wykonywaniePCB1.pdf

W EdW 3,4/2003 ukazał się dwuczęściowy

artykuł dotyczący wykonywania płytek dru−

kowanych w warunkach domowych. Omó−

wiliśmy w nim kilka różnych metod m.in.

ręczne malowanie druku, wycinanie i zdra−

pywanie, metodę fotochemiczną oraz za po−

mocą folii termo−transferowej TES200. Poda−

liśmy także podstawowe informacje dotyczące

przygotowywania laminatu, drukowania wzo−

ru ścieżek na nośnikach, trawienia i prac koń−

cowych. Artykuł wywołał bardzo żywe zain−

teresowanie wśród naszych Czytelników,

otrzymaliśmy wiele listów. Najciekawsze z

nich zostaną zaprezentowane poniżej.

Nie omówiliśmy jednak jeszcze jednej,

niezwykle prostej i taniej metody wykonywa−

nia płytek drukowanych w warunkach domo−

wych. Jest nią:

jest odrywany, lecz ścierany na mokro, więc

cały przeprasowany toner zostaje na płytce. (...)

Wiele testów wykazało, że w licznych sytu−

acjach daje to lepsze efekty niż metoda foto−

chemiczna z wykorzystaniem lakieru Posi−

tiv20. Po dokładne opisy odsyłam do archiwum

grupy dyskusyjnej pl.misc.elektronika:

http://www.google.pl/groups?selm=3ddcc76

8%241%40news.home.net.pl

najmniej kilka płytek będzie zmarnowanych

na dobieranie czasu naświetlania, stężenia

NaOH, jakości warstwy emulsji światłoczułej.

· Możliwość wykonania płytki w bardzo krót−

kim czasie i to nawet na biurku koło kompu−

tera. Nie trzeba brudzić otoczenia emulsją,

przechowywać chemikaliów, lampy do na−

świetlania itp.

Moim skromnym zdaniem w dzisiejszych

czasach bawienie się w rysowanie ścieżek pi−

sakiem czy też (o zgrozo!) wycinanie ich z ta−

pety samoprzylepnej to archaizm. Pisaka uży−

wam w zasadzie tylko do retuszu, bo tych

najprostszych płytek nie chce mi się wykony−

wać − stosuję montaż „na pająka” albo płytkę

uniwersalną. A jakiekolwiek większe i bar−

dziej skomplikowane płytki robię metodą

„kredową”.

Zalety metody „kredowej”:

· Bardzo niski koszt wykonania płytki. Ar−

kusz A4 papieru kredowego kosztuje około

10 groszy − przy cenie folii TES różnica jest

ogromna.

· Wymagany niewielki nakład finansowy −

wystarczy posiadać drukarkę laserową (rów−

nież LED np. OKI − sprawdziłem osobiście),

lub dostęp do niej, a nawet po prostu można

skorzystać z ksero. Żelazko to na pewno znaj−

dzie się w każdym domu.

· Niewielka możliwość popełnienia błędu –

daje to sporą przewagę nad metodą fotoche−

miczną. W zasadzie tylko w dwóch miejscach

można popełnić błędy: źle dobrać temperatu−

rę żelazka albo do−

prowadzić do roz−

płynięcia się

tonera. Podczas

pierwszego testu,

w moim przypad−

ku dałem zbyt wy−

soką temperaturę,

ale już druga seria

płytek wyszła na

tyle dobrze, że

nadawała się do

normalnego użyt−

ku :−) W przypad−

ku „zabawy” z Po−

sitivem,

Termotransfer

z wykorzystaniem

papieru kredowego

O tym, że naprawdę warto się nią zaintereso−

wać, przekonują poniższe listy Czytelników.

Moje „potyczki” z płytkami drukowa−

nymi

Chciałbym też (by nie zarzucono mi goło−

słownej krytyki) przedstawić, w jaki sposób

wykonywałem i wykonuję obecnie (i jak

może będę wykonywał) płytki drukowane.

Witam!

Po lekturze drugiej części artykułu po−

święconego wykonywaniu płytek drukowa−

nych srogo się zawiodłem na EdW :−( Przede

wszystkim dlatego, że nie znalazłem ani sło−

wa o metodzie wykonywania płytek druko−

wanych przy użyciu papieru kredowego,

a metoda ta ostatnio robi się coraz bardziej

popularna (a przynajmniej można tak sądzić,

obserwując grupy dyskusyjne pl.misc.elek−

tronika i avt.ep.elektronika). Metoda ta jest

modyfikacją metody wykorzystującej folię

TES−200. Odrywanie tej folii powoduje, że

nigdy cały toner nie zostaje na płytce. Nato−

miast papier kredowy ma tę przewagę, że nie

Marzec 2004 Elektronika dla Wszystkich

Forum Czytelników

Zacząłem w 1998 roku od rysowania ście−

żek farbą nitro i punktowania otworów przed

trawieniem (nie od razu Kraków zbudowa−

no:−) ). Szło to dosyć opornie, ale przy wyko−

nywaniu prostych płytek raz na dwa−trzy

miesiące wystarczało. Farbę nitro nanosiłem

najpierw przy użyciu grafionu, a potem uży−

wając strzykawki z wywierconym w ściance

otworkiem i ściętej igły. Metodę tę stosowa−

łem praktycznie aż do 2001 roku. Po drodze

popełniłem kilka płytek przy użyciu folii

TES−200, ale ich jakość była beznadziejna.

Tylko jedna nadawała się od razu do użytku,

pozostałe wymagały sporo poprawek. Znie−

chęciłem się do tej metody, miałem wrażenie,

że zostałem nabity w butelkę − zapłaciłem

sporo pieniędzy za folię, z której nic nie wy−

szło. W 2001 roku za namową znajomego

postanowiłem spróbować sił w metodzie fo−

tochemicznej. Byłem już posiadaczem dru−

karki LED, więc miałem dodatkową moty−

wację (chociaż w sumie i tak maski do

naświetlania drukowałem na kalce technicz−

nej). Początki były dosyć mizerne, ale stop−

niowo płytki wychodziły coraz lepiej. Do na−

świetlania wykorzystywałem lampę

halogenową 500W (typowy halopak) − roz−

wiązanie bardzo energożerne, ale za to tanie

w momencie zakupu i bezpieczne w stoso−

waniu (pomijam ryzyko oparzenia od na−

grzanej lampy) w przeciwieństwie do na−

świetlarki zrobionej z rozbitej rtęciówki

(emituje duże ilości bardzo niebezpiecznego

promieniowania UV−C i pewne ilości ozonu)

lub też naświetlarki wykorzystującej świe−

tlówki pozbawione luminoforu (tzw. lampy

bakteriobójcze − również niebezpieczne ze

względu na UV−C oraz drogie i wymagające

obudowania).

Płytki trawione na koniec w chlorku żela−

zowym były na tyle dobre, że nie wymagały

retuszu w większości przypadków. Jednak ze

względu na złożoność procesu nadal byłem

zainteresowany inną, prostszą metodą.

Ponieważ naświetlanie przeprowadzałem

w piwnicy (mieszkam w bloku), więc traci−

łem czas na coś, czego w sumie można było

uniknąć. W sierpniu 2002 zmieniłem środek

trawiący na B327. Pierwszy roztwór wyszedł

źle, bo temperatura wody była zbyt niska. Ale

drugi był już znacznie lepszy − przecierałem

oczy ze zdumienia, widząc w jakim tempie

zachodzi trawienie. Miedź po prostu znikała

w oczach! Muszę dodać, że wraz ze zmianą

substancji trawiącej zmieniłem też naczynie,

w którym dokonywałem trawienia. Z płaskie−

go plastikowego pudełka przeszedłem na tzw.

trawiarkę. Było to zrobione na zamówienie

akwarium szklane o dosyć nietypowych wy−

miarach (21*15*4cm wys./szer./dł.) z zamonto−

wanym napowietrzaniem (kawałek podziura−

wionego wężyka służącego do napowietrzania

akwarium i pompka powietrzna) oraz ogrze−

waniem (grzałka akwariowa 100W) i stero−

wanym termostatem. Koszt nie był zbyt duży

(kilkadziesiąt złotych), a wpływ na szybkość i

jakość trawienia ogromny. Szybko okazało

się jednak, że akwarium jest za małe − jedna

grzałka 100W to mało (wstępne rozgrzanie do

temperatury około 45 o C trwało prawie pół

godziny), a na następne grzałki nie było miej−

sca. Ale nie miałem już pieniędzy na nowe

akwarium, więc korzystam z niego do tej

pory.

Na początku roku chciałem przetestować

metodę termotransferu z wykorzystaniem

papieru kredowego. Zachęciły mnie pozy−

tywne opinie znalezione w Internecie. Tak

jak już napisałem, pierwsze podejście było

nieudane − przegrzałem papier i laminat

(miedź się utleniła), co spowodowało, że do−

kładne starcie resztek papieru było bardzo

trudne. Ale wystarczyło zmniejszyć tempera−

turę żelazka i płytki zaczęły wychodzić su−

per! Praktycznie cały proces (oczywiście

poza odmaczaniem papieru) przeprowadza−

łem w kuchni na stole, żadnego hałasowania,

brudzenia, itp. Do żelazka zamontowanego

do stołu stopą do góry dorobiłem płytę grzej−

ną z blachy aluminiowej o grubości 6mm

i powierzchni zbliżonej do A5. W krótkim

czasie (przez trzy miesiące) wykonałem wię−

cej płytek niż kiedykolwiek. Teraz naprawdę

mam ochotę robić płytki drukowane! A płyt−

ki dwustronne, których wcześniej prawie

w ogóle nie robiłem (kilka rysowanych ręcz−

nie, żadnej metodą fotochemiczną), teraz wy−

chodzą też bardzo ładnie.

Świadczy o tym fakt, że dwie płytki posia−

dające złącza krawędziowe ISA i jedna z PCI

działają bez problemu w komputerze. Odstę−

py izolacyjne na poziomie 5milsów i ścieżki

15milsów nie są żadnym problemem. A od−

powiednio dobrane średnice otworków pilo−

tujących w padach powodują, że odpada ko−

nieczność ich punktowania − wiertło samo

trzyma się na właściwym miejscu. Wiem też,

że jeśli podczas przeprasowywania wydruku

coś wyjdzie źle, to jestem do tyłu tylko z 10−

15 minut, a nie co najmniej 30 minut, jak w

przypadku metody fotochemicznej (5 minut

na naniesienie positiva, 20 minut na suszenie

w piekarniku, 5 minut na naświetlanie i wy−

wołanie). Metoda termotransferu „kredowe−

go” pozwala też na całkiem ładne wykonanie

warstwy opisu − wystarczy oderwać papier na

gorąco i potem delikatnie całość polakiero−

wać, by uzyskać niezły efekt. Ale mimo

wszystko nie pozbywam się „linii technolo−

gicznej” do positiva − w końcu metoda foto−

chemiczna to nie tylko produkcja płytek dru−

kowanych.

A co w przyszłości? Na pewno nowe

akwarium do trawienia − z grzałkami o łącz−

nej mocy 600W i znacznie większą maksy−

malną powierzchnią płytki do trawienia.

Możliwe też, że za kilka (naście?) lat zbuduję

sterowaną komputerowo wiertarkę do płytek

drukowanych − coś podobnego do konstrukcji

z tej strony:

http://strony.wp.pl/wp/romek_by/index.html

Na razie kompletuję stare drukarki i inny

złom komputerowy :−) A na pewno będę dą−

żył do udoskonalania metody „kredowej”.

W załączniku przesyłam skany jednej

z płytek dwustronnych wykonanych metodą

„kredową” ( Fot. 1 i 2 ).

Adam Robaczewski

http://www.gusnet.prv.pl

GG# 2400455(codziennie po 22)

Szanowna redakcjo!

Sposób, który chciałem zaproponować jest

prosty, tani, szybki i bardzo efektywny. Po−

trzebne są: papier kredowy, komputer, dru−

karka (najlepiej laserowa, ale może być inna),

no i oczywiście laminat.

Narysowaną za pomocą komputera płytkę

drukujemy na papierze kredowym, jeżeli

oczywiście dysponujemy drukarką laserową.

Jeżeli nie posiadamy takowej, lecz „atramen−

tówkę”, to drukujemy na zwykłym papierze.

Następnie należy zrobić ksero wydruku atra−

mentowego, ale już na papier kredowy. Waż−

ne jest, by toner w kserokopiarce lub drukarce

nie był bardzo zużyty. Mając wzór naszej

płytki na papierze kredowym, przystępujemy

do pracy.

Najpierw należy dokładnie wyczyścić la−

minat (papierem ściernym 1000, a potem de−

naturatem lub spirytusem). Następnie załą−

czamy żelazko, ustawiając je na maksymalną

temperaturę. Gdy żelazko się nagrzeje, przy−

kładamy kartkę tonerem do laminatu, a na−

stępnie ją prasujemy. Podczas prasowania na−

leży zadbać o to, aby kartka się nie

przesuwała, można ją zagiąć i przykleić

z drugiej strony laminatu taśmą. Prasujemy

około 4 do 5 minut. Następnie laminat (razem

z kartką, która przykleiła się do niego) wkła−

damy do letniej wody i delikatnie odrywamy

kartkę. Wszystkie ścieżki powinny pozostać

na laminacie. Tak przygotowaną płytkę wkła−

damy do kwasu. Po wytrawieniu, drobnym

papierem ściernym czyścimy czarne ścieżki,

aż ukaże się warstwa miedzi. Potem poddaje−

my płytkę dalszej obróbce − wiercenie, grado−

wanie, zabezpieczenie roztworem kalafonii

(kalafonia rozpuszczona w spirytusie, denatu−

racie albo rozpuszczalniku nitro) − co ułatwia

lutowanie i konserwuje miedź, itd.

Tym właśnie sposobem wytwarzam swo−

je płytki drukowane. Jest on tani, gdyż nie

trzeba mieć żadnych emulsji, lamp, folii,

specjalnego pisaka itp. Wystarczy kupić pa−

pier kredowy (w każdym sklepie papierni−

czym), jego koszt to niecałe 20gr za kartkę.

Wydruk z kserokopiarki to także groszowe

sprawy.

Druk na płytce jest równie ładny, jak two−

rzony za pomocą metody fotochemicznej.

czaku@buziaczek.pl

Elektronika dla Wszystkich Marzec 2004

Forum Czytelników

Praktyczne porady

fachowca

A oto kilka rad Marka Dzwonnika , autora

rewelacyjnego artykułu o domowym sposo−

bie wykonywania płytek drukowanych. Arty−

kuł ukazał się w EP 6−8/03.

Marek przeprowadził wiele testów, które

wykazały niewątpliwe zalety metody „kredo−

wej”.

* Przykładowa DRUKARKA − HP4+ (600dpi)

− Gęstość druku ustawiona w menu drukarki

(w skali 1..5) na „4” dla druku topornego

i na „2” dla cienkich gęstych ścieżek (bo ina−

czej toner rozlewa się, pogrubiając ścieżki).

* DRUKUJĘ nie na folię, a na papier kredo−

wy. Stosuję papier o gramaturze 110g/m 2

z dobrej jakości i gładkim licem. W sklepie

papierniczym występował pod nazwą „Papier

kredowy do prac dyplomowych” w cenie

14pln/100ark. Wcześniej robiłem próby z pa−

pierem grubszym, ale sprawia kłopoty przy

usuwaniu. Naniesiony toner jest wyczuwalny

pod palcami na gładkiej powierzchni nośnika.

Niestety nie udało mi się znaleźć ksero (zwy−

kłego − optycznego), które dawałoby wyma−

ganą jakość wydruku.

* TRANSFER: Metoda „klasyczna”, tzn. że−

lazko z hipermarketu (najtańsze – za 45pln)

w imadle. Do stopki przykręcona została płyt−

ka z blachy mosiężnej = 3mm − jako że taką

miałem pod ręką. Regulator ustawiony na

max. Nagrzany papier nie ma tendencji do

płynięcia − tak jak to się zdarza z folią. Za−

miast wałka używam ciasno zwiniętego tam−

ponu z bawełnianego płótna. Dobrze wpraso−

wane ścieżki stają się lekko widoczne przez

papier. Podobno papier może nawet lekko

zbrązowieć (u mnie nie brązowieje).

* USUWANIE nośnika − na mokro. Płytkę na−

leży włożyć na 10min. do ciepłej wody (z kro−

plą detergentu). Papier namięka i daje się ła−

two usunąć. Używając innego gatunku

papieru (starszego i grubszego), miałem kło−

poty z usunięciem pozostałości z otworów pa−

dów. Papier opisany powyżej już takich pro−

blemów nie sprawia. Przylepione włókienka

dobrze usuwa się na mokro przez pocieranie

palcem. Mimo nawet intensywnego tarcia pra−

wie nie zdarza się oderwanie tonera od mie−

dzi.

* TRAWIENIE: środek trawiący B327.

* PO TRAWIENIU: Toner daje się zmyć

dużą ilością acetonu. Po zmyciu, a lepiej po

wierceniu, należy jeszcze raz delikatnie prze−

szlifować powierzchnię płytki, żeby pozbyć

się resztek tonera (papier ścierny ≥800 pod

bieżącą wodą). W przeciwnym razie będą

kłopoty z lutowaniem. Na zakończenie − po

wierceniu − można popsikać płytkę sprayem

pt. „Lakier−topnik”, a następnie wtopić go

w płytkę z użyciem opalarki.

* BŁĘDY: W zasadzie błędy mogą być dwa:

1. Zlanie ścieżek. Jednak ilość nakładanego

tonera daje się wyregulować w ustawieniach

drukarki.

2. Brak ścieżek. Dotychczas mogę wskazać

trzy przyczyny:

− Nierówna powierzchnia laminatu. Miernej

jakości laminat potrafi mieć odbity na miedzi

relief tkaniny z podłoża. Taka siateczka nie−

równości może skutecznie uniemożliwić

przyprasowanie tonera.

− Złe przygotowanie podłoża. Gradacja papie−

ru ściernego, a przez to chropowatość miedzi

ma istotne znaczenie. Ja używam papieru 500

i szlifuję ruchem kolistym. Pozostawione śla−

dy kropli, palców itp. − no comments.

− Pominięcie fragmentu przy prasowaniu. Do

przecierania płytki używam twardego szma−

cianego tamponu i wprasowuje trochę dłużej

niż do momentu, kiedy mi się wydaje, że to

„już” ;−)

* WYNIKI: Robiłem ostatnio próbki ze

ścieżkami 6,8,10 i 12mils w rastrze 25mils.

Na skosach daje to 18mils pomiędzy osiami

ścieżek. Do tego obudowy SO8 (raster

50mils) i przejścia ścieżek pomiędzy padami.

Oczywiście są to szerokości nominalne. Nie

mierzyłem pod mikroskopem tego co fak−

tycznie wyszło po wytrawieniu. Oceniałem

jedynie ciągłość ścieżek i ew. zwarcia:

− ścieżki 8mils i szersze wychodzą bez błę−

dów,

− ścieżki 6mils w zasadzie też są powtarzalne.

Miałem parę ubytków, ale raczej wynikają−

cych z uszkodzeń laminatu (wgniecenia) lub

słabego wprasowania. Przy szerokości 6mils

ścieżka jest na oko gładka i o stałej szeroko−

ści. Pod lupą można oszacować, że odchyłki

szerokości wynikające z nierównomierności

krawędzi nie przekraczają 20%:

− przy nominalnej szerokości 12mils nie wy−

stępują zwarcia na ukosach. Aczkolwiek nie

dam głowy, jaka jest faktycznie szerokość

wytrawionych ścieżek,

− nie występują zwarcia ścieżek do padów

(80x24mils, raster 50mils), nawet przy nomi−

nalnej szerokości ścieżki 12mils. Wydaje mi

się jednak, że pomiędzy padami ścieżka jest

podtrawiana ciut bardziej, niż to wynika

z przepisu.

* WRAŻENIA:

− Papier kredowy w porównaniu z folią ma tę

zaletę, że nie powoduje nadrywania krawędzi

ścieżek. To, co było wydrukowane w całości zo−

staje na laminacie. Warstwa kredowa rozmięka

w wodzie i daje się usunąć bez nadużywania

siły − aczkolwiek trzeba trafić na odpowiedni

gatunek. Nie sprawdzałem wprawdzie, jak

zmieniają się rozmiary papieru na skutek wy−

sychania przy prasowaniu − jednak na pewno

nie może być zawilgocony już przed drukiem.

− Papier jest duuużo tańszy od folii − dzięki

czemu eksperymenty są prawie bezbolesne :−)

− Cała technologia, łącznie z trawieniem, zaj−

muje nie więcej niż 1 godzinę − chociaż do−

chodzi moczenie.

− W warunkach amatorskich/prototypowych,

można sobie pozwolić na drobny retusz lub

ew. powtórzenie transferu. Dlatego sądzę, że

po dopracowaniu szczegółów (równomier−

ność nagrzewania, czystość powierzchni) po−

wtarzalne 6mils leży w zasięgu ręki.

Marek Dzwonnik (EP)

Zainteresowanych szczegółami odsyłamy

do wspomnianych artykułów z EP 6−8/03.

Skrzyneczka Porad

Jak przygrzać płytkę, aby wprasować toner z

dwóch stron?

Na raty. Tzn. mamy kawałek dwustronne−

go laminatu i maski z otworami pozycjonują−

cymi na rogach. Naprasowujemy maskę A,

całą druga stronę (B) zaklejamy folią ochron−

ną, trawimy. Odklejamy folię ze strony B,

wiercimy otwory pozycjonujące (tu można

jeszcze raz przemyć/przetrzeć stronę B), na−

prasowujemy maskę B. Dobrze jest nawiercić

otwory pozycjonujące tak, aby wepchnąć

w nie goldpiny na wcisk. Na masce B należy

przedziurkować otwory i nadziać na sterczą−

ce goldpiny. Po położeniu na żelazku i wstęp−

nym przyklejeniu tonera, goldpiny można

wyciągnąć. Zaklejamy teraz folią ochronną

całą stronę A, drugi raz do trawiarki, zdejmu−

jemy folię ochronną (A), zmywamy toner,

przecieramy papierem ‘800’ etc...

W sklepach papierniczych pojawiła się

m kolorowa folia samoprzylepna w rol−

kach na okładki do książek (5..8pln / 0.45m 2 ).

Zabezpiecza przed trawieniem i daje się łatwo

odkleić.

Na gotową płytkę, w ramach eksperymen−

tu można jeszcze spróbować naprasować

warstwę opisową „Top Overlay”. Wygląda

szaro−sinawo, ale trąci profesjonalizmem ;−))

Czy można robić napisy na płycie czoło−

wej, drukując drukarką laserową na papierze

kredowym?

Sądząc po tym jak wychodzą opisy na

płytkach PCB, powinno się udać. Papier trze−

ba odrywać na gorąco, po zmyciu na zimno

zostaje szarosiny nalot kredy. Lakierować

sprayem np. „Plastic 70” (Kontakt Chemie).

Jak przylutować podstawkę pod układ sca−

lony na dwustronnej płytce drukowanej (bez

przelotek) wykonanej w warunkach domo−

wych?

Oto sprawdzona technologia:

Rozbierasz podstawkę precyzyjną, ostroż−

nie wycinając obcinaczami plastik, zostają

same piny. Wkładasz je na nóżki uszkodzonej

„kostki”, a następnie całość montujesz do

płytki. Potem rotacja i na gąbkę chwytasz 2

luty po przekątnej od spodu. Ponownie rota−

cja na stronę elementów, solidnie rozgrze−

wasz pin i cieniutką cyną zalewasz od góry

pin po pinie. Gdy góra będzie już zrobiona, to

czas na zdecydowanie łatwiejszy spód. Tech−

nika pracochłonna, może niezbyt dobrze wy−

glądająca, ale skuteczna!

Ciąg dalszy w następnym numerze EdW.

Marzec 2004 Elektronika dla Wszystkich

Ciąg dalszy ze strony 51.

jeden egzemplarz gry, to możemy mierzyć

czas przejścia przez trasę, dodatkowo

uwzględniając liczbę jej dotknięć. Czym wy−

konana trasa będzie dłuższa i kręta, tym gra

będzie trudniejsza do przejścia. Poziomy gry

można także zmieniać przygotowanymi

wcześniej kółkami o różnych średnicach,

czym mniejsza średnica kółka − tym trasę bę−

dzie trudniej pokonać. Jeżeli będziemy mieć

dwa egzemplarze tej gry, to linie „wyj” nale−

ży połączyć z linią „wej” drugiej gry oraz li−

nie „wyj” drugiej gry połączyć z linią „wej”

pierwszej gry. Aby gra dla dwóch graczy była

sprawiedliwa, zbudowane trasy powinny po−

siadać podobny przebieg.

Montaż i uruchomienie

Grę należy zmontować na płytce drukowanej,

która jest widoczna na rysunku 2 . Montaż

najlepiej rozpocząć od wlutowania kilku

zworek, przechodząc dalej od elementów naj−

mniejszych, kończąc na włożeniu układów

scalonych do podstawek. Układ po zmonto−

waniu i zasileniu baterią 9V powinien od razu

poprawnie pracować. Trasę, po której będzie

poruszane kółko, można wykonać z grubego,

sztywnego odizolowanego drutu. Przewód

trasy powinien zostać dołączony do punktu

„TR” na płytce gry. Z tego samego przewodu,

z jakiego wykonana została trasa, można tak−

że wykonać kółko, którym będzie można się

poruszać po trasie. Czym ta średnica będzie

mniejsza, tym gra będzie

trudniejsza. Dodatkowe

punkty „START” oraz

„STOP” powinny być

umieszczone jak najbliżej

początku oraz końca trasy,

by było możliwe ich do−

tknięcie poruszanym kół−

kiem. Poruszane kółko na−

leży dołączyć przewodem

do punktu „PR” płytki gry.

Zbudowany układ można

umieścić w jednej z do−

stępnych na rynku obu−

dów, wyprowadzając na

zewnątrz punkty „stop”,

„start”, przewód z przebie−

giem trasy, gniazda do

podłączenia drugiej gry

oraz przewód do kółka.

Dobrą obudową dla tego

układu będzie obudowa z

pojemnikiem na baterię

9V. Jeżeli będziemy mieć

Marcin Wiązania

marcin.wiazania@edw.com.pl

Rys. 2 Schemat

montażowy

Wykaz elementów

Rezystory

R1,R2,R3,R6,R9 . . . . . . . . . . .47k Ω

R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7M Ω

R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1M

Ω

R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .560 Ω

Kondensatory

C1,C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF

C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

F stały

C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470nF

C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 µ F/16V

Półprzewodniki

D1 . . . . . . . . . . . . . .LED 5mm RED

D2,D3 . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148

T1 . . . . . . . . . . . .BC557 lub BC558

U1,U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4093

X1 . . . . . . . . . . . . . . .Kwarc 12MHz

Inne

BT1 . . . . . . . . .Złączka do baterii 9V

Q1 . . . . . . . . .Piezo z generatorkiem

Z1 . . . . . . . . . . . . . . . .Goldpin 1x3

Elektronika dla Wszystkich Marzec 2004

R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7k

Forum Czytelników

Część 2

W y k o n y w a n i e p ł y t e k d r u k o w a n y c h

w w a r u n k a c h d o m o w y c h

Fotolitografia

W ciągu kilku ostatnich lat obserwujemy nie−

samowity postęp w dziedzinie elektroniki.

Bez wątpienia można stwierdzić, że w

elektronice obecnie „króluje ” montaż po−

wierzchniowy. Elektronicy hobbyści nie

mogą pozostawać w tyle i przyglądać się „ga−

lopującej technologii”. Z doświadczenia

wiem, że wykonanie obwodu drukowanego

przez amatorów, do których się zaliczam nie

jest rzeczą prostą, ale przy odrobinie sprytu i

cierpliwości można osiągnąć niezłe efekty.

Osobiście próbowałem prawdopodobnie

wszystkich popularnych metod wytwarzania

druku zaczynając od wydrapywania miedzi

kończąc na metodach termotransferowych

(folia TES 200). Niestety uważam, że w

obecnej chwili rysowanie płytek flamastrem

lub wydrapywanie nie jest w „dobrym tonie”

− hobbysta nie powinien produkować tandety!

Swoje płytki wykonuję metodą fotolito−

grafii używając popularnego fotolakieru Po−

sitiv 20 . Postaram się przedstawić wszystkie

niezbędne informacje dotyczące tej metody

włącznie z wykonaniem naświetlarki UV.

min. Pokrywanie laminatu fotolakierem nale−

ży przeprowadzić w pomieszczeniu „wolnym

od kurzu” − w moim przypadku jest to łazien−

ka, co spotyka się z ostrym protestem do−

mowników.

Maskę do naświetlania wykonuję drukując

wzór obwodu drukowanego na folii. Najlep−

sze efekty uzyskuje się używając drukarki la−

serowej, można również zastosować drukarkę

atramentową oraz specjalną do niej folię

(koszt dziesięciu arkuszy folii do drukarki

atramentowej to ok. 40−50 PLN, przyp. aut .).

Próbowałem również drukować wzór obwo−

du na zwykłym papierze, który później po−

krywałem preparatem Transparent AG, ale

niestety przy pomocy tej metody nie udało mi

się wykonać ani jednej płytki.

Fot. 1

Naświetlanie

Zazwyczaj właśnie w tym momencie najwię−

cej moich kolegów zniechęcało się i odsta−

wiali metodę do lamusa. Do naświetlenia fo−

tolakieru przez maskę niezbędna jest lampa

UV. Świetlówki ultrafioletowe stosowane w

dyskotekach lub w testerach banknotów nie

nadają się! Moją naświetlarkę ( Fot. 1 ) wyko−

nałem używając lampy rtęciowej 125W (nie

mylić z lampa sodowa!) wykorzystując we−

wnętrzny palnik UV. Aby dostać się do palni−

ka należy ostrożnie rozbić zewnętrzną „bań−

kę” pokrytą luminoforem. Do zasilania lampy

należy użyć specjalnego statecznika (dostęp−

ny w każdej hurtowni elektrycznej koszt ok.

35 PLN).

Statecznik wraz z palnikiem UV zamkną−

łem w profilu aluminiowym o wymiarach

Przygotowanie laminatu

Należy przyciąć nieco większy kawałek niż

nasza docelowa płytka. Laminat powinniśmy

wyczyścić używając drobnego papieru ścier−

nego a następnie odtłuścić całość acetonem.

W brew pozorom jest to bardzo ważny proces

i decyduje on o końcowym efekcie!

Na przygotowany laminat nakładamy fo−

tolakier Positiv 20 najle−

piej z odległości ok. 20cm

przy stłumionym świetle

dziennym. Fotolakier po−

winien być nałożony rów−

nomiernie, aby uniknąć

zlewów płytkę należy

utrzymywać w pozycji po−

ziomej przez ok. 3 do 5

Fot. 3

Marzec 2004 Elektronika dla Wszystkich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: