wykonywaniePCB2.pdf

Forum Czytelników

W y k o n y w a n i e p ł y t e k d r u k o w a n y c h

w w a r u n k a c h d o m o w y c h

c z ę ś ć 2

Fotolitografia

W ciągu kilku ostatnich lat obserwujemy nie−

samowity postęp w dziedzinie elektroniki.

Bez wątpienia można stwierdzić, że w ele−

ktronice obecnie „króluje” montaż po−

wierzchniowy. Elektronicy hobbyści nie

mogą pozostawać w tyle i przyglądać się „ga−

lopującej technologii”. Z doświadczenia

wiem, że wykonanie obwodu drukowanego

przez amatorów, do których się zaliczam, nie

jest rzeczą prostą, ale przy odrobinie sprytu

i cierpliwości można osiągnąć niezłe efekty.

Osobiście próbowałem prawdopodobnie

wszystkich popularnych metod wytwarzania

druku, zaczynając od wydrapywania miedzi

kończąc na metodach termotransferowych

(folia TES 200). Niestety uważam, że w

obecnej chwili rysowanie płytek flamastrem

lub wydrapywanie nie jest w „dobrym tonie”

− hobbysta nie powinien produkować tandety!

Swoje płytki wykonuję metodą fotolito−

grafii, używając popularnego fotolakieru

Positiv 20 . Postaram się przedstawić wszyst−

kie niezbędne informacje dotyczące tej meto−

dy włącznie z wykonaniem naświetlarki UV.

uniknąć zlewów, płytkę należy utrzymywać

w pozycji poziomej przez ok. 3 do 5 min. Po−

krywanie laminatu fotolakierem należy prze−

prowadzić w pomieszczeniu „wolnym od ku−

rzu” − w moim przypadku jest to łazienka, co

spotyka się z ostrym protestem domowników.

Maskę do naświetlania wykonuję, druku−

jąc wzór obwodu drukowanego na folii. Naj−

lepsze efekty uzyskuje się, używając drukar−

ki laserowej, można również zastosować

drukarkę atramentową oraz specjalną do niej

folię (koszt dziesięciu arkuszy folii do dru−

karki atramentowej to ok. 40−50 PLN). Pró−

bowałem również drukować wzór obwodu na

zwykłym papierze, który później pokrywałem

preparatem Transparent AG, ale niestety za

pomocą tej metody nie udało mi się wykonać

ani jednej płytki.

Fot. 1

Naświetlanie

Zazwyczaj właśnie w tym momencie najwię−

cej moich kolegów zniechęcało się i odstawiało

metodę do lamusa. Do naświetlenia fotolakie−

ru przez maskę niezbędna jest lampa UV. Świe−

tlówki ultrafioletowe stosowane w dyskote−

kach lub w testerach banknotów nie nadają się!

Moją naświetlarkę ( Fot. 1 ) wykonałem, uży−

wając lampy rtęciowej 125W (nie mylić z

lampą sodową!), wykorzystując wewnętrzny

palnik UV. Aby dostać się do palnika, należy

ostrożnie rozbić zewnętrzną „bańkę” pokrytą

luminoforem. Do zasilania lampy należy użyć

Przygotowanie laminatu

Należy przyciąć nieco większy kawałek niż

nasza docelowa płytka. Laminat powinniśmy

wyczyścić, używając drobnego papieru ścier−

nego, a następnie odtłuścić całość acetonem.

Wbrew pozorom jest to bardzo ważny proces

i decyduje on o końco−

wym efekcie!

Na przygotowany la−

minat nakładamy fotola−

kier Positiv 20 najlepiej

z odległości ok. 20cm

przy stłumionym świe−

tle dziennym. Fotolakier

powinien być nałożony

równomiernie,

Fot. 2

aby

Fot. 4

Fot. 3

Kwiecień 2004 Elektronika dla Wszystkich

Forum Czytelników

specjalnego statecznika (dostępny w każdej

hurtowni elektrycznej, koszt ok. 35 PLN).

Statecznik wraz z palnikiem UV zamkną−

łem w profilu aluminiowym o wymiarach

75*75*280 wraz ze stojakiem. Na jednej

z płaszczyzn wyciąłem otwór, przez który

wydostają się promienie UV. Szczegóły wi−

doczne są na fotografiach 2 i 3 . Boczne

otwory profilu zaślepiłem plastikowymi

wkładkami. Przy wykonywaniu połączeń

elektrycznych wewnątrz lampy należy zasto−

sować ceramiczne kostki zaciskowe i prze−

wody w osłonach termicznych (takie jak

w lampach halogenowych dużej mocy)

ze względu na stosunkowo wysoką tempera−

turę podczas pracy palnika UV. Koszt takiej

naświetlarki to kilkadziesiąt PLN. W moim

przypadku naświetlanie trwa od 3 do 4 min.

z odległości 20cm (naświetlony fotolakier

przybiera granatowoniebieski odcień, miejsca

nienaświetlone maja odcień zielonkawy).

szeniu usunąć z płytki kurz za pomocą mięk−

kiego, czystego pędzelka (np. fotograficzne−

go do odkurzania obiektywu), położyć na

czystej tekturce, pomalować równomiernie

Positivem (2 razy na krzyż z odległości 20−25

cm) i zamknąć w szafie czy szufladzie, aby

nie osadzał się kurz. Suszyć wg przepisu. Do−

świadczalnie stwierdziłem, że płytkę można

naświetlać już po 5−6 godzinach suszenia

w temperaturze pokojowej (jak się komuś

bardzo śpieszy). Można również wykonać

prostą suszarkę z pudełka po butach. Wyciąć

2 otwory w przeciwległych ściankach, wło−

żyć płytkę do pudełka, do jednego otworu

wetknąć wylot suszarki do włosów, ustawić ją

na słabe grzanie i włączyć na 0,5 do 1 godziny.

też oliwkę do maszyn precyzyjnych). Podej−

rzewam, że można by zastosować nawet

wodę, lecz tego nie sprawdzałem (pod wpły−

wem wody papier się rozciąga). Po zwilżeniu

płytki olejem kładzie się na niej odbitkę (dru−

kiem do płytki) i pocierając palcem, usuwa

bąbelki powietrza. Papier musi być przesą−

czony olejem, lecz nie mogą wystąpić mokre,

błyszczące plamy, ponieważ może się przesu−

wać po powierzchni miedzi. Nadmiar oleju

trzeba wytrzeć papierem toaletowym. Uży−

wając transparentu postępuje się tak samo.

Czytałem w jakimś artykule, że po zwilżeniu

papieru transparentem trzeba poczekać, aż

całkiem wyschnie i dopiero naświetlać. Z cie−

kawości spróbowałem, ale nic z tego nie wy−

szło. Papier po wyschnięciu robi się znów

biały i nie przepuszcza światła.

Przygotowanie wydruku ścieżek

Najczęściej wykonuję płytki z odbitek ksero−

graficznych (płytki z czasopism i z wydruków

komputerowych na drukarce atramentowej).

Wydruk z komputera dobrze jest zrobić 1,4

lub 2 razy większy (w zależności od rozmia−

rów płytki) i pomniejszyć go na ksero (po−

mniejszenie z A4 do A5 czy też z A3 do A4 to

właśnie 1,4x czyli 2 ). Większy wydruk ła−

twiej jest wyretuszować, a po zmniejszeniu

poprawia się ostrość krawędzi ścieżek. Nie−

wielkie zmiany wymiarów, jakie wprowadza

kserograf, nie mają żadnego znaczenia przy

płytkach jednostronnych, a nawet niewielkich

dwustronnych. Kopia ksero powinna być jak

najbardziej kontrastowa, a na białym tle nie

może być żadnego zadymienia. Dobrze jest

wykonać ją na cieńszym papierze. Czasem są

kłopoty z wykonaniem dobrej odbitki z czaso−

pisma, w którym rysunki ścieżek są umiesz−

czone na kartkach zadrukowanych po prze−

ciwnej stronie. Druk prześwituje przez papier

i na odbitce ksero wychodzą cienie. Wówczas

pomaga podłożenie pod kartkę czarnego pa−

pieru i ręczna regulacja kontrastu. Teraz nastę−

puje czynność bardzo poprawiająca kontrast

odbitki (i jakość płytki): za pomocą tamponu

ze szmatki albo papieru toaletowego zwilżo−

nego acetonem lub rozpuszczalnikiem nitro

naciera się odwrotną stronę kopii. Papier po

zwilżeniu rozpuszczalnikiem powinien być

matowy. Gdy się utworzą błyszczące mokre

plamy (za dużo rozpuszczalnika), to krawę−

dzie ścieżek mogą się rozpłynąć. Po wy−

schnięciu czarne ścieżki stają się zupełnie nie−

przeźroczyste, co można sprawdzić, oglądając

kopię pod światło. Oprócz tego, po tym zabie−

gu toner ksero staje się nierozpuszczalny

w preparacie transparent. To samo można za−

stosować do wydruków z drukarki laserowej.

Naświetlanie

Najlepiej jest naświetlać lampami UV,

a nie halogenami, na słońcu itp. Czas ustalić

doświadczalnie. Orientacyjnie mogę podać,

że przy zastosowaniu 3 świetlówek UV

o mocy 8W w odległości ok. 5cm od płytki

czas naświetlania wynosi 3−4 min. Nie trzeba

dociskać papieru żadnymi szkiełkami, gdyż

dobrze przylega do płytki. Jednak w czasie

naświetlania, zwłaszcza gdy lampy są gorące,

między papierem a płytką tworzą się bąble.

W takim przypadku, po upływie około poło−

wy czasu naświetlania, wyłączyć lampę, do−

cisnąć dwa rogi papieru palcami i wycisnąć

delikatnie bąbelki od środka ku brzegom. Po

tej operacji dokończyć naświetlanie (można

obrócić płytkę o 90 o ). Nowe bąble już się nie

tworzą. Oczywiście po przesunięciu papieru

płytkę można zmyć acetonem lub spirytusem

i wszystko zacząć od nowa.

Fot. 5

Naświetloną płytkę wywołuję w roztwo−

rze NaOH (5−10 [g] / 1 [dm 3 ] w przybliżeniu

jest to płaska łyżeczka granulek NaOH).

Po wywołaniu dokonuję ewentualnych korekt

pisakiem wodoodpornym, a następnie płytkę

trawię, używając drobnokrystalicznego pre−

paratu B327. Efekt końcowy widać na foto−

grafiach 4 i 5 .

Wywołanie

Po naświetleniu umyć płytkę detergentem,

spłukać wodą i włożyć do wywoływacza (7−8

gramów NaOH (soda kaustyczna) na 1 litr

wody. Nie przekraczać stężenia 1%, czyli 10g

na litr, gdyż zaczynają się rozpuszczać ścieżki.

Prawidłowo naświetloną płytkę można pocie−

rać wacikiem lub szmatką, aby przyśpieszyć

rozpuszczanie zgrubień lakieru na brzegach,

a ścieżki pozostają nienaruszone. Roztwór wy−

woływacza można przechowywać latami.

Damian Borycki

Szanowna Redakcjo!

Od pewnego czasu we wszystkich czaso−

pismach elektronicznych pojawiają się arty−

kuły o tym, jak w domowych warunkach wy−

konywać płytki drukowane. Ponieważ od lat

interesuję się elektroniką, chciałbym podzie−

lić się z innymi swoimi doświadczeniami

w tej dziedzinie. Płytki wykonuję za pomocą

emulsji POSITIV 20, lecz zastosowałem kil−

ka własnych pomysłów poprawiających ja−

kość otrzymanej płytki.

Retusz

Po opłukaniu i wysuszeniu trzeba płytkę do−

kładnie obejrzeć. Powierzchnia lakieru po−

winna być błyszcząca. Matowa i porowata

jest wynikiem zbyt długiego czasu naświetla−

nia i po wytrawieniu wyjdzie sito. Można to

czasem naprawić, trzymając płytkę drukiem

na dół nad rozciągniętą na kawałku blachy

szmatką obficie nasączoną rozpuszczalni−

kiem nitro lub acetonem (nie wdychać!). Czas

dobrać doświadczalnie (30−60s dla odległości

od szmatki ok. 5mm). Powierzchnia lakieru

ulega nadtopieniu w oparach rozpuszczalnika

Przygotowanie laminatu

Do oczyszczenia i odtłuszczenia powierzchni

najlepszy jest Cillit (rzadki, nie żel). Gdy lami−

nat jest czysty i jasny, wystarczy powierzchnię

oblać Cillitem, spłukać wodą i wysuszyć np.

papierem toaletowym. Laminat zabrudzony

i utleniony trzeba pocierać szmatką nasączoną

Cillitem (można wcześniej umyć Cifem)

i ewentualnie poprawić detergentem. Po wysu−

Przygotowanie do naświetlania

Aby uczynić papier przeźroczystym dla pro−

mieni UV, wszyscy zalecają stosowanie pre−

paratu transparent. Można, ale niekoniecznie.

Po co wydawać ok. 20 zł, jeśli tę samą rolę

spełnia każdy tłuszcz. Od dawna zamiast

transparentu stosuję rzadki olej (anticorit czy

Elektronika dla Wszystkich Kwiecień 2004

Forum Czytelników

i mikropory się zlewają. Zbyt długie trzyma−

nie spowoduje oczywiście rozlanie brzegów

ścieżek. Gdy płytka wyszła prawidłowo, trze−

ba wziąć cienki lub średni pisak wodoodpor−

ny i zapunktować wszystkie wady lakieru

(ziarenka kurzu, rysy na lakierze i na miedzi

pod lakierem itp.) oraz wydrapać ostrym koń−

cem nożyka plamki i nierówności krawędzi.

Lepiej jest użyć specjalnego pisaka do płytek.

nie możecie się ich dorobić – najwyższy czas,

aby użyć POSITIV−a.

środek to praktycznie 95% NaOH w granul−

kach − nadaje się doskonale!

6. Aceton lub rozpuszczalnik nitro

Aceton to inaczej zmywacz do paznokci − słu−

ży do zmycia nienaświetlonej części Positiva.

7. Odzież ochronna i rękawice gumowe

8. Wentylator od obudowy PC

9. Gumki recepturki

Positiv20

− to krótko mówiąc emulsja światłoczuła

(czuła na UV), która − nie wnikając w jej fo−

tochemiczne właściwości − odpowiednio po−

traktowana umożliwia wykonanie na lamina−

cie odpornej na środki trawiące maski

(podobnie jak toner w metodzie z żelazkiem).

Emulsję tę można nabyć w postaci aerozolu,

który należy odpowiednio nanieść na laminat,

lub − co lepsze − można nabyć laminat z już

nałożoną warstwą Positiv. Nakładanie emul−

sji na laminat może być dla początkujących

nieco kłopotliwe, a że od prawidłowo nanie−

sionej emulsji zależy bardzo wiele − zachę−

cam na początek do zakupu już pokrytego

emulsją laminatu. Mimo wszystko w dalszej

części będzie mały opis, jak taki laminat

przygotować. Więc do dzieła!

Na początek zgromadzimy wszystkie nie−

zbędne środki. Nie będę już opisywał metody

trawienia − jest identyczna jak poprzednio.

Skupimy się jedynie na przeniesieniu obrazu

płytki na laminat i skończymy na momencie

wrzucenia płytki do naszej nowiutkiej wytra−

wiarki z bajerami.

Lista zakupów, ceny na oko – tzn. więcej

bym nie dał za Chiny Ludowe!

Przygotowanie laminatu

Jeżeli nie kupujemy gotowego laminatu, to

musimy sobie go przygotować. Umyty

i odtłuszczony laminat przyczepiamy za po−

mocą gumek do wiatraczka. Wiatraczek pod−

łączamy do np. baterii 9V. Wiatraczek się krę−

ci, a z nim płytka i teraz pryskamy Positiv na

laminat. Ruch obrotowy − siła odśrodkowa

umożliwi nam cieniutkie i równe nałożenie

emulsji.

Po naniesieniu emulsji płytkę należy wysu−

szyć − albo w temperaturze pokojowej, co trwa

około 24 godzin (tak, tak, dokładnie tyle trze−

ba czekać), albo w piekarniku, ale o tempera−

turze maksymalnie około 70 o C , bo powyżej

Positiv odejdzie do krainy wieczności. Czas

suszenia wyniesie wtedy ok. 20−30 minut.

Pamiętajmy jednak, że płytki z naniesio−

nym Positivem należy chronić przed bezpo−

średnimi źródłami światła (słońce, lampa

biurkowa itp.), oczywiście nie jest konieczna

fotograficzna ciemnia, ale jakaś tam ostroż−

ność taka jak przy pracy z materiałami świa−

tłoczułymi jest wymagana.

Trawienie

We wszystkich artykułach, które czytałem, au−

torzy proponują różne zabiegi przyśpieszające

trawienie w chlorku żelaza, jak mieszanie

ręczne, podgrzewanie, mieszanie mechanicz−

ne itp. Nigdzie nie spotkałem jednak metody,

którą ja stosuję. Otóż płytkę kładzie się na po−

wierzchni roztworu chlorku drukiem na dół.

Wówczas produkty reakcji opadają na dno

i następuje samoczynne mieszanie, które kil−

kakrotnie skraca czas trawienia. Czas ten

w świeżym roztworze wynosi ok. 10min, a w

mocno zużytym wzrasta do 30−40min w tem−

peraturze pokojowej. Należy tylko zwrócić

uwagę na kilka szczegółów. Powierzchnia

chlorku musi być czysta, a więc roztworu, któ−

ry długo stoi, nie można mieszać. Trzeba go

zlać delikatnie znad osadu do kuwety. Poza

tym do powierzchni płytki lubią przyklejać się

bąbelki powietrza. Aby tego uniknąć, należy

kłaść płytkę na powierzchnię cieczy stopnio−

wo, zaczynając od jednej z krawędzi, wyko−

nując przy tym niewielkie ruchy poprzeczne.

Lista zakupów

1. Oprawa lampy halogenowej (bez przedniej

szyby) podwórkowej 500W − ok. 20zł

2. Żarnik halogenowy 500W − 5zł

Elementy te będą naszą naświetlarką − je−

żeli mamy więcej „kasy” albo po prostu moż−

liwości, zakupimy zamiast tego świetlówkę

ultrafioletową np. TLD36w/08 lub inną

****/08 − chodzi o widmo /08, jest najbardziej

„dopasowane” do Positiva. Zalety są takie −

krótsze czasy naświetlania (można również

kupić specjalną naświetlarkę z wbudowanymi

świetlówkami UV).

3. Emulsja Positiv20 lub odpowiednio przy−

gotowany laminat

4. Szyba o rozmiarach ok. A4 lub pleksi

Szyba przyciśnie kliszę do laminatu, ale ze

szkłem trzeba uważać. Zwykłe szkło pochła−

nia dużo UV i konieczne jest zwiększenie

czasu naświetlania. Cieńsza szyba pochłania

mniej, ale daje odbicia na skutek „przejścia”

światła. Grubsza szyba eliminuje powstawa−

nie cienia, lecz pochłania więcej UV. Wady

tej nie mają szkło kwarcowe lub pleksi. Dla−

tego też najlepszym rozwiązaniem będzie

pleksi o grubości 6−8mm albo szyba ze szkła

kwarcowego. Nie da odbić, odpowiednio do−

brze przyciśnie kliszę do laminatu.

5. Zasada sodowa NaOH (soda kaustyczna)

Wywoływacz. Używamy 7% roztworu

wodnego albo jak kto woli 7 g na litr wody.

Tylko skąd ją wziąć? Nie ma problemu. Wy−

starczy za 3 złote w sklepie ze środkami czy−

stości zakupić „Kreta do rur”. Ten cudowny

Wykończenie

Po wytrawieniu płytkę oczywiście umyć

i wysuszyć, a następnie wywiercić otwory.

Po wierceniu (zwłaszcza tępym wiertłem)

każdy otworek ma podniesione krawędzie

(grad). Nie należy ścinać ich innym wiertłem

o większej średnicy, gdyż powiększa się otwór

w warstwie miedzi w stosunku do otworu

w podłożu, co utrudnia czasem lutowanie.

Trzeba wziąć płaski drobny pilniczek (iglak)

i delikatnie przejechać nim po całej po−

wierzchni miedzi w różnych kierunkach. Po−

nieważ prawie każdy pilnik jest krzywy, nale−

ży użyć strony wypukłej. Zadziorki zostaną

spiłowane, jak również większość lakieru. Te−

raz zmyć resztki lakieru spirytusem (aceto−

nem, rozpuszczalnikiem nitro), wygładzić

płytkę drobnym papierem ściernym (400 –

600), umyć jeszcze raz, pomalować roztwo−

rem kalafonii w spirytusie i wysuszyć.

Tak wygląda w największym skrócie

moja metoda produkcji płytek.

Klisze

Klisze wykonujemy identycznie jak dla meto−

dy z żelazkiem. Po przyłożeniu folii do lami−

natu stroną zadrukowaną do płytki, musimy

widzieć poprawnie obraz ścieżek − czyli pozy−

tyw. Zamiast folii można z powodzeniem użyć

białej (matowej) kalki technicznej lub folii

jednostronnie matowanej do wydruków.

Na laminat kładziemy folię (wydrukiem do

laminatu) − ale tym razem po to, aby niwelo−

wać odbicia powstałe na skutek grubości folii.

Nie dziwcie się − tą metodą osiąga się na tyle

dobre wyniki, że nawet odbicia powstałe na

grubości folii są istotne. Całość przykrywamy

(dociskamy − ważne jest aby klisza dokładnie

przylegała) szybą (plexi) i naświetlamy.

Czas naświetlania

Najtrudniejsza część to dobór czasu naświe−

tlania. Zależy od praktycznie wszystkiego −

od rodzaju oświetlenia, odległości źródła

światła, materiału jakim dociskamy klisze do

laminatu. Mogę podać jedynie orientacyjne

parametry.

Świetlówka UV, odległość od płytki

25−30cm, szkło – czas naświetlania około

2−5 minut, ale krytyczne może być każde

10 sekund powyżej 3 minut. Halogen

500W, odległość od płytki 40cm, pleksi –

5 do 15 minut, ale zwykle około 7−8 minut

wystarcza.

Krzysztof Wójtowicz , Kraków

Pozytywne skutki

stosowania POSITIV−a

Jeżeli już popróbowaliście metody „na żelaz−

ko” i stwierdziliście, że potrzebujecie drob−

niejszych ścieżek na płytce i za żadne skarby

Kwiecień 2004 Elektronika dla Wszystkich

Forum Czytelników

Tylko eksperyment może odpowiedzieć

wam na pytanie, ile dokładnie w Waszym

przypadku.

Wywołanie

Naświetloną płytkę trzeba wywołać. Zakłada−

my rękawiczki i fartuch. Sporządzamy 7%

roztwór NaOH. Wrzucamy płytkę do kuwety

z roztworem i albo mieszamy, albo malujemy

po niej delikatnie pędzelkiem (pędzelek cał−

kowicie plastikowy – bez żadnych elementów

metalowych!!!) i tak przez około 1,5 do mak−

symalnie 2 minut. Jeżeli przesadzimy z cza−

sem wywołania − rozpuści się również emul−

sja w miejscach nienaświetlonych, a tego

przecież nie chcemy.

Po wywołaniu opłukać płytkę w wodzie

i pora do... wytrawiarki. Trawić można oczy−

wiście chlorkiem bądź B327 (lepszy). Po

wszystkim zmywamy emulsję acetonem lub

nitro − mamy znowu do wyboru cynowanie

lub malowanie kalafonią itd.

Metoda ta − dobrze opanowana (zwłasz−

cza czasy naświetlania) − daje niesamowicie

dobre rezultaty jak na warunki amatorskie.

Ludzie ją stosujący prześcigają się wprost

w licytowaniu, do ilu milsów udało się im

zejść i na dzień dzisiejszy 10mils to nie jest

żadna rewelacja.

Powodzenia w boju.

F o t . 6

F o t . 7

zroczystą folię, jednak proces kopiowania za−

trzymujemy w czasie rewersu skanera, po−

przez wyłączenie maszyny, nie dopuszczając

do utrwalenia tonera na papierze lub folii. Jest

to możliwe w wielu modelach kserokopiarek,

ponieważ odległość pomiędzy bębnem a ze−

społem utrwalania wynosi od kilkunastu do

trzydziestu centymetrów (natomiast nie jest to

możliwe w drukarkach laserowych).

Kartkę lub folię z wzorem przykładamy

do przygotowanego uprzednio laminatu

(oczywiście stroną tonera do płytki), przykry−

wamy kilkoma kartkami papieru i przenosi−

my wzór na laminat. Do tego procesu potrze−

bujemy źródła napięcia stałego około kilkaset

woltów i bardzo małej wydajności prądowej.

Toner ma właściwości cząstek naelektryzo−

wanych i przenosi się elektrostatycznie. Ja do

tego celu używam generatora HVT od starej

drukarki laserowej, ale może to być prosty

powielacz napięcia i źródło napięcia zmien−

nego. Biegunowość napięcia należy dopaso−

wać eksperymentalnie do typu tonera (osta−

tecznie mamy tylko dwie możliwości). Jeden

biegun napięcia podłączamy do miedzi, a dru−

gi do przedmiotu, który zbliżamy do papieru

(oczywiście wałeczek jest przewodzący). Je−

śli wszystko poszło prawidłowo, to po deli−

katnym zdjęciu papieru (lub folii) na lamina−

cie mamy piękny wzór ścieżek. Toner utrwala

się w temperaturze około 170 o C, więc bierze−

my żelazko, włączamy na „len”, odwracamy

stopą do góry i na takim piecyku układamy

naszą płytkę. Gołym okiem widać, jak zmie−

nia się matowa powierzchnia tonera na lekko

błyszczącą powłokę. Po ostygnięciu płytki

oglądamy nasze dzieło przez lupę. Najczę−

ściej wniosek jest taki, że proces należy po−

wtórzyć, a więc nałożyć drugą warstwę tone−

ra, a czasem i trzecią. Zdarza się, że potrzebny

jest retusz wodoodpornym flamastrem. Jeśli

druga (trzecia) warstwa przesunęła się nieco,

to można ją zetrzeć suchą szmatką (przed

utrwaleniem) i spróbować ponownie nałożyć.

Trawienie płytki i jej dalsza obróbka nie

różni się od innych, znanych metod.

W załączeniu przesyłam płytki wykonane

właśnie taką metodą. Na fotografii 6 mamy

jednowarstwowy wzór, na fotografii 7 − wie−

lowarstwowy, a fotografia wstępna artykułu

przedstawia wytrawioną dwustronną płytkę

testową AVT−3500.

Leszek Mikołajczak

Loccutus

tropez@poczta.onet.pl

Metoda

elektrofotograficzna

Szanowna Redakcjo,

Dobry projekt zaczyna się od solidnej

płytki drukowanej. Spośród wielu sposobów

dopracowałem się metody, którą można by

określić jako metodę elektrofotograficzną lub

jak kto woli kserograficzną. W tej metodzie

opracowany wcześniej rysunek ścieżek ko−

piujemy na papier kserograficzny lub na prze−

Marian Woźniak , Toruń

Elektronika dla Wszystkich Kwiecień 2004

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: