Procesy egzogeniczne – wietrzenie skał, wietrzenie- proces zmiany właściwości fizycznych lub chemicznych skał, doprowadzający do wytworzenia zwietrzeliny, Czynniki wpł na przeb. wietrz: - zmiany temp (rozpad sk) – zm wilgotności ( rozpuszczenie) – rodz podł skalnego ( wapienie,krasowienie) – ukszt. terenu - ekspozycja stoku – świat organiczny CHEMICZNE – utlenianie (magnetyt®hematyt)– hydroliza –uwadnianie(anchydryd®gips) Grawitacyjne ruchy masowe : przemieszczenie się zwietrzeliny skał luźnych i zwięzłych po stoku na skutek siły grawit, Przyczyny zmniejszenia się siły trzymającej :nasycenie zwietrz wodą – obciążenie zwietrze – podcięcie stoku przez wody Rodzaje ruchów gr: -odpadanie – obrywanie – spełzywanie – cieczenie – lawiny – spłukiwanie – osuwanie; KRAS –polega na rozpuszczeniu skał (wapienie, dolomity, gips, sól) pod wpływem wody zawierającej CO2, ilości wody, temperatury oraz miąszości skał węglanowych ; Formy krasu pow. – leje krasowe –żebra krasowe – studnie- uwały – polia ; podziemnego: - jaskinie – brateria skalna – stalaktyty – stalagnity – stalagnaty - wywietrzyska – porory ; Znacznie krasów : atrakcja turystyczna , szkody dla budownictwa
Morze i lodowiec
Fale morskie uderzając o brzeg oddziałują na niego mechanicznie i chemicznie . Wysoki brzeg od strony lądu jest niszczony. Tworzy się nisza abrazyjna, a od strony morza tworzy się platforma akumulacyjna. Abrazja- niszcząca działalność morza. W wyniku abrazji tworzą sią wyspy , półwyspy, mierzeje. Typy wybrzeży : - limanowe (zat. jary morze czarne ) – lagunowe (zatoka spłyca się zat. meksykańska) – dalmatyńskie (ciąg równoległych do brzegu wysp Zat. M. Adriatyckiego) – worównane ( mat. usypuje płaskie pow. Zat. Biskajska) – riasowe ( Atlantyk) – szkierowe (rój poj wysp Zat. Botnicka ) – fiordowe ( zatopione odcinki wysp Norwegia) Atol – rafa wzłdłuż wyspy do okoła; Formy erozyjne lodowca – tworzy się dolina ukształtna – spływając lodowiec szlifuje dno , tworzą się wykłady – skały w kierunku lodowca zostają ściente tworząc mutony – materiał wytopiony to morena; Z wytopienia lodowców tworzą się rzeki; Formy erozyjne lądolodu : - rynny ( pogłębione dol, jeziora rynnowe Gopło, Hańcza) – w wyniku wytopienia tworzą się pradoliny – po roztopieniu tworzą się ozy ( cią poj pagórków ) – w wyn akumulacji powstaje morena :denna, czołowa, boczna - głazy narzutowe - jeziora polodowcowe; Ablacja – proc wyt lodowca, Egzalacja – proces niszczący lodowca
Rzeki i wiatr
Erozja rzeki zależy od: -spadku tereny I=delth/l- rodzaj podł – obj. koryta – V przepływu; Rodzaje ujść : deltowate – lejkowate; Erozja rzeki może zachodzić tylko do podst. Erozji (poziom ujścia rzeki). Dawne poziomy po których płynęła rzeka nazywamy terasami rzecznymi; Ujścia : Eur uj.delt: Nil do Śród uj lejk: Azja:u.d. Żółta do M.Żółtego u.l. Ganges do Zat. Bengalskiej, AmN – u.d. ? u.l. – Missisipi do Z.Meksykańskiej AmS – u.d.Magdalena do M. Karaibskiego u.l. Orinoko do M.Saragossowego
Działalność wiatru : czynniki wpł. Na wymiany i tempo erozji eoicznej : - V wiatru – głębokość zalegania – pokrycie terenu ; Rodzaje dział erozyjnej : - korazja (proces niszczący wiatru, przez cząsteczki i pyłki w nim zawarte), -deflacja (wywiewanie cząstek, tworzą się niecki, powoduje powstawanie pustyń; Rodz. pustyń: - kamienista hamada – żwirowa sreir – piaszczysta erg; Skutki deflacji: - powst jamy skalne - tworzą się zagł bezodpływowe – powstają oazy – bruk deflacyjny - jardangi (ostr grzbiety – złoża eoliczne – grzyby skalne – jardangi – ostaniec deflacyjny; Akumulacyjną dział wiatru jest usypywanie wydm; Rodzaje wydm : - barchany-podłużne paraboliczne –- gwieździste ; Przestrzeń geograficzna – część sys przyrody rozciągającej się od górnej granicy magnetosfery do nieciągłości Mocho; powłoka kraj- obszar od stratopauzy do granicy na jakiej zanikają procesy geologiczne; geokompleks – zamknięty wycinek przyrody o wzajemnych sprzężeniach między poszczególnymi składnikami
na jakiej zanikają procesy geologiczne;
maniekchomikuj