Przyczyny wybuchu II wojny światowej:
1. Przyczyny wybuchu II wojny światowej:
- narodziny faszyzmu w Europie
- dojście Adolfa Hitlera do władzy (30 I 1933r. powstanie III Rzeszy)
• głoszenie haseł antysemickich
• stworzenie pojęcia „rasy panów"
• dążenie do rozszerzenia przestrzeni życiowej dla Niemców
- łamanie przez Niemcy zasad traktatu wersalskiego z 28 VI 1919r.
• III 1935r. - wprowadzenie powszechnego obowiązku służby wojskowej, początek intensywnych zbrojeń, budowa przemysłu ciężkiego -zbrojeniowego
• 1935r. - zwycięstwo w plebiscycie i wcielenie do Rzeszy Zagłębia Saary
1936r. - remilitaryzacja Nadrenii, wkroczenie wojsk niemieckich do strefy zdemilitaryzowanej –
• 1936-37 - zawarcie przez Niemcy, Włochy i Japonię tzw. Paktu Antykominternowskiego i powstanie tzw. „osi Berlin-Rzym-Tokio"
• 12 III 1938r. - wkroczenie wojsk niemieckich wspieranych przez profaszystowskie ugrupowanie do Austrii i 13 III ogłoszenie wcielenia Austrii do III Rzeszy (Anschluss), - mocarstwa zachodnie ograniczyły się tylko do not protestacyjnych
• 29 IX 1938r. - konferencja w Monachium z udziałem premiera Francji Edouarda Daladiera, premiera Wielkiej Brytanii Arthura Nevilla Chamberlaina, Adolfa Hitlera i Benito Mussoliniego, uczestnicy konferencji, nie licząc się z rządem Czechosłowacji, postanowili oddać Hitlerowi Sudety, konferencję monachijską okrzyknięto w Czechosłowacji zdradą, ale premier Wielkiej Brytanii miał o niej odmienne zdanie - „uratowałem pokój dla mojego pokolenia "
• X 1938r. - pierwsze żądania Hitlera pod adresem Polski dotyczące przyłączenia Gdańska i budowy eksterytorialnej autostrady przez „korytarz", czyli Pomorze Gdańskie, przyłączenia się do paktu antykominternowskiego
• 15 III 1939r. zajęcie Czechosłowacji przez Hitlera, Słowacja została oderwana od Czechosłowacji i utworzono protektorat niemiecki z prezydentem księdzem Józefem Tiso
• III 1939r. - zajęcie przez Hitlera Kłajpedy należącej do Litwy
- 28 IV 1939r. - zerwanie przez Hitlera paktu o nieagresji z Polską, przygotowanie planu „Fall Weiss" ataku na Polskę na dzień 26 VIII 1939r.
- fiasko rokowań moskiewskich prowadzonych przez ZSRR z Wielką Brytanią i Francją- podwójna gra Stalina
- 23 VIII 1939r. - podpisanie paktu Ribbentrop -Mołotow o nieagresji między III Rzeszą a ZSRR
• dołączony tajny protokół o podziale stref wpływów w Europie: do ZSRR miały należeć ziemie na wschód od Litwy i linii rzek Pisa- Narew -Wisła-San oraz Besarabia; pozostałe ziemie (Litwa, ziemie polskie) do Niemiec
- VIII 1939r. - tzw. „wojna nerwów" - antypolskie prowokacje w Gdańsku, w Gliwicach (napad Niemców przebranych w polskie mundury na niemiecką radiostację)
- l IX 1939 r. - atak na Polskę - początek II wojny światowej
Wybuch II wojny światowej
1. Układ sił w przededniu wybuchu wojny
* potencjał militarny Polski - około l min żołnierzy, około 4300 dział, 670 czołgów, 400 samolotów bojowych
* potencjał militarny Niemiec - około 2 min żołnierzy, około 10 tyś. dział, 2700 czołgów, 2 tyś. samolotów, silna flota wojenna
* rozmieszczenie armii polskich
Naczelnym Wodzem sił polskich był marszałek Edward Rydz-Śmigły
Armia „Pomorze" - gen. Władysław Bortnowski
Armia „Poznań" - gen. Tadeusz Kutrzeba
Armia „Łódź" - gen. Juliusz Rómmel
Armia „Kraków" - gen. Antoni Szylling
Armia „Karpaty" - gen. Kazimierz Fabrycy
Armia ,,Modlin" - gen. Emil Przedrzymirski-Krukowicz
Samodzielna Grupa Operacyjna Narew - gen. Czesław Młot-Fijałkowski
Armia „Prusy" - gen. Stefan Dąb-Biernacki
dowódcą lądowej obrony Wybrzeża był płk Stanisław Dąbek
* rozmieszczenie armii niemieckich
Grupa Armii Północ (Pomorze i Prusy Wschodnie) - gen. Fedor von Bock
Grupa Armii Południe (Śląsk, Morawy, Słowacja) - gen. Gerd von Rundstedt
• ogółem 75 jednostek niemieckich
* siły radzieckie - 52 jednostki
2. Kampania wrześniowa 1939r.
* I faza - bitwa graniczna 1-6 IX
• strzały z pancernika „Schleswig Holstein" na Westerplatte rozpoczęły l.09.1939r. o godz. 4.45 - II wojnę światową
• walki na całej linii granicznej
• obrona Westerplatte pod dowództwem mjr Henryka Sucharskiego, który na czele 182 żołnierzy bronił polskiej placówki przez tydzień, poddał się z powodu braku amunicji
• walki o Wybrzeże:
- obrona Poczty Polskiej w Gdańsku - 51 pocztowców broniło się przez 14 godzin, pozostałych przy życiu 38 obrońców Niemcy skazali na karę śmierci
- obrona polskich baz morskich (Gdynia, Puck, Hel, Kępa Oksywska)
• walki o wieżę spadochronową w Katowicach, której bronili harcerze wszyscy zginęli
• ciężkie walki na Śląsku, pod Mokrą (koło Częstochowy)
• Armia Modlin poniosła klęskę pod Mławą i wycofała się na linię Wisła Narew
• 3 IX - wypowiedzenie wojny przez Wielką Brytanię i Francję - ograniczono działania do wojny pozycyjnej („dziwnej wojny", „wojny siedzącej" - Sitzkrieg) na linii Maginota
* II faza - 7-17 IX
• przerwanie oporu polskiego na granicach, wycofanie polskich armii w głąb kraju
• od 12 IX atak wojsk niemieckich na Lwów
• klęska Armii „Łódź" pod Tomaszowem Mazowieckim
• obrona Wizny pod dowództwem kpt. Władysława Raginisa - „Polskie Termopile" - 720 żołnierzy polskich walczyło z doborową armią niemiecką pod dowództwem gen. Heinza Guderiana
• 9-16 IX bitwa nad Bzurą Armii Poznań i Armii Pomorze pod głównym dowództwem gen. Tadeusza Kutrzeby
• 17 IX - wkroczenie Armii Czerwonej na terytorium Polski - ambasador RP w Moskwie, Wacław Grzybowski otrzymał notę radziecką o przekroczeniu granicy przez Armię Czerwoną ; Anglia i Francja złożyły noty protestacyjne
• dyrektywa wodza naczelnego Edwarda Rydza-Śmigłego nakazywała wycofanie wojska i sprzętu do Rumunii i na Węgry oraz unikanie walk z Armią Czerwoną poza obroną konieczną
• ewakuacja władz Rzeczypospolitej do Rumunii
* III faza 18 IX-5 X
• część oddziałów polskich walczyła z Armią Czerwoną - Grodno, Kobryń, 20 IX Białystok
• walki z Niemcami
- pod Tomaszowem Lubelskim (17-26 IX)
- obrona Lwowa, - dowódca obrony gen. Władysław Langner przekazał miasto Rosjanom
- 28 IX kapitulacja Warszawy, obroną stolicy kierował gen. Juliusz Rómmel i prezydent miasta Stefan Starzyński
- upadek twierdzy Modlin
- 2 X - kapitulacja Helu
- 5 X - ostatnia bitwa pod Kockiem Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie" pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga
• 28 IX - układ niemiecko-radziecki „o przyjaźni i granicach" - podział ziem polskich wzdłuż linii rzek Pisa- Narew-Bug-San (poprawka do paktu Ribbentrop -Mołotow), Litwa do ZSRR
* skutkiem klęski kampanii wrześniowej była utrata niepodległości
• straty: strona polska: około 70 tyś. poległych, około 134 tyś. rannych, ok. 300 tyś. żołnierzy w niewoli niemieckiej i około 189 tyś. w radzieckiej
• Niemcy stracili około 45 rys. żołnierzy: zabitych, rannych i zaginionych
3. Przyczyny klęski
- przewaga armii niemieckiej nad armią polską
- długa linia graniczna do obrony, stąd rozciągnięcie polskich armii
- późno opracowany plan strategiczny („Zachód") i w ostatniej chwili ogłoszona mobilizacja - zdołano zmobilizować około 70% planowanych sił, słaba łączność
- wkroczenie Armii Czerwonej („pchnięcie Polski nożem w plecy")
- słabość sojuszów polski; premierzy Francji E. Daladier i Wielkiej Brytanii A.Chamberlain uzgodnili 12 IX 1939 r. w Abbeville wstrzymanie działań przeciw Niemcom, nie informując o tym Polaków
4. Międzynarodowe znaczenie Września
- nie podpisano zawieszenia broni, nie nastąpiła kapitulacja państwa polskiego
- propozycja Benito Mussoliniego rozwiązania konfliktu polsko-niemieckiego na wzór konferencji w Monachium
- poparcie Polski przez Francję i Wielką Brytanię spowodowało tylko formalne rozpoczęcie wojny światowej, zawiązanie koalicji - brak działań zbrojnych na Zachodzie
- opór Polski spowodował straty niemieckie, które III Rzesza starała się nadrobić , w następnych miesiącach - kampania wrześniowa przerwała pasmo sukcesów Hitlera i odroczyła atak na państwa zachodnie; klęska niemieckiej doktryny militarnej wojny błyskawicznej (Blitzkrieg); stoczono ponad 1,5 tyś. bitew i potyczek; Polacy od razu podjęli walkę w podziemiu
- pod wpływem żądań Hitlera, przy niejasnym stanowisku Francji, Rumunia internowała rząd II Rzeczypospolitej - powstanie emigracyjnego rządu polskiego we Francji
- podział ziem polskich między III Rzeszę i ZSRR - początek okupacji
POLACY NA FRONTACH II WOJNY ŚWIATOWEJ
1. Walki o Norwegię
* IV-VI1940r. - walki o Narwik,
• brał w nich udział brytyjski korpus ekspedycyjny, do którego należała Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza ( po agresji Niemiec na Francję wojska brytyjsko-polskie wycofały się z Norwegii, cała Brygada Strzelców Podhalańskich została ewakuowana do Bretanii; chaos na froncie francuskim i klęska Francji spowodowały, że Brygada została zmuszona do rozproszenia)
* u wybrzeży Norwegii walczyła „Błyskawica", 4 V 1940r. zatonął polski niszczyciel „Grom", 16 V zatonął motorowiec „Chrobry
2. Udział Polaków w kampanii francuskiej w 1940r.
* l. Dywizja Grenadierów pod dowództwem gen. Bronisława Ducha walczyła na linii Maginota, w obronie kanału Marna-Ren, • uległa rozproszeniu
* 2 Dywizja Strzelców Pieszych pod dowództwem gen. Bronisława Prugar -Ketlinga walczyła w Alzacji i Jurze, przedostała się do Szwajcarii
* na terenie Francji walczył oddział wydzielony z 10 Brygady Kawalerii Pancernej pod dowództwem gen. Stanisława Maczka, tylko część 10 Brygady Kawalerii została ewakuowana do Anglii
* u boku oddziałów francuskich walczyło też osiem kompanii przeciwpancernych
* dywizjon myśliwski - tzw. eskadra Montpellier, 11 kluczy myśliwskich, czyli zespołów po trzy samoloty; polscy lotnicy zestrzelili 60 samolotów niemieckich, tracąc 11 polskich pilotów
3. Bitwa o Anglię
* 8 VIII -X 1940r. Niemcy przeprowadzili operację „Lew Morski", polegającą na zmasowanych nalotach powietrznych na Anglię,
• znaczący udział Polaków (utworzyli dywizjony myśliwskie 302, 303 i dywizjony bombowe 300, 301, pozostali polscy lotnicy walczyli w dywizjonach angielskich; przeciętnie 100 polskich lotników walczyło dziennie w decydującym etapie bitwy; Polacy zestrzelili 203 samoloty niemieckie na pewno, 35 -prawdopodobnie i uszkodzili 36 samolotów; zginęło 38 polskich pilotów)
4. Wojna w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie
- Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich została utworzona na początku 1940r. w Syrii z ochotników przybyłych z Bałkanów na Bliski Wschód
- 10 XII 1941 r. uderzenie Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich pod dowództwem gen. Stanisława Kopańskiego, odblokowało twierdzę Tobruk
* w kluczowej bitwie na froncie afrykańskim pod El-Alamein w X 1942r. po raz pierwszy alianci posłużyli się elektronicznym wykrywaczem min - polski wynalazek inżynierów Jerzego Rutkowskiego i Władysława Kiczki
- w walkach w Tunezji w III 1943r. – wyróżnił się zespół pilotów pod dowództwem mjr Stanisława Skalskiego
5. Armia gen. Władysława Andersa
* 14 VIII 1941r. podpisano w Moskwie polsko-radziecką umowę wojskową, którą zapowiadano w układzie Sikorski-Majski z 30 VII 1941r.
• armia polska miała pod względem operacyjnym podlegać Naczelnemu Dowództwu ZSRR, a organizacyjnie i personalnie polskiemu Naczelnemu Wodzowi
• uzbrojenie, umundurowanie i wyposażenie armii miało być dostarczone przez ZSRR lub przez rząd polski z dostaw amerykańskich na podstawie ustawy Lend-Lease
• ośrodek powstania armii wyznaczono w Buzułuku koło Kujbyszewa
* Problemy z tworzeniem armii
• brak więźniów z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa, ogromny napływ ochotników, kobiet i dzieci
• zwlekanie Rosjan z dostawami sprzętu, żywności, twierdzono, że ZSRR może uzbroić jedną dywizję; Churchill zaproponował Stalinowi ewakuację części armii na Bliski Wschód, aby wzmocnić tam swoje siły
• ZSRR wcielał do Armii Czerwonej obywateli II RP niepolskiej narodowości, motywując to posiadaniem przez nich obywatelstwa Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi
* uzgodniono, że Armia Andersa będzie liczyła 96 tyś. żołnierzy, 30 tyś. w formacjach pomocniczych, a 25 tyś. będzie ewakuowanych na Bliski Wschód
• protest gen. Andersa przeciw wysłaniu na front pojedynczych dywizji
• w odpowiedzi Stalin ograniczył żywność, przesunął ośrodki tworzenia armii na teren Powołża w rejon Ałma-Aty i Buchary, polecił zredukować armię
• w III 1942 r. - Stalin zgodził się na ewakuację 30 tyś. żołnierzy i 12 tyś. cywilów do Iranu, VIII 1942 r. ewakuacja 40 tyś. żołnierzy i 30 tyś. cywilów; we IX 1942 r. uformowano 2 Korpus Polski
6. Szlak bojowy 2 Korpusu gen. Władysława Andersa - walki we Włoszech
• obrona niemiecka na linii Gustawa we Włoszech
• bitwa o wzgórze Monte Cassino, natarcie 2 Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa 11-12 V i 17-18 V 1944 r. zakończyło się sukcesem i zdobyciem wzgórza; zginęło 924 polskich żołnierzy, ok. 3 tyś. odniosło rany
• 18 VII 1944r. 2 Korpus Polski zdobył Anconę
7. Armia gen. Zygmunta Berlinga
* 8 V 1943r. Stalin zgodził się na utworzenie l Dywizji Piechoty im...
cirelly