3
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
WSTRZĄS - krytyczne upośledzenie ukrwienia narządów lub pierwotne zmniejszenie przyswajania tlenu przez komórki. Wstrząs nieleczony zawsze prowadzi do ciężkich zaburzeń metabolizmu komórkowego i mikrokrążenia, a w końcu do nieodwracalnych zmian i śmierci komórek.
Tradycyjnie wstrząs klasyfikuje się według kilku obszernych kategorii, jako :
· kardiogenny (zawał mięśnia sercowego, niedotlenienie mięśnia sercowego, wada zastawkowa, zaburzenia rytmu, tamponada serca);
· hipowolemiczny (krwawienie, oparzenie, niedostrzegalna utrata płynów, biegunka, wymioty, ciężkie złamania, niedrożność jelit);
· septyczny (infekcje);
· neurogenny i mieszany (anafilaksja, zatrucie lekami);
Þ nagłe załamanie sił i pogorszenie się stanu pacjenta, związane ze zmniejszeniem przepływu krwi i niedotlenieniem ważnych dla życia narządów;
Objawy – we wszystkich odmianach wstrząsu objawy kliniczne i wygląd są podobne :
- spadek CTK (ciśnienia tętniczego);
- niepokój psychoruchowy;
- apatia;
- blada i chłodna skóra, pokryta kroplami zimnego potu;
- szybki oddech (tachypnoe);
- CTK skurczowe poniżej 80mmHg;
- bardzo szybkie tętno (tachykardia), później nie wyczuwalne;
Rodzaje wstrząsów :
1. HIPOWOLEMICZNY :
· względny – nie ma ubytku płynów ustrojowych;
· bezwzględny – ubytek płynów :
- zewnętrzna utrata płynów: krwotoki z ran, z wrzodów żołądka, z żylaków, z przełyku, wymioty, biegunka;
- wewnętrzna utrata płynów: złamanie miednicy (4 l krwi), złamanie kości udowej (do 2 – 2,5 litra krwi), zapalenie otrzewnej;
POSTĘPOWANIE :
- wygodne ułożenie pacjenta i zatrzymanie krwawienia (opaska uciskowa lub okluzyjna);
- zabezpieczyć swobodny oddech – usunąć przeszkody;
- usunąć przyczynę wstrząsu;
- ogrzać chorego (koc);
- przetoczyć dożylnie płyny;
- opanowanie bólu i uspokojenie chorego;
Wstrząs krwotoczny : nie podawać Dopaminy, lecz leki krwiozastępcze; uzupełnić krew;
Podatność na wstrząs zwiększają:
· wiek (młodzież, podeszły wiek)
· przewlekłe choroby
· niewydolność nadnerczy
· znieczulenie ogólne
– chorzy pobierający kortykosteroidy nie mogą uruchomić naturalnej rezerwy hormonalnej, dlatego muszą dostać dodatkową dawkę kortykosteroidów – dotyczy ludzi operowanych; pacjent we wstrząsie musi być z niego natychmiast wyprowadzony;
Pomiar parametrów życiowych :
· tętno, ciśnienie, ośrodkowe ciśnienie żylne
· liczba oddechów
· cogodzinna diureza
· hematokryt co godzinę
· bilans płynów
· stała obserwacja wzrokowa
· stan przytomności
· kolor, wilgotność skóry
· osłuchiwanie płuc
· kwasica metaboliczna sprzyjająca obrzękowi
Þ lekiem pierwszego rzutu we wstrząsie jest tlen;
2. ANAFILAKTYCZNY - może powstać jako reakcja uczuleniowa na:
à środki farmakologiczne,
à surowicę,
à alergeny,
à środki kontrastowe używane w radiologii;
Objawy kliniczne :
· spadek CTK (ciśnienia tętniczego);
· tachykardia;
· ze strony skóry: pokrzywka, świąd, zaczerwienienie, wzmożone pocenie, obrzęk;
· ze strony błon śluzowych: zaczerwienienie, obrzęk, łzawienie, wyciek z nosa, metaliczny smak, chrypka, sidor – pianie koguta, zaciąganie przy wdechu;
· ze strony układu oddechowego: tachypnoe, duszność, kaszel, sapanie, świszczący oddech, obturacja
· ze strony układu krążenia: spadek ciśnienia, tachykardia;
· ze strony układu pokarmowego: kolka brzuszna, nudności, wymioty, biegunka;
· ze strony układu nerwowego: pobudzenie psychoruchowe, zawroty głowy, drgawki;
à zawsze bierz pod uwagę reakcje uczuleniową, kiedy nagle wystąpiły trudności z oddychaniem i spadek CTK i widzimy zmiany na skórze;
Rozpoznanie :
· wywiad (co zjadł, co go ukąsiło, itp.) – ustalenie przyczyny powstania reakcji uczuleniowej;
à konikopunkcja / konikotomia: gdy mamy obrzęk podniebienia miękkiego i języka, czyli obrzęk Quinkiego
Postępowanie :
· przerwanie narażenia na działania antygenów (założenie opaski uciskowej, staza);
· monitorowanie podstawowych parametrów życiowych;
· utrzymanie i zabezpieczenie drożności dróg oddechowych – intubacja;
· tlenoterapia 10-15 litrów / minutę;
· dostęp do żyły i płynoterapia: Mleczan Singera – Koloidy (Dekstran), Krystaloidy;
· adrenalina dożylnie (i.v.) – jest lekiem hamującym uwalnianie mediatorów reakcji anafilaktycznej – Histaminy;
- roztwór 1 mg – rozpuszczony w 250 ml soli fizjologicznej
- 2 mg – 500 ml
- 20 kropli / na minutę
- 0,1 – 0,2 mikrograma / kg/min à w strzykawce automatycznej
· leczenie 2 rzutu – glikokortykosteroidy: Hydrokortyzon 200 – 600 mg i.v. , Deksanol 8 -16mg i.v. , Metyloprednizonol 50-120mg i.v.;
3. SEPTYCZNY – przyczynami są tu :
· toksemia – zakażenie toksynami ustrojowymi, w wyniku bezpośredniego działania toksyn i obniżenia przepływu krwi przez tkanki, w rezultacie dochodzi do niedotlenienia (anoksji) i uszkodzenia tkanek;
· zapalenie otrzewnej
Objawy :
Þ hipermetabolizm: wysoka temperatura - gorączka, podwyższenie przemiany materii, przyspieszenie krążenia krwi, podwyższenie tętna;
Þ później faza hipometaboliczna: spadek ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia psychiczne, wysoka leukocytoza, skaza krwotoczna – ‚pajączki’ ;
· prawidłowa wentylacja,
· tlenoterapia – tlen 5-6 litrów / minutę
· wkłucie w celu pobrania krwi na bakteriologię
· zwalczanie hipowolemii ( płynoterapia)
· antybiotykoterapia;
Stan hipowolemii (odwodnienia) :
- sterczący fałd skórny
- złuszczona śluzówka
- pot
- tachykardia
- tętno szybkie, nitkowate
- ciśnienie niskie ok. 90 skurczów
- skąpomocz (oliguria)
POSTĘPOWANIE OGÓLNE :
- jeśli możliwe to usunąć przyczynę wstrząsu - np. zatamować krwawienie
- ułożyć pacjenta w pozycji poziomej lub przeciwwstrząsowej (starać się nie unosić głowy i klatki piersiowej, wszelkie manewry wykonywać bardzo ostrożnie, w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa manewrować całą deską ortopedyczną)
- jeśli obrażenia na to pozwalają, unieść kończyny dolne powyżej poziomu klatki piersiowej
- podać tlen przez maskę z wysokim przepływem
- zabezpieczyć dostęp do dożylny (dwa „grube” wkłucia)
- zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła
- monitorować akcję serca, pulsoksymetrię, kontrolować ciśnienie tętnicze
- podać płyny i leki na zlecenie lekarza
szara_dama