Owoc fructus
Podział:
o Owoc rzeczywisty - tworzy się z zalążni
o Owoc pozorny – tworzy się z części pozazalążkowych, np. dno kwiatowe
§ Owoc złożony – powstaje ze zrośnięcia się kilku zalążni tego samego kwiatu
§ Owocostan – powstaje z kwiatostanu . Złożony jest z poszczególnym mięsistych owoców, często ze sobą zrośniętych.
Morfologia owoców
o Suche:
§ Pękające (mieszek, łuszczyna, strąk, torebka, rozłupnia)
§ Niepękające (ziarniak, niełupka, orzech, skrzydlak)
o Mięsiste (pestkowiec, jagoda)
Mieszek folliculus:
o Owoc wielonasienny powstały z 1 owocolistka
o Pęka jednostronnie wzdłuż szwu po stronie brzusznej
Strąk legumin:
o Powstaje z 1 owocolistka
o Pęka z 2 storn: od strony grzbietowej i brzusznej
o Nasiona są umieszczone wzdłuż brzegu łupiny nasiennej
Łuszczyna siliqua:
o Owoc wydłużony, niekiedy przewężony
o Powstaje z 2 owocolistków, pękających klapami
o Wewnątrz jest fałszywa przegroda, do której przytwierdzone są nasiona
o W tworzeniu się fałszywej przegrody biorą udział tkanki wyrastające z zalążni
Łuszczynka silicula:
o Odmiana łuszczyny
o Różni się od niej szeroką i spłaszczoną budową
Torebka capsula:
o Utworzona w zalążni górnej w wyniku zrośnięcia się 2, kilki, lub wielu owocolistków
Puszka pixidium:
o Rodzaj torebki zaopatrzonej na szczycie w wieczko, które pod dojrzeniu owocu odpada
Rozłupnia schizocarpium:
o Owoc rozpadający się na 2,4 lub liczne owocki – rozłupki mericarpia
o W typowej rozłupce nasienie jest przyrośnięte do owocni
o Rozłupki mogą mieć pokrój ziarniaków lub niełupek
Ziarniak caryopsis:
o Owoc suchy niepękający
o Zawiera jedno nasienie zrośnięte ze ścianą owocni
Niełupka achaenium:
o Powstaje z 1 lub więcej owocolistków
o Zawiera jedno niezrośnięte ze ścianą owocni nasienie
Orzech nux:
o Powstaje z 2-3 owocolistków
o Ma twardą zdrewniałą owocnię
o Przykład: orzech laskowy, który siedzi jest w stwardniałej szupince – miseczce
Orzeszek nucula:
o Kulisty lub kanciasty, małe wymiary
o Przykład: owoc pozorny poziomki, u której zmięśniałe dno kwiatowe pokrywają liczne drobne orzeszki
Skrzydlak samara:
o Stanowi orzech
o Ze ścian owocni wyrastają 1, 2 błoniaste skrzydełka, służące jako organy lotne
Pestkowiec drupa:
o Owoc mięsisty, jednonasienny
o Owoc ma 3 charakterystyczne warstwy:
§ Zewnętrzną – skórkę exocarpium
§ Śródowocnię mesocarpium, stanowiącą częśc mięsistą owocu
§ Wewnętrzną endocarpium, silnie zdrewniała, pestka. Warstwa wewnętrzna zamyka nasienie
Jagoda bacca:
o Owoc mięsisty, wielonasienny
o Powstaje z kilku owocolistków
o Brak części stwardniałej na wewnętrznej ścianie owocni
o Środek owocu wypełnia soczysta śródowocnię, w której są nasiona
o Pokryta jest skórką epicapium
o Przykład: pomarańcza, dynia
Budowa morfologiczno – anatomiczna owoców
Cechy owoców:
o Kształt – postać ujęta w przestrzeni jako bryła geometryczna. Ważna cech rozpoznawcza:
§ Trójgraniasty, kulisty, odwrotnie jajowaty
o Zarys – kształt przedstawiony na płaszczyźnie:
§ Owalny, okrągły, eliptyczny, trójkątny
o Wymiar – długość owocu od przyczepu (u nasady) do szczytu oraz szerokość między krawędziami, mierzone w linii prostej. Ważny jest tu stosunek szerokości od długości owocu
o Budowa ścian i krawędzi
o Budowa szczytu i nasady – szczyt owocu może być ucięty, zaokrąglony, wklęsły, wypukły, a nasada – przewężona, zaokrąglona
o Forma blizny – blizna powstaje w miejscu oddzielenia się owocu od dna kwiatowego.
o Skulptura – wygląd powierzchni owocu: gładka, brodawkowata, punktowana, plamista, marmurkowata, uwypuklona lub z drobnymi wgłębieniami
o Unerwienie – bierze początek i nasady owocu i przebiega ku szczytowi, często jest mało widoczne
o Owłosienie – włoski występujące na owocach w różnych postaciach – ważna cecha diagnostyczna
o Barwa i połysk
o Symetria owocu – najczęściej jest to symetria dwuboczna
Owocnia zewnętrzna (egzokarp):
o Budowa anatomiczna skórki
o Często ma aparaty szparkowe i włoski
o Jedno – lub wielorzędowa o komórkach prostych lub wielościennych, niekiedy mających substancje barwne
o Pokryta gładką, prążkowaną kutykulą
o Czasem jej komórki grubieją, ulegają zdrewnieniu lub ześluzowacenia
o Pod skórką jest kolenchymatyczna hipoderma
Śródowocnia (mezokarp):
o Główna częśc owocu
o Wielowarstwowa, soczysta lub sucha (skórzasta, włóknista), zbudowana z komórek miękiszowych, czasami z udziałem twardzicy (sklerokarp)
o Są w niej wiązki przewodzące o elementach spiralnych i pierścieniowatych, którym towarzyszą tkanki mechaniczne
o W sklereidach występują niekiedy kryształy szczawianu wapnia
o W miękiszu gromadzą się substancje zapasowe i związki chemiczne, czasami komórki olejkowe, zbiorniki i przewody wydzielnicze i różne składniki morfologiczne (chromatofory)
Owocnia wewnętrzna (endokarp):
o Twarda (pestkowiec) lub torebkowata (jabłko)
o Zbudowana z tkanki wzmacniającej (twardzica)
o Niekiedy cienkościenna lub ulega redukcji
o W owocach jednonasiennych (ziarniak) zrasta się często z łupiną nasienną w postaci jednolitego organu.
emilia.ula