Andrzej Kempiński (w cenionej Encyklopedii mitologii ludów indoeuropejskich)

przy okazji bogini Marzanny wskazuje na jej przyrównanie do greckiej bogini Hekate . Informacja

ta ma swoje źródło w czeskich glosach przy Mater Verborum. Także Artur Kowalik (Kosmologia

dawnych Słowian) wykorzystuje glosy zaznaczając: "Korzystając z Mater Verborum autor polega

na autorytecie W. Ivanova i VN. Toporova (Mitologia słowiańska, s. 12-13)". Można tu dodać jedną

z nielicznych współczesnych analiz samych czeskich glos autorstwa J.Endersa, który w

podsumowaniu stwierdza, iż nie ma filologicznych przesłanek do ewentualnego odrzucenia ich

autentyczności: "Moderní filologie by neměla mít důvodu k pochybnostem o pravosti B glos Mater

verborum, neboť jejich vnitřní zákonitost dokazuje jejich starobylost v dostatečné míře"

( Filologický rozbor glos Mater Verborum).

Mater Verborum (fragment rękopisu)

Oto wzmianki o bogini Dziewannie, Ładzie, Marzannie oraz odpowiednie strony z publikacji

A.Patera:

- "[Dziewanna] Děvana […] deuana letnicina y perunoua dci, Diana, latone et iouis filia. "

- "[Łada] Lada, uenus [Venus], dea libidinis, cytherea."

- "[Marzanna] Morana, [H]Ecate, triuia vel uoctiula, Proserpina. "

Opracowanie A.Patera w całości dostępne jest tutaj . Rękopis oryginalny można zobaczyć tutaj .

Strona tytułowa

Strona 48

Strona 55

Strona 58

Oczywiście bogini Łada nie wyklucza istnienia boga o analogicznym imieniu Łada/o (por. Frej i

Freja, Indra i Indrani, Perun/Perperuna czy Łada jako słowiańskie określenie wodza, wojownika lub

pana młodego). Przy okazji przypominamy, że bogów czczonych przez Polan wymienia również

(na dwa pokolenia przed Długoszem) Łukasz z Wielkiego Koźmina w swojej Postylli z 1405 roku.

Kazimierz Perkowski

Mater Verborum - źródło bogin polskich.pdf