Wprowadzenie.
Wyobraźmy sobie przedsiębiorstwo Chemiks produkujące artykuły chemii gospodarczej. Ze względu na stałe zapotrzebowanie rynku na produkowane wyroby omawiany zakład produkcyjny, wytwarzając swój asortyment, ma zapewniony zbyt. Właśnie do planu produkcyjnego dodano nowe zlecenie na płyn uniwersalny do czyszczenia. Płyn rozlewany jest do butelek z tworzywa sztucznego. Planista umieścił zlecenie w systemie informatycznym. Produkcja 10000 sztuk płynu rozpocznie się za siedem dni. Pracownik odpowiedzialny za zamówienie materiałów sprawdził, czy są wszystkie elementy potrzebne do produkcji płynu. W magazynie materiałów znajduje się 2000 butelek, do których rozlany zostanie płyn. Zamówiono zatem brakujące opakowania. Do producenta butelek, firmy Butelko-Pol, wysłano zamówienie na 8000 sztuk butelek. Z wieloletniej współpracy z dostawcą pracownik działu zakupów firmy Chemiks wnioskuje, że zamówienie realizowane jest średnio w ciągu trzech do pięciu dni roboczych (czyli bez sobót i świąt), dlatego w zamówieniu oprócz ilości podano informację, że dostawa musi dotrzeć do Chemiku najpóźniej na dzień przed rozpoczęciem produkcji płynu. Zamówienie towaru trafiło do działu sprzedaży Butelko-Polu. Zamawiane butelki były na stanie magazynowym, dlatego zlecono kompletację 8000 opakowań, potwierdzono mailowo przyjęcie zamówienia, przygotowano wysyłkę i wystawiono fakturę VAT. Wysłano zamówienie do przedsiębiorstwa Chemiks.
Butelki zostały przyjęte do magazynu materiałów. Dzień później rozpoczęto produkcję płynu do czyszczenia. Opakowania zostały pobrane z magazynu materiałów i przekazane na dział produkcji, w którym pracownicy przystąpili do rozlewania płynu. Butelki pakowane były w opakowanie zbiorcze (10 butelek w jednym kartonie zbiorczym), a następnie układane na paletę. Na palecie znajduje się 100 kartonów, zatem łatwo obliczyć, że całe zlecenie produkcyjne składać się będzie z dziesięciu palet, które przyjęte zostały do magazynu wyrobów gotowych. W momencie przyjęcia płynu do magazynu działa sprzedaży otrzymał informację, że może sprzedawać towar zamawiającym go klientom.
Jednym z klientów Chemiku jest hurtownia artykułów chemii gospodarczej Chem-Dom, który zamawiał między innymi jedną paletę omawianego płynu do czyszczenia. Pracownik działu sprzedaży Chemiksu przyjął zamówienie i przekazał je do magazynu wyrobów gotowych (przekazanie odbywa się poprzez wprowadzenie do systemu informatycznego informacji co Chem-Dom zamówił i w jakiej ilości oraz na kiedy ma być wysłane zamówienie. System informatyczny nadaje takiemu zestawieniu numer ewidencyjny, dzięki czemu pracownik magazynu wywołując zlecenie o tym numerze ewidencyjnym otrzyma informację jakie wyroby zamówiła hurtownia. Może rozpocząć kompletację i po jej zakończeniu potwierdzić jej wykonanie). Po kompletacji wysyłki drukowane są dokumenty umożliwiające wydanie zamówienia z magazynu i wysyłki towaru do klienta, czyli Chem-Dom. Durkowana jest również faktura VAT. Pracownik Chemiku wysłał informację do hurtowni o realizacji zamówienia i wysyłce.
Zamówiony towar wraz z paletą uniwersalnego płynu do czyszczenia trafił do Chem-Dom. Dział sprzedaży przyjął kilka zamówień do sklepów detalicznych na artykuły chemii gospodarczej, w tym na omawiany płyn. Jednym z nich jest sklep drogeryjny Gamma, który zamówił między innymi 2 kartony płynu. Po kompletacji zamówienia wysłano towar do sklepu i wystawiono fakturę VAT.
Po przyjęciu dostawy w sklepie Gamma pracownik wyłożył płyn i inne przyjęte artykuły na półki sklepowe. Opakowania zbiorcze podzielił według rodzaju materiałów, z których one pochodzą (kartony i inne opakowania pochodzenia papierowego razem, opakowania foliowe osobno itd.).
Panie Kowalska udała się do drogerii po zakupy. Na liście zakupów znalazł się między innymi płyn do czyszczenia. Zakupiwszy artykuły chemii gospodarczej i wróciwszy do domu rozpoczęła porządki. Po zużyciu płynu wyrzuciła opakowanie. Pamiętała oczywiście o segregacji odpadów i pustą butelkę wyrzuciła do pojemnika dla opakowań z tworzyw sztucznych.
Parę dni później przed jej domem pojawiła się firma odpowiedzialna za wywóz segregowanych śmieci. Zebrane opakowania zostały przekazane firmie zajmującej się recyklingiem, do której kilka dni wcześniej trafiły posegregowane opakowania zbiorcze z drogerii Gamma.
Do czego jest nam potrzebna ta historia?
Otóż jej akcja rozgrywa się w pewnym systemie logistycznym, a właśnie system logistyczny, jego elementy i relacje zachodzące między nimi są treścią tego przedmiotu.
Na początku uporządkujmy pojęcia dotyczące systemów, a systemu logistycznego w szczególności.
System to jedno z podstawowych pojęć współczesnej nauki. Jego twórcą jest Ludwig von Bertalanffy. Pojęcie systemu wyprowadził z obserwacji podobieństw pomiędzy techniką, przyrodą i organizacją społeczeństwa ludzkiego. Na zasadzie tych podobieństw utworzył wspólne pojęcie na potrzeby opisu złożonych całości – niezależnie od tego, czy są one tworem naturalnym czy sztucznym, ożywionym czy nieożywionym. Pojęciem tym jest właśnie system.
System definiujemy jako całość, na którą składają się:
→ cel systemu – każdy system istniej lub wyróżniany jest z otoczenia ze względu na określony cel:
→ zbiór elementów systemu – jego składowych – elementy te są zwykle różnorodne (niewiele jest systemów składających się z jednakowych elementów), wyróżniane według kryteriów przyjętych przez obserwatora systemu;
→ zbiór relacji – oddziaływań pomiędzy elementami systemu, relacje te mogą być związane z przepływem energii (jeden element systemu ogrzewa drugi), materii (jeden element systemu przekazuje drugiemu przesyłkę), czy informacji (jeden element przekazuje drugiemu informacje), a także z transformacjami (zmianami), jakie energia, materia i informacja przechodzić mogą w elementach systemu i w trakcie przechodzenia pomiędzy nimi;
→ mechanizm transformacji – system, realizując swój cel, przekształca energię, materię i informację, które trafiają do systemu drogą umownie nazywaną „wejściem” systemu, na efekty jego działania, które pojawiają się na tak zwanym „wyjściu” systemu.
System biologiczny, jakim jest drzewo, przekształca energię słoneczną, dwutlenek węgla, wodę i składniki mineralne pobierane z gleby oraz informacje zawarte w genach na drewno, liście i kwiaty i owoce, produkując przy tym dodatkowo tlen.
Jak już wcześniej wspominaliśmy, wyróżnia się systemy naturalne i sztuczne (stworzone przez człowieka), biologiczne, techniczne, społeczne czy wreszcie mieszane, czyli takie, które zaliczyć można do wielu grup. Jeżeli na tym tle chcemy scharakteryzować system logistyczny, to stwierdzić musimy, że:
→ jest to system sztuczny, czyli stworzony przez człowieka;
→ jego celem jest przemieszczanie dóbr i/lub osób;
→ jest to system techniczno – społeczny, jako że jego elementami są zarówno maszyny i urządzenia służące przemieszczaniu dóbr i/albo osób, jak i przemieszczane dobra i/lub osoby, maszyny i ludzie zarządzający tym przemieszczaniem;
→ realizowany mechanizm transformacji polega na przemieszczaniu, czyli zmianie miejsca, w którym znajduje się dane dobro lub osoba, transformacja te realizowana jest po to, żeby dane dobro lub osobę przemieścić na miejsce przeznaczenia, czyli tam gdzie z jakichś względów dobro powinno się znaleźć, a osoba chce się znaleźć.
System logistyczny w swoim ogólnym modelu składa się z czterech strumieni:
→ strumień dóbr, tworzony przez przemieszczające się dobra;
→ strumień informacji, sterujący przemieszczaniem się dóbr materialnych. Informacje określają kiedy, gdzie i w jakiej ilości ma nastąpić przemieszczanie dóbr. Istnieje bliski związek pomiędzy przepływem dóbr materialnych a przepływem informacji (tzw. pierwsza zasada logistyki, czyli informacja powinna poprzedzać przepływ dóbr materialnych, a każdy przepływ dóbr materialnych powinien wywoływać przepływ informacji);
→ strumień pieniędzy, czyli płatności za przemieszone dobra;
→ strumień powtórnego zagospodarowania, czyli recyklingu lub utylizacji zużytych dóbr materialnych.
Przytoczony wyżej przykład odpowiada właśnie tak zdefiniowanemu modelowi systemu logistycznego. Rysunek 1 przedstawia schematycznie ten system. Widoczny jest przepływ dóbr materialnych (butelki przemieszczane są od Butelko-Polu do Chemiku, płyn do czyszczenia przemieszczany jest ze sklepu do firmy recyklingowej, gdzie również trafi butelka po płynie do czyszczenia), widoczny jest przepływ informacji. Informacja poprzedza przesunięcia dóbr (np. zamówienie i wysyłanie butelek do produkcji płynu). Przemieszczenie dóbr związane jest też z kosztami transportu.
System logistyczny składa się z mniejszych podsystemów. Ich podział może być dwojaki:
1. Podział funkcjonalny, skupiający się głównie na takich obszarach jak:
a. obsługa zamówienia;
b. gospodarka magazynowa;
c. magazyn;
d. opakowanie;
e. transport;
2. Podział fazowy, wyróżniający podsystemy:
a. logistyki zaopatrzenia;
b. logistyki produkcji;
c. logistyka dystrybucji;
d. logistyka części zamiennych;
e. logistyka powtórnego zagospodarowania.
Poniżej opisane zostaną poszczególne podsystemy występujące w powyższym przykładzie.
Logistyka zaopatrzenia.
Logistyka zaopatrzenia stanowi połączenie miedzy logistyką dystrybucji dostawców a logistyką produkcji w przedsiębiorstwie. Jest ona systemem logistycznym związanym z rynkiem i dotyczy dóbr (materiałów, półwyrobów, części itp.) które należy udostępnić przedsiębiorstwu zgodnie z zapotrzebowaniem. W przypadku omawianego powyżej przykładu podsystem logistyki zaopatrzenia dotyczyć będzie relacji pomiędzy przedsiębiorstwem produkcyjnym (Chemiks) a dostawcą (Buleko-Pol). Na podstawie informacji wysłanej do producenta butelek. Wiadomo, że Chemiks potrzebuje do produkcji 8000 butelek. Innymi słowy Chemiks musi otrzymać butelki na dzień przed rozpoczęciem produkcji. Znając odległość pomiędzy Butelko-Polem a Chemikiem, realizacja wysyłki towaru musi przewidzieć czas transportu i zapewnić dostarczenie opakowań na czas, tj. na przeddzień rozpoczęcia produkcji. Kolejną kwestią, o której nie wolno zapomnieć, to koszty związane z przemieszczaniem dóbr.
Zakładając, że Chemiks często korzysta z opakowań dostarczanych od Butelko-Polu, liczba realizowanych zamówień może być duża. Wysyłając zamówienie na butelki, może dojść do sytuacji, że koszty związane z transportem są na tyle wysokie, że zakup u tego konkretnego dostawcy przestaje być opłacalny. Przy założeniu, że dziennie realizowana jest jedna wysyłka opakowań do producenta płynu, koszty związane z dostarczeniem zamówionego materiału pokrywają transport w obie strony (rysunek 2a). W takiej sytuacji warto zastanowić się nad możliwością połączenia zamówienia na opakowania tak, aby dostarczane one były np. raz w tygodniu (rysunek 2b).
Innym sposobem redukowania kosztów związanych z logistyką zaopatrzenia jest dostarczenie dóbr kilku przedsiębiorstwom produkcyjnym (w tym Chemikowi) zaopatrującym się w Butelko-Polu w opakowania. Organizowanie przemieszczenia dóbr od producenta butelek do ich nabywców powinno być tak przygotowane, ze w momencie realizacji zebranych zamówień od różnych klientów, zamówione opakowania umieszczone zostaną zgodnie z kolejnością ich rozładunku. Na przykład do samochodu ciężarowego zostały załadowane opakowania, które mają zostać dostarczone do czterech różnych przedsiębiorstw. Dzięki takiej formie realizacji zaopatrywania klientów koszty dzielone są na cztery części (zatem koszty wysyłki są niższe niż gdyby dostawy były realizowane do każdego z klientów z osobna) – rysunek 3.
Logistyka produkcji.
Logistyka produkcji jest zlokalizowana pomiędzy logistyką zaopatrzenia a logistyką dystrybucji, łącząc je ze sobą. Obejmuje wszystkie czynności związane z zaopatrzeniem procesu produkcji w materiały, półwyroby, części zamienne oraz czynności związane z przekazywaniem półwyrobów oraz wyrobów gotowych do magazynu wyrobów.
Logistyka produkcji w przedsiębiorstwie Chemiks zaczyna się od momentu przyjęcia dostawy na magazyn materiałów. Zadaniem tego podsystemu jest zapewnienie zasobów materiałów w realizacji procesu produkcji, zatem, materiały potrzebne do produkcji płynu do czyszczenia zostaną dostarczone na odpowiednią linię produkcyjną, gdzie zostanie wykonany wyrób gotowy. Po zakończeniu procesu płyn przewieziony zostanie do magazynu wyrobów (rysunek 4), skąd pobrany zostanie do konkretnego zamówienia klienta (tu: hurtowni Chm-Dom). W momencie wydania wyrobu rozpoczyna się logistyka dystrybucji.
1. Przyjęcie dostawy butelek od Butelko-Polu.
2. Ulokowanie przyjętej ilości palet z butelkami w wyznaczonych przez system informatyczny adresach lokalizacji w magazynie materiałów.
3. Wydanie butelek i płynu do działu produkcji zgodnie ze zleceniem produkcyjnym i produkcja płynu do czyszczenia.
4. Przyjęcie wyprodukowanego płynu do magazynu wyrobów oraz przydzielenie przez system informatyczny adresów lokalizacji, do których trafiają palety z wyrobem gotowym;
5. Wydanie skompletowanej ilości płynu zgodniej z zamówieniem hurtowni.
Logistyka dystrybucji.
Logistyka dystrybucji, podobnie jak logistyka zaopatrzenia, jest systemem logistycznym powiązanym z rynkiem. Łączy ona logistykę produkcji przedsiębiorstwa z logistyką zaopatrzenia nabywcy. Logistyka dystrybucji łączy wszystkie czynności mające związek z zaopatrzeniem klienta w wyroby gotowe. Zaopatrzenie to może odbywać się bezpośrednio od przedsiębiorstwa produkcyjnego lub regionalnych magazynów wysyłkowych.
W związku z bezpośrednim kontaktem z klientem, logistyka dystrybucji kładzie duży nacisk na budowanie z nim dobrych relacji, co przekłada się na myślenie kategoriami obsługi. Oznacza to, że należy wciąż szukać nowatorskich możliwości stanowiących dla klienta lepszy sposób rozwiązywania problemów logistycznych.
W omawianym przykładzie logistyka dystrybucji wystąpić może pomiędzy przedsiębiorstwem Chemiks a hurtownią Chem-Dom lub pomiędzy hurtownią a sklepem Gamma.
Logistyka powtórnego zagospodarowania.
Logistyka powtórnego zagospodarowania można zdefiniować jako zastosowanie koncepcji logistyki w odniesieniu do pozostałości (odpadów), aby w ten sposób spowodować ekonomicznie i ekologicznie skuteczny ich przepływ. Cel ekonomiczny polega na obniżeniu kosztów logistycznych i poprawie poziomu obsługi logistyki powtórnego zagospodarowania. Celem ekologicznym będą działania zmierzające do ochrony zasobów naturalnych i zredukowania zanieczyszczeń pochodzących z logistycznych procesów utylizacji.
Analizując przytoczony przykład, z logistyką powtórnego zagospodarowania będziemy mieć do czynienia niejednokrotnie. Segregowanie opakowań (makulatury z opakowań zbiorczych będzie wykorzystana do produkcji kartonów, butelki po płynie przekształcone zostaną na granulat, z którego powstaną nowe butelki, w zamkniętym obiegu będą również drewniane palety.
Infrastruktura, technika i technologia procesów logistycznych.
Teraz poznamy ogólne zagadnienia związane z infrastrukturą, techniką, technologią oraz organizacją procesów logistycznych; podstawowe definicje związane z infrastrukturą, techniką, technologią oraz organizacją procesów logistycznych; strukturę infrastruktury w procesach logistycznych.
Definicje – infrastruktura, technika, technologia oraz organizacja procesów logistycznych.
Infrastrukturę określa się ogólnie jako podstawowe urządzenia i instytucje usługowe niezbędne do funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa.
Infrastruktura logistyczna to system dróg lądowych, wodnych, portów lotniczych, portów morskich i/lub sieci telekomunikacyjnych znajdujących się na określonym terenie. W systemowym podejściu do logistyki wyróżnia się trzy składowe infrastruktury logistycznej:
→ infrastrukturę liniową – istniejąca w państwie sieć rozumiana jako każdy wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju środków transportu wraz z leżącymi w jego zasięgu obiektami inżynieryjnymi;
→ infrastrukturę punktową – wyodrębnione przestrzenne obiekty służące stacjonarnej obsłudze ładunków;
→ infrastrukturę komunikacyjną (informatyczną) – środki przekazu, standardy wymiany danych i środki zabezpieczające ich przepływ.
Infrastruktura procesów logistycznych określana jest również jako zespół podstawowych urządzeń niezbędnych do należytego funkcjonowania procesów logistycznych. Infrastruktura procesów logistycznych, umożliwiająca realizację zadań, wynika z:
→ technik procesów logistycznych;
→ zastosowań technologii realizacji procesów logistycznych;
→ organizacji realizowanych procesów logistycznych.
Technika procesów logistycznych to system posiadanych przez przedsiębiorstwa środków (dóbr) materialnych (obiekty, maszyny, urządzenia, środki transportu), które mogą być użyte do zaspokojenia potrzeb oraz umiejętności i sposobów posługiwania się nimi w celu wykonania określonych prac (czynności) w procesie logistycznym.
Technologia procesów logistycznych to zestaw kolejno po sobie następujących czynności, które należy wykonać w celu zrealizowania określonych zadań procesu logistycznego, łącznie ze środkami technicznymi przypisanymi do ich realizacji. Pojęcie to można rozpatrywać w odniesieniu do procesów realizowanych w ramach całego łańcucha dostaw, jak i w skali jednego przedsiębiorstwa. Jednym z procesów realizowanych w ramach procesu logistycznego jest magazynowanie – zespół czynności związanych z czasowym przyjmowaniem, składowaniem, przechowywaniem, kompletowaniem, przemieszczaniem, konserwacją, ewidencjonowaniem, kontrolowaniem i wydawaniem dóbr materialnych (zapasów).
Czynności w procesie magazynowania wykonywane są w oparciu o technologię magazynowania, która określa zasady i sposoby składowania oraz przemieszczania zapasów magazynowych przy zastosowaniu określonego wyposażenia technicznego.
Pytania:
1. Podaj definicję infrastruktury procesów logistycznych.
2. Podaj definicję techniki procesów logistycznych.
3. Podaj definicję technologii procesów logistycznych oraz technologii magazynowania.
Podział infrastruktury w procesach logistycznych.
W praktyce procesy logistyczne realizowane są w różnych branżach i gałęziach przemysłu oraz usług. Ich specyfika sprawia, że do wykonania określonych zadań wykorzystywane są elementy infrastruktury o dłuższym zróżnicowaniu pod względem budowy, jak i stopnia ich zaawansowania technicznego. Niezależnie od tego głównymi ogniwami tworzącymi infrastrukturę procesów logistycznych są:
→ infrastruktura magazynowa;
→ infrastruktura transportu wewnętrznego;
→ infrastruktura transportu zewnętrznego;
→ infrastruktura opakowaniowa;
→ infrastruktura informatyczna.
Przykładowy podział infrastruktury logistycznej wraz z urządzeniami zaliczanymi do poszczególnych jej ogniw przedstawia rysunek 1.1.
Infrastrukturę magazynową, która przeznaczona jest do składowania zapasów, tworzą:
→ budowle magazynowe otwarte – place składowe, na które składowane są asortymenty w niektórych procesach logistycznych;
→ budowle magazynowe półotwarte, do których zalicza się: wiaty, zasieki i zbiorniki otwarte;
→ budowle magazynowe zamknięte, które tworzą zbiorniki zamknięte, zasobniki (bunkry), silosy i budynki magazynowe;
→ urządzenia magazynowe, czyli wyposażenie umożliwiające:
o lepsze warunki składowania, wykorzystania powierzchni, czy przestrzeni składowania, takie jak podkłady, regały, stojaki, zasieki;
o zapewnienie prawidłowych warunków przechowywania, do których zalicza się urządzenia klimatyzacyjno – wentylacyjne;
o ochronę przeciwpożarową, takie jak: systemy sygnalizacji pożarowej, urządzenia ograniczające rozprzestrzenianie się ognia, instalacje gaśnicze;
o zabezpieczenia przechowywanego mienia, np. systemy nadzoru audio czy wideo.
Infrastrukturę transportu wewnętrznego tworzą:
...
Szymuszka