WYKLAD 7 12.04.2010
Departamentalizacja - laczenie stanowisk pracy w wieksze jednostki (komorki, dzialy, piony) zgodnie z pewna logika np. wg funkcji (zaopatrzenie, produkcja, zbyt), wg produktow, wg typow klientow lub ich lokalizacji
Projektowanie i grupowanie stanowisk - przyklad A. Smitha (z ksiazki "Bogactwo narodow")
Podstawowy cel/zadanie: produkcja szpilek
Zadania elementarne: wyciaganie drutu; prostowanie drutu; przycinanie drutu; ostrzenie
Stanowiska: od 1 do 12 (kazde stanowisko wykonuje kazde z zadan elementarnych)
Komorki organizacyjne: grupa mistrza X; grupa mistrza Y; grupa mistrza Z (kazda grupa sklada sie z 4 stanowisk)
Cala organizacja: zaklad produkcji szpilek
Po zmianie:
Kazde stanowisko zajmuje sie konkretnym zadaniem (po 3 stanowiska do kazdego zadania)
Komorki organizacyjne: dzial wyciagania; dzial prostowania; dzial przycinania; dzial ostrzenia (kazdy dzial sklada sie z 3 stanowisk)
Koordynacja
Podstawowy sposob koordynacji dzialan elementow organizacyjnych - umiejscowienie nad nimi stanowiska kierowniczego (koordynacja poprzez hierarchie)
Kluczowe zagadnienia zwiazane z hierarchia: rozpietosc kierowania, decentralizacja/centralizacja wladzy
Rozpietosc kierownaia - liczba podwladnych podleglych bezposrednio danemu kierownikowi
Rozpietosc: formalna, rzeczywista, potencjalna
Warunek dobrej struktury organizacyjnej: rozpietosc formalna = rzeczywista = potencjalna
Liczba szczebli kierowniczych w hierarchii organizacyjnej jest odwrotnie proporcjonalna do rozpietosci kierowania
Struktura plaska: zasieg kierowania: 30; rozpietosc kierowania: 5; szczeble zarzadzania: 2; liczba stanowisk kierowniczych: 6
Struktura smukla: zasieg kierownaia: 30; rozpietosc kierownia: 2; szczeble zarzadzania: 4; liczba stanowisk kierowniczych: 15
Historyczne podejscia do zagadnienia rozpietosci kierowania:
Biblia: "Wybral sobie Mojzesz z calego Izraela mezow dzielnych i ustanowil ich kierownikami ludu, przelozonymi nad tysiacem, nad stoma, nad piecdziesiecioma i nad dziesiecioma, aby wyroki wydawali ludowi w kazdym czasie, a tylko wazniejsze sprawy przedkladali Mojzeszowi, wszystkie lzejsze sami rozstrzygali"
Legiony rzymskie: 1 legion (ok 5000) obejmowal 10 kohort i oddzial kawalerii
1 kohorta (480) 6 centurii
1 centuria (80) 10 contuberni
1 contubernia obejmowala 8 legionistow
R.C. Davis - 3-9 podwladnych na szczeblu dyrektorskim, do 30 podwladnych na nizszych szczeblach kierownaia
L.F. Urwick - do 6 na szczeblu dyrektorskim
Wzor A.V. Graicunasa:
I = N * (2^N/2 + N - 1)
N - rozpietosc kierowania
I - laczna liczba interakcji (pojedynczych, krzyzowych, grupowych)
Wspolczesne podejscie - jaka jest optymalna rozpietosc kierowania? - to zalezy (podejscie sytuacyjne)
szczebel kierowania (im wyzszy tym wezsza RK)
kwalifikacje podwladnych (im wyzsze tym szersza RK)
stopien fizycznego rozproszenia podwladnych (im wyzszy tym wezsza RK)
zakres pracy kierowniczej innej niz nadzorowanie (im wiekszy tym wezsza RK)
stopien formalizacji (im wyzszy tym szersza RK)
stopien podobienstwa zadan w nadzorowanych stanowiskach (im wyzszy tym szersza RK)
czestosc wystepowania nowych problemow (im wieksza tym wezsza RK)
Centralizacja/decentralizacja wladzy - rozmieszczenie uprawnien decyzyjnych w hierarchii organizacyjnej
Organizacja scentralizowana - uprawnienia sa skoncentrowane na samym szczycie piramidy organizacyjnej; sredni a zwlaszcza nizszy szczebel pelnia role kanalu infomacji i nadzorcze
Organizacja zdecentralizowana - uprawnienia znajduja sie w rekach kierownikow sredniego i nizszego szczebla, czasem nawet pracownikow wykonawczych
Uwarunkowania centralizacji wladzy:
zlozonosc i niepewnosc otoczenia (im wieksza tym slabsza C)
jakosc kierownictwa sredniego i nizszego szczebla (im wyzsza tym slabsza C)
typ decyzji (im bardziej strategiczne tym silniejsza C)
historia (inercja)
Oprocz hierarchii (stanowisko kierownicze) istnieja inne sposoby koordynacji porpzez elementy struktury organizacyjnej:
menedzer lacznikowy (punkt kontaktowy ulatwiajacy przeplyw informacji, np koordynator ds systemow jakosci)
zespol zadaniowy/projektowy - forma tymczasowa zlozona z osob ulokowanych na stanowiskach w roznych miejscach struktury organizacyjnej
wydzial integrujacy - zazwyczaj zlozony z grupy stalych czlonkow oraz czlonkow czasowo oddelegowanych
Formalizacja
Formalizowac - przedkladac prawo pisane nad zwyczaj i orzecznictwo; ograniczac dowolnosc dzialan
Formalizacja - stopien w jakim cele i zadania organizacji i jej elementow sa definiowane w formiepisemnej (regulamin, schemat organizacyjny, ksiega sluzb, opisy stanowisk pracy) a sposoby i wzorce o dzialania kodyfikowane w formie procedur/instrukcji
Miary formalizacji: liczba przepisow, stopien ich szczegolowosci i rygoryzmu (sankcje)
Zalety formalizacji:
odciaza kierownikow (zmniejsza potrzebe koordynacji poprzez hierarchie)
stanowi forme instytucjonalizacji doswiadczenia
zwieksza stabilnosc i przewidywalnosc organizacji
zmniejsza liczbe blednych decyzji, konfliktow kompetencyjnych
niezbedna w systemach zarzadzania jakoscia (np. ISO)
Wady formalizacji:
usztywnia organizacje, zmniejsza reaktywnosc na zmiany w otoczeniu
nakreca spirale "wyuczonej nieudolnosci" - mnozenie przepisow w utopijnej wizji przewidzenia i regulacji wszystkiego
Efekty formalizacji a stopien formalizacji - 2 wykresy
Typy struktur organizacyjnych:
wg kryterium liczby szczebli kierowniczych: plaskie i smukle
Cechy struktur plaskich:
mala liczba szczebli zarzadzania
duza rozpietosc kierowania
mala czestotliwosc kontaktu kierownika z podwladnymi
wysoki stopien delegowania uprawnien
wymagane wysokie kwalifikacje podwladnych
male zagrozenie znieksztalceniem przekazywanych informacji (krotkie kanaly informacyjne)
Cechy struktur smuklych:
duza liczba szczebli zarzadzania
mala rozpietosc kierowania
duza czestotliwosc kontaktu kierownika z podwladnymi
niski stopien delegowania uprawnien
kwalifikacje podwladnych nie musza byc wysokie
duze zagrozenie znieksztalceniem przekazywanych informacji (dlugie kanaly informacyjne)
wg kryterium dominujacych wiezi organizacyjnych: liniowe, wieloliniowe (funkcjonalne), sztabowe (liniowo-sztabowe) [plus rysunki]
wg kryterium grupowania stanowisk: funkcjonalna typu U, wielodzialowa typu
Stanowiska sztabowe (sztab):
ska-woj