rekomendacjarak_szyjki.pdf

Diagnostyka, profilaktyka i wczesne wykrywanie raka szyjki macicy

-rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego

Powołana z polecenia Zarządu Głównego PTG Grupa Ekspertów dokonała oceny

aktualnej sytuacji epidemiologicznej, stanu profilaktyki i wczesnego wykrywania

raka szyjki macicy w Polsce. Obserwujemy w naszym kraju postępujący wzrost

zachorowalności i umieralności kobiet na ten nowotwór. Statystyki

epidemiologiczne wykazują Polskę jako kraj podwyższonego ryzyka zachorowania

na raka szyjki macicy. Stan ten jest wynikiem braku powszechnego programu

aktywnej profilaktyki raka szyjki macicy.

W pracach powołanej przez Zarząd Główny PTG Grupy Ekspertów ds. ustalenia

stanowiska Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie diagnostyki,

profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy uczestniczyli w Poznaniu,

w dniu 29 maja 2004 roku:

1. prof. dr hab. Marek Spaczyński - Przewodniczący

2. prof. Antoni Basta

3. prof. Jacek Brązert

4. doc. Mariusz Bidziński

5. dr n.med. Danuta Bręborowicz

6. prof. Maria Chosia

7. prof. Krzysztof Drews

8. prof. Romuald Dębski

9. prof. Helena Kędzia

10. doc. Witold Kędzia

11. prof. Piotr Knapp

12. prof. Jan Kornafel

13. .prof. Jan Kotarski

14. .prof. Andrzej Malarewicz

15. prof. Janina Markowska

16. dr n.med. Janusz Meder

17. doc. Tomasz Niemiec

18. dr n.med. Ewa Nowak-Markwitz

19. prof. Tomasz Opala

20. doc. Anita Olejek

21. prof. Leszek Pawelczyk

22. prof. Tomasz Pertyński

23. doc. Krzysztof Sodowski

24. prof. Jacek Suzin

25. prof. Romana Tomaszewska

Wyżej wymieniona Grupa Ekspertów ustaliła, co następuje:

Analiza sytuacji obecnej:

1. Wdrożenie programu powszechnej profilaktyki opartej o skryning cytologiczny

doprowadziło do obniżenia o 50% zachorowalności i o 70% umieralności na raka

szyjki macicy na świecie. Jednak w Polsce rak szyjki macicy jest drugim, co do

częstości nowotworem występującym u kobiet, a wyniki leczenia są złe ze

względu na wykrywanie głównie zaawansowanych postaci raka.

2. Podstawy funkcjonowania efektywnego programu badań przesiewowych wg.

WHO to określenie:

- celu

- metody wykrywczej (testu) + metody terapeutycznej

- rachunku ekonomicznego

- kadrowej i technicznej wykonalności programu

- obiegu informacji o pacjentkach

- nadzoru i kontroli efektywności

- integracji z narodowym systemem zdrowia i założeniami polityki

zdrowotnej

- centralnej organizacji działań logistycznych.

3. Według danych z piśmiennictwa 80% nowych zachorowań na raka szyjki macicy

dotyczy krajów rozwijających się. Polska ma najwyższe współczynniki

zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy ze wszystkich państw

stowarzyszonych w Unii Europejskiej. Sytuacja epidemiologiczna dotycząca

występowania raka szyjki macicy w Polsce stawia nasz kraj na równi z państwami

trzeciego świata.

4. Wysoka zachorowalność na raka szyki macicy w Polsce wynika z

rozpowszechnienia czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu i braku skutecznej

profilaktyki.

- zakażenia HPV 16/18 i innymi typami onkogennymi

- wiek

- wczesne rozpoczęcie współżycia

- duża liczba partnerów płciowych

- duża liczba porodów

- palenie papierosów

- niski status socjo-ekonomiczny

- CIN 2, CIN 3 w wywiadzie

Czynniki prawdopodobne

- wieloletnie stosowanie hormonalnych leków antykoncepcyjnych

- dieta uboga w antyoxydanty

- zakażenie HIV

- częste stany zapalne pochwy wywołane przez Chlamydia trachomatis, Neisseria

gonorhoeae

5. Do czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy zaliczamy:

Czynniki główne

6. Na złą sytuację w zakresie organizacji profilaktyki raka szyjki macicy w Polsce

składają się:

- przestarzały, nieskuteczny i źle zorganizowany program profilaktyki raka szyjki

macicy

- brak badań o charakterze powszechnego, aktywnego i populacyjnego skriningu

- brak prewencji pierwotnej przy stosowaniu profilaktyki biernej

- niedofinansowanie systemu profilaktyki raka szyjki macicy funkcjonującego w

Polsce, co sprawia, że pozostaje on na marginesie polityki zdrowotnej państwa,

przy braku ścisłej integracji z narodowym systemem zdrowia.

7. Mała skuteczność prowadzonych obecnie działań profilaktycznych wynika z:

- wykonywania oceny mikroskopowej rozmazów cytologicznych przez osoby

bez odpowiedniego doświadczenia i przeszkolenia

- wykonywania niewielkiej liczby badań cytologicznych w małych pracowniach,

bez sprzętu wysokiej jakości

- pobierania rozmazów cytologicznych tzw. wacikiem a nie szczoteczkami

- nieprzestrzegania zasad kontroli jakości w pracowniach wykonujących badania

cytologiczne

- braku centralnej koordynacji działań epidemiologiczno-organizacyjnych

- braku unifikacji klasyfikacji cytologicznych stosowanych w Polsce

- niedoskonałej archiwizacja danych

- braku jednoznacznych algorytmów postępowania diagnostycznego.

8. Unifikacja systemu klasyfikacji, mianownictwa i postępowania diagnostycznego

powinny dotyczyć wdrożenia:

- sytemu oceny wymazów cytologicznych wg. Bethesda

- jednolitej skali oceny obrazów kolposkopowych

- diagnostyki wirusologicznej HPV

- unifikacji terminologii patomorfologicznej

- wspólnego algorytmu diagnostyczno-terapeutycznego.

9. Realizacja programu badań skriningowych powinna zostać oparta o pion

specjalistyczny lekarzy położników-ginekologów oraz kadrę patomorfologów i

wyszkolonych cytologów, ze względu na:

- merytoryczne przygotowanie kadry

- istniejącą bazę sprzętową.

10. Nadzór nad programem profilaktyki powinien prowadzić Krajowy Zespół

Koordynacyjny, który dysponowałby odpowiednimi instrumentami prawnymi do

egzekwowania realizacji działań medycznych.

11. Centralna organizacja działań logistycznych programu profilaktyki raka szyjki

powinna być realizowana poprzez:

- opracowanie podstaw epidemiologiczno-organizacyjnych i monitorowanie

koordynacji działań

- archiwizację i opracowywanie danych

- standaryzację sprzętu diagnostycznego

- standaryzację technik diagnostycznych

- akredytację podległych jednostek

- planowanie nakładów finansowych.

12. W procesie inicjowana i wdrażania nowoczesnego programu profilaktyki raka

szyjki macicy w Polsce decydującą rolę powinny odegrać zarząd i struktury

Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Polskiego Towarzystwa Patologów.

ZALECENIA

W związku z powyższymi spostrzeżeniami Grupa Ekspertów zaleca, co następuje:

1. Populacją objętą badaniami profilaktycznymi polegającymi na corocznej kontroli

cytologicznej winny być kobiety po skończonym 25 roku życia (najpóźniej w

wieku 30 lat). W sytuacji wczesnego rozpoczęcia współżycia należy rozpocząć

skryning cytologiczny nie później niż 3 lata po inicjacji seksualnej. Prawidłowe

wyniki wymazów cytologicznych i brak czynników ryzyka zachorowania na raka

szyjki macicy pozwalają na prowadzenie skryningu co 3 lata.

2. Kobiety wymagające kontroli cytologicznej, co 12 miesięcy:

- zakażone wirusem HIV

- przyjmujące leki immunosupresyjne

- zakażone HPV - typem wysokiego ryzyka

- leczone w przeszłości z powodu CIN2, CIN 3 lub raka szyjki macicy

3. Kobiety, u których w poprzednich wymazach cytologicznych nie stwierdzono

obecności komórek pochodzących ze strefy przekształceń, endocervix lub też

poprzednie wymazy cytologiczne były mało czytelne z powodu domieszki śluzu,

krwi lub obecności stanu zapalnego, powinny mieć powtórzone badanie

cytologiczne w okresie krótszym niż 12 miesięcy.

4. Dopuszcza się odstępstwa od corocznej kontroli cytologicznej w następujących

grupach:

- kobiety 30 letnie i starsze nie podlegające kryteriom wymienionym w pkt.2,

które mają prawidłowe trzy kolejne wyniki wymazu cytologicznego

- kobiety po usunięciu macicy wraz z szyjką z powodu zmian niezłośliwych.

5. Zalecanym systemem klasyfikacji wymazów cytologicznych w Polsce jest The

Bethesda System. Należy zwrócić uwagę na modyfikację pierwotnej wersji

klasyfikacji ze szczególnym wskazaniem na korekty z roku 2001.

6. Kobiety, u których nie znaleziono komórek strefy przekształceń w wymazie

cytologicznym, a mają prawidłowy ostatni wynik cytologiczny bez ASC lub

LSIL/HSIL mogą być ponownie zbadane za 12 miesięcy.

7. W diagnostyce cytologicznej zaleca się:

- dobre uwidocznienie szyjki macicy przed pobraniem wymazu cytologicznego

- pobranie wymazu cytologicznego z szyjki macicy i kanału szyjki przed

badaniem ginekologicznym i badaniem ultrasonograficznym wykonywanym

przy pomocy sondy dopochwowej

- jeżeli zachodzi konieczność pobrania materiału na obecność choroby

przenoszonej drogą płciową należy jako pierwszy wykonać test cytologiczny

- pobieranie wymazu cytologicznego przy użyciu szczoteczki typu cyto - brush

oraz zwrócenie uwagi na staranne rozprowadzenie pobranego materiału na

całej powierzchni szkiełka podstawowego. Korzystne jest oddzielenie materiału

pochodzącego z ectocervix od endocervix. Należy zwrócić uwagę na dbałość w

utrwalaniu i wybarwianiu całej powierzchni preparatu

- utrwalenie pobranego wymazu w skażonym 95% alkoholu etylowym tak

szybko jak jest to możliwe.

8. Zarówno konwencjonalana jak i płynna cytologia (liquid base cytology) są

zalecane jako obowiązujące w skriningu cytologicznym. Do pobierania wymazu

należy użyć szczoteczki typu cyto-brush.

9. W związku z faktem, że przetrwałe zakażenie wywołane wirusem brodawczaka

ludzkiego-typ onkogenny jest najistotniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju raka

szyjki macicy należy podkreślić, że zarówno badanie cytologiczne jak i test na

obecność onkogennego typu HPV są wzajemnie uzupełniającymi się elementami

pierwotnego skriningu raka szyjki macicy.

10. Podstawowym zastosowaniem wtórnym diagnostyki wirusologicznej jest

weryfikacja wyniku cytologicznego ASC-US. Pozytywny test na obecność HPV -

typ onkogenny wskazuje na konieczność wykonania kolposkopii.

11. W diagnostyce kolposkopowej zaleca się wykorzystanie videokolposkopii, która

zapewnia lepszą rozdzielczość obrazu, możliwość cyfrowej archiwizacji danych

oraz skorzystanie z możliwości konsultacji „on line” z ośrodkiem referencyjnym.

12. Rola przetrwałego zakażenia wywołanego przez HPV - typ onkogenny dla rozwoju

patologii szyjki macicy wskazuje na pilną potrzebę tworzenia pracowni

diagnostyki wirusologicznej działających przy regionalnych ośrodkach

koordynujących program profilaktyki raka szyjki macicy.

13. W celu wdrożenia w Polsce populacyjnego, aktywnego skryningu cytologicznego

należy stosować następujące zasady:

- objąć badaniami populację kobiet w wieku pomiędzy 25 a 59 lat

- prowadzić badania cytologiczne co 3 lata przy założeniu, że przy wejściu do

programu dwa poprzednie wyniki badania cytologicznego wykonane w

odstępach 1 roku były ujemne.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: