Nowotwór złośliwy - neoplasma malignum
n Jest to populacja nieodwracalnie zmienionych własnych komórek ustroju (które legły transformacji nowotworowej),
n odznaczającej się słabiej lub silniej wyrażoną autonomia rozmnażania i różnicowania,
n co prowadzi do postępujących zmian anatomicznych i zaburzeń czynnościowych, a w końcu do zguby organizmu.
Autonomia nowotworu
n To niekontrolowana i niecelowa dla ustroju proliferacja komórek, które zapewniają sobie pierwszeństwo z substancji odżywczych potrzebnych do rozwoju,
n w początkowym okresie podlegają w pewnym stopniu ogólnoustrojowym mechanizmom regulującym szybkość wzrostu,
n o ograniczonej autonomii mówimy w nowotworach hormonozależnych
Proces nowotworowy
n Jest zaburzeniem wszystkich podstawowych czynności komórek, takich jak: rozmnażanie, różnicowanie , dojrzewanie, przemiana materii, ale dominuje przewaga proliferacji nad obumieraniem z zahamowaniem dojrzewania;
n pojęcie różnicowania i dojrzewania komórek łączy się ze stopniem przekształcenia się młodej niezdeterminowanej komórki płodowej w formę o innym charakterze morfologicznym i innych czynnościach;
n Nie wiadomo, czy tkanka neo jest pochodzenia mono-klonalnego, tzn. czy rozwinęła się z przemiany jednej komórki (np. szpiczak mnogi - to gammapatia monoklonalna) czy przemianie uległ pewien obszar tkankowy (teoria pola - np. nowotwory, które w początkowym okresie powstają wieloogniskowo).
n Komórka, która utraciła zdolność samokontroli nad procesami wzrostu i różnicowania, staje się komórką nowotworową
n W komórki nowotworowe mogą przekształcić się prawie wszystkie komórki zróżnicowane
n Proces powstawania nowotworu jest długotrwały i wieloetapowy.
Naturalna historia raka
1. Tk. normalna è stan przedrakowy è ca in situ è carcinoma
2.Zmiana w kariotypie è euploidalna populacja komórek è aneuploidia
3. Inicjacja è promocja è progresja: inwazja i przerzuty
Inicjacja:
n W pierwszym etapie karcinogen spełnia rolę wzbudzającą (inicjującą) transformację nowotworową, przez swój mutagenny wpływ na aparat genetyczny komórki:
è powoduje dezorganizację podziału jądra
è zaburza syntezę DNA i RNA
è zmiany w strukturze błony komórkowej
n komórka, która uległa mutacji na ogół nie rozmnaża się i zmiana, która w niej zaszła może prze długi czas pozostać w utajeniu;
n okres ten nazywamy fiksacją karcinogenu i aby doszło do utrwalenia nowej cechy musi przejść co najmniej jeden cykl reprodukcyjny (zmiana genotypu)
Promocja
n to okres klonalnego wzrostu nowych komórek czyli etap, w którym zainicjowana komórka (ze zmienionym genotypem) przechodzi wiele zmian, aż do nabycia nowych cech morfologicznych i czynnościowych (zmiana fenotypu)
n aby inicjacja doprowadziła do nowotworu złośliwego, konieczny jest bodziec promujący, zwany karcinogenem, którego działanie polega na pobudzeniu proliferacji komórek
n wzmożone tempo rozplemu komórek zwiększa szansę pomyłek kopiowania DNA, nasila także wpływ karcinogenu, który ma możliwość działania na liczniejsze komórki i na większą liczbę komórek dzielących się
n promocja jest procesem bardziej wydłużonym, odwracalnym, a usunięcie czynników promujących np. dymu tytoniowego, ma duże znaczenie w zapobieganiu nowotworom;
n w okresie tym zainicjowane komórki poddane są presji środowiska i w przeważającej liczbie przypadków dochodzi do zatrzymania procesu nowotworowego;
n znane są substancje przyspieszające i zwalniające promocję
n związki antypromocyjne umożliwiające różnicowanie się komórek i hamujące inwazję to: witamina A, prostaglandyny, inhibitory proteaz, cykliczne nukleotydy itp..
Czynnikami mutagennymi są związki reagujące bezpośrednio z DNA (tzw. czynniki genotoksyczne)
è wolne rodniki, promieniowanie jonizujące, promieniowanie UV itp..
è mutageny - odpowiadają głównie za proces inicjacji karcinogennej
Karcinogeny (kancerogeny) - sprzyjają podziałom komórkowym (tzw. czynniki mutagenne)
è niektóre są czynnikami zarówno promującymi jak i inicjującymi karcinogenezę np. dym tytoniowy
è Czynniki karcinigenne to:
• azotany (w nawozach); aminy aromatyczne; produkty spalania węgla, azbestu, niektóre leki np. leki immunosupresyjne, hormony itp..
Progresja:
n To okres powstawania heterogennej, szybko rosnącej populacji zmienionych komórek nowotworowych, zdolnych do odrywania się, wnikania do naczyń i dawania przerzutów
n do progresji dochodzi, gdy zaistnieją dogodne warunki:
è osłabienia homeostazy ustrojowej
è zaburzeń immunologicznych i hormonalnych
n w tym okresie nowotwór może być rozpoznany klinicznie
n przejawem progresji jest pojawienie się klonów komórek o dużym potencjale wzrostu inwazyjnego i tworzenia przerzutów;
Rozwój nowotworu zależy od czynników:
n 1. Środowiskowych - szeregu czynników fizycznych i chemicznych o dużym działaniu mutagennym oraz biologicznych (mutagenne wirusy)
n mutacje somatyczne
n genetyczne predyspozycje
n od stany systemu immunologicznego
n od gospodarki hormonalnej
Nowe, nabyte właściwości komórki nowotworowej
n Utrata hamowania kontaktowego - zmiany w błonie komórkowej powodują, że cykl życiowy komórki nie ulega zahamowaniu-- chaos struktury tkanki nowotworowej i wielopostaciowość;
n zmniejszenie spójności komórkowej (brak kohezji) - ograniczenie zdolności do przenoszenia sygnałów chem. odrywanie się i przenikanie do podłoża
n zwiększenie migracji - zdolność do ruchów pełzakowych -- szybciej docierają do naczyń
n zniesienie uwarunkowanego podziału do przytwierdzenia komórki do podłoża
z Zdolność do wytwarzania enzymów ułatwiających inwazję i niszczenie otaczających tkanek ( kolagenazy, lizosomalne hydrolazy, proteazy, hialuzonidazy itp.)
z wytwarzanie hormonów ektopowe
z zmiana morfologiczna komórki
Naciekanie - infiltratio
n Jest wzrostem niszczącym prawidłowe tkanki ustroju
n zależy od zmian w błonie komórkowej nabytych podczas transformacji nowotworowej
n może być:P wielkoogniskowe, P drobnoogniskowe, P rozproszone
n nie jest charakterystyczne tylko dla złośliwych nowotworów (np. trofoblast i nowotwory miejscowo złośliwe)
Czynniki ogólnoustrojowe wpływające na naciekanie:
n Reakcje odpornościowe - odczyny na antygeny nowotworowe np. nacieki z kom. jednojądrzastych wokół guza;
n Odczynowe zmiany w węzłach chłonnych
n i typu SH - rozrost komórek śródbłonka zatok i histiocytów - jest odpowiedzią na produkty rozpadu kom. neo w ognisku pierwotnym lub niszczenie w obrębie węzłów chłonnych;
n i typu PG - rozrost limfocytów B w grudkach lub limfocytów T w strefie przykorowej
n Od unaczynienia i odżywienie guza - czynnika naczyniotwórczego TAF (Tumor Angiogenes Factor) - substancja ta wydzielana jest przez komórki nowotworowe i stymulująca rozrost śródbłonka np. heparyna ma właściwości pobudzające do angiogenezy;
Wpływ mechanizmów immunologicznych na przebieg nowotworu:
n Nowotwory powstają częściej u ludzi z niesprawnym układem immunologicznym np.. AIDS;
n immunosupresja powoduje szybki wzrost nowotworu i szybki rozwój przerzutów;
n pobudzenie układu immunologicznego może prowadzić do regresji nowotworów (samoistna regresja obserwowana jest w czerniaku, siatkówczaku, choriocarcinoma, neuroblastoma;
Tradycyjny podział nowotworów:
n Nowotwory niezłośliwe - neoplasma benignum
n Nowotwory o miejscowej złośliwości - półzłośliwe
n Nowotwory złośliwe - neoplasma malignom
Nowotwory złośliwe
ç Onkologia - onkos - guz; logos- nauka;
ç Mianownictwo nowotworów :
ç Neoplasma (neo) - ogólne określenie nowotworu
ç Neoplasma benignum - ogólne określenie nowotworu łagodnego ( nie jest ono właściwe, bo żaden guz nie jest dobrym dla ustroju, stąd „guz niezłośliwy” jest bardziej uzasadnione)
ç Neoplasma malignum - ogólne określenie nowotworu złośliwego
ç „Cancer” - carcinoma - nazwę wprowadził Galen opisując „raka gruczołu sutkowego - jak odnóża raka”
ç „Cancer” w języku angielskim i francuskim oznacza nowotwór złośliwy niezależnie od pochodzenia
Mianownictwo nowotworów
ç Carcinoma - rak (ca) - dla nowotworów złośliwych nabłonkowych
ç Sarcoma - mięsak (sa) - dla nowotworów złośliwych z tkanki łącznej każdego rodzaju
ç nazwa może pochodzić od nazwy grecko-łacińskiej tkanki lub narządu z dodatkiem końcówki - oma, np.
F fibroma - włókniak F lipoma - tłuszczak
F hepatoma - wątrobiak F myoma - mięśniak
F neurinoma - nerwiak F chordoma - struniak
ç końcówkę „oma” otrzymały również niektóre zmiany guzowate nie będące nowotworami, np.:
ç cholesteatoma, tuberculoma, glaucoma, atheroma, haematoma, aspergiloma itp.
ç Nowotwory z pierwotnych tkanek zarodkowych, zazwyczaj wieku dziecięcego, określa się jako blastoma - dodając to pojęcie do nazwy narządu, z którego powstaje, np.:
F nephroblastoma, F hepatoblastoma, F medulloblastoma, F neuroblastoma, F (myoblastoma cellulare)
ç wiele nowotworów przyjęto określać nazwiskami autorów, np.:
Ø guz Wilmsa
Ø guz Grawitza
Ø guz Pancoasta
Ø guz Leydiga
Ø guz paleta
Podział nowotworów
1. Nowotwory łagodne
I. Nabłonkowe
1. Zróżnicowane jednokierunkowo
n a) gruczolaki
n b) brodawczaki
n c) torbielaki
II. Nie nabłonkowe (mezenchymalne i mezodermalne)
ç z tk.łącznej, nerwowej. tłuszczowej,mięśniowej itp.
2. Zróżnicowane dwukierunkowo np. neurofibroma, angiofibroma
3. Wielokierunkowo zróżnicowane
III. Nowotwory złożone łagodne(z tkanki nabłonkowej i mezenchymalnej)
n A) zróżnicowane dwukierunkowo
np. adenofibroma, adenomyoma, adenolymphoma
n B) zróżnicowane wielokierunkowo
np. potworniaki dojrzałe - zbudowane z tkanek różnego pochodzenia
2 pochodzenia z wszystkich listków zarodkowych
2 bez związku z lokalizacją guza
II. Nowotwory złośliwe
n I. Nabłonkowe - raki (carcinoma)
n a) nie zróżnicowany carcinoma anaplasticum
n b) jednokierunkowo zróżnicowane:
n np. ca planoepiheliale, adenocarcinoma, ca. hepatocellulare
c) dwukierunkowo zróżnicowane
np. ca adenosquamosum
ca muco-epidermale
d) wielokierunkowo zróżnicowane
np. tumor mixtus malignus sialogenes
n II. „Nie nabłonkowe” - mięsaki (sarcoma)
n a) nie zróżnicowany neoplasma malignum mesenchymale
n &#x...
MMikulicz