Wprowadzenie
Wielu ludzi życzy sobie samym śmierci w pewnym momencie życia, a pomysł dokonania samobójstwa przy najmniej czasami pojawia się w ich świadomości. W naszej kulturze, ludzie mogą uświadomić sobie możliwość dokonania samobójstwa, stanowiącego wyjście awaryjne z nieszczęśliwej sytuacji życiowej zanim przekroczą bramy szkoły (Rosenthal & Rosenthal, 1984 za: L.L. Davidoff, 1987). W 1980 roku około 27.000 ludzi w USA popełniło samobójstwo, a 250.000 na 1.000.000 osób próbowało tego dokonać lecz nie powiodło się to (Centers for Disease Control), 1985; Schumer, 1983 za: L.L. Davidoff, 1987). Z uwagi na fakt, że wiele samobójstw przypisuje się przedawkowaniu narkotyków, wypadkom samochodowym oraz innym “wypadkom”, prawdziwa liczba samobójstw jest trudna do oszacowania (Lester, 1983 za: L.L. Davidoff, 1987).
Wybrane typologie samobójstw
E. Durkheim (za: A. Reber, 1985) rozróżnił trzy typy samobójstw, w zależności od tego co spowodowało akt samounicestwienia:1. Samobójstwa altruistyczne - polegają na poświęceniu siebie jako ofiary dla dobra innych np. żołnierz, który wyrzuca na bok granat, by osłonić innych oraz rytualne samobójstwo takie jak hara - kiri, którego celem jest ocalenie własnej rodziny przed wstydem i hańbą.2. Samobójstwa amoralne, anomiczne - wynikają one z przeświadczenia, że życie nie ma już sensu, z braku moralnych zasad, samotności, izolacji i utraty łączności (więzi) z normami i wartościami społeczeństwa.3. Samobójstwa egoistyczne - wynikają z silnego odczuwania osobistej porażki, z poczucia, że jednostka jest osobiście odpowiedzialna za funkcjonowanie niezgodne ze społecznymi i osobistymi oczekiwaniami.Analiza podłoża samobójstw E. Durkheima ma charakter wybitnie socjologiczny. Psychologia dostarcza także bardzo ciekawych typologii samobójstw. Wystarczy chociażby wspomnieć o klasyfikacji Baechler’a (1979). Na płaszczyźnie psychologicznej motywy dokonywania samobójstw różnią się i można je podzielić na 4 kategorie (Baechler, 1979 za: L.L.Davidoff, 1987):1. Samobójstwa “stanowiące ucieczkę” (ang. escapist suicides) - są spowodowane pragnieniem ucieczki z sytuacji, której nie da się dłużej tolerować. Wydają się być najbardziej powszechne w krajach zachodnich. Samobójcy - uciekinierzy mogą doświadczyć znaczącej straty i odczuwać depresję, wstyd, poczucie winy, lęk i niepokój oraz bezwartościowość, a także widzieć przyszłość w czarnych barwach tj. jako stan beznadziejny;2. Samobójstwa agresywne(ang. aggressive suicides) - są spowodowane zemstą, tj. aby wykreować u drugiej osoby poczucie żalu, skruchy oraz wyrzuty sumienia lub by nakłonić drugą osobę do śmierci;3. Samobójstwa “polegające na poświęceniu siebie”(ang. oblative suicides) - polegają na złożeniu siebie samego w ofierze. W tym typie samobójstw ludzie poświęcają swoje życie z wyższych pobudek takich jak: ideały religijne, honor i miłość do ojczyzny lub usiłują osiągnąć wyższy wymiar człowieczeństwa.4. Samobójstwa absurdalne, przypadkowe (ang. ludic suicides) - dotyczą tych samobójstw, które pojawiają w kontekście uczestnictwa w jakiejś grze lub teście, jak np. rosyjska ruletka, w której ryzyko utraty życia jest oznaką odwagi.
Analiza samobójstw “stanowiących ucieczkę”
U jakich grup ludzi można w szczególności mówić o samobójstwie jako o formie ucieczki?Starsi ludzie, ci którzy mają ponad 70 lat, znajdują się w grupie najwyższego ryzyka (McIntosh, 1985 za: L.L.Davidoff, 1987). Schizofrenicy oraz ludzie cierpiący na depresję, alkoholicy oraz narkomani są także w grupie potencjalnych ofiar samobójstw (Black i in., 1985; Rainer, 1984; Robins, 1985 za: L.L.Davidoff, 1987). Podwyższone ryzyko samobójstw można także zaobserwować szczególnie u jednostek rozwiedzionych, żyjących w separacji oraz owdowiałych (CDC, 1985; Tcheng - Laroche & Prince, 1984 za: L.L.Davidoff, 1987). Więcej mężczyzn niż kobiet dokonuje samobójstw, chociaż kobiety dokonują więcej zabiegów aborcyjnych (CDC, 1985). Podczas ubiegłych 25 lat, liczba dokonanych samobójstw wśród ludzi w wieku w przedziale od 15 do 24 lat wzrosła dwu- trzykrotnie (Seiden, 1984; Sudak i in., 1984 za: L.L.Davidoff, 1987).
Społeczne i psychologiczne uwarunkowania samobójstw
Określone społeczne i psychologiczne uwarunkowania mogą sprzyjać popełnianiu samobójstw jako formy ucieczki.
Izolacja społeczna i poczucie osamotnienia
Gdy rozwód i separacja stają się chlebem powszednim i gdy członkowie rodziny coraz silniej dążą za swoim osobistym rozwojem, wtedy coraz więcej jednostek doświadcza samotności i braku poczucia bezpieczeństwa. Wśród młodzieży pochodzącej z rozbitych, zdezorganizowanych i brutalnych “domów” oraz u tych ludzi, którzy czują się odizolowani i wyobcowani ze społeczeństwa nawet najsłabsze bodźce mogą w większym stopniu niż u innych osób, doprowadzić do samobójstwa (Carroll i in., 1980; Seiden, 1966, 1969 za: L.L. Davidoff, 1987). Samotność jest także powodem wysokich odsetków samobójstw u osób w podeszłym wieku (Seiden, 1981 za: L.L. Davidoff, 1987).
Stresy
Niektóre spośród tych samych stresów tłumaczą wysokie odsetki samobójstw wśród ludzi młodych i starych (Seiden, 1981, 1984 za: L.L. Davidoff, 1987). Fizjologiczne i anatomiczne zmiany (a w szczególności utrata zdrowia w przypadku osób starszych) wprowadzają w stan zmieszania, są frustrujące, a czasami nawet sprawiają ból i cierpienie tym grupom osób. Bezrobocie i pauperyzacja mogą doskwierać zarówno młodszym jak i starszym obywatelom. Starzy ludzie oraz mniejszość wśród młodzieży odczuwa dodatkowe napięcia z powodu bezsilności i dyskryminacji. Młodzież dojrzewająca legitymująca się prenatalnymi komplikacjami lub trudnym porodem znajduje się w grupie większego ryzyka niż inni (Salk i in., 1985 za: L.L. Davidoff, 1987). Być może wczesne doświadczanie stresów naraża na szwank ich zdolność do radzenia sobie z nim.
Bezcelowość
Brak celu w życiu jednostki ma znaczący wpływ na fakt dokonania samobójstwa (Giffen & Felsenthal, 1983 za: L.L. Davidoff, 1987). Młodzież dokonująca samobójstw mówi, że nie ma żadnego celu, do którego dąży i niczego, czemu można by poświęcić życie. W społeczeństwie zorientowanym na młodzież, wielu ludzi starszych czuje, że ich życie jest skończone i nic nie pozostało.
Impulsywność
Samobójstwo można pojmować jako jeden i jedyny sposób rozwiązania swojego problemu (Luscomb i in., 1980; Shneidman, 1985 za: L.L. Davidoff, 1987). Jak można przypuszczać, ci którzy dokonują prób samobójczych są często impulsywni w reagowaniu na trudne (stanowiące wyzwanie) zadania umysłowe. Mówiąc dosadniej jest im trudno zaobserwować alternatywne rozwiązania swojego problemu. Fizjologiczny korelat impulsywności, niski poziom neuroprzekaźnika serotoniny, znaleziono w szpiku kostnym ofiar samobójstw, które zastosowały aktywne, gwałtowne metody samounicestwienia (Asberg et al., 1976; Banki et al., 1984; Ninan et al., 1984; van Praag & Plutchik, 1984 za L.L.Davidoff, 1987).
Mity i fakty na temat samobójstw i samobójców
1. MIT: Ludzie, którzy mówią o tym, że popełnią samobójstwo rzadko tego dokonują.FAKT: Przynajmniej 75 procent spośród tych, którzy dokonują samobójstwa mówi o tym zamiarze wcześniej. Mogą oni mówić o samobójstwie, prosić o pomoc, grozić lub wyśmiewać się z tego. W niektórych przypadkach, sygnał jest pośredni, np. uporządkowanie wszystkich spraw w swoim życiu (spłacenie długów, oddawanie swojej własności, przeprosiny).2. MIT: Samobójcy pojawiają się jedynie wśród ludzi ubogich.FAKT: Jednostki zamożne często dokonują samobójstw. Odsetek samobójców jest bardzo wysoki wśród lekarzy, prawników i psychologów.3. MIT: Ludzie o specyficznych wierzeniach religijnych nie popełniają samobójstw. FAKT: Pomimo, że niektóre religie (np. katolicyzm) zabraniają samobójstw, poczucie identyfikacji z tymi przekonaniami nie daje żadnych gwarancji na zmniejszenie liczby samobójstw. Jednak, według niektórych badaczy badań katolicy cechują się niższym poziomem nasilenia skłonności do samounicestwienia (Templer & Veleber, 1980 za: L.L.Davidoff, 1987). Według innych, ludzie, którzy uczęszczają regularnie do Kościoła, niezależnie od tego, jakiego są wyznania znajdują się w grupie mniejszego ryzyka (Martin, 1984 za: L.L.Davidoff, 1987).4. MIT: Ludzie cierpiący na śmiertelne choroby nie dokonują samobójstw.FAKT: Ludzie śmiertelnie chorzy czasami popełniają samobójstwo, szczególnie wtedy gdy bardzo cierpią lub są ciężarem dla osób najbliższych.5. MIT: Ogólnie rzecz biorąc to ludzie szaleni dokonują samobójstw.FAKT: Samobójstwo jest zjawiskiem powszechnym wśród hospitalizowanych chorych umysłowo pacjentów i wśród ludzi manifestujących symptomy psychotyczne (Robins, 1985). Większość ludzi, która dokonuje samobójstw nie wydaje się być nastawiona irracjonalnie, ani nie traci kontaktu z rzeczywistością. Jednak społeczne relacje przyszłych samobójców są często zaburzone i konfliktowe a ich myślenie jest sztywne i ekstremalne.6. MIT: Prawdopodobieństwo dokonania samobójstwa zwiększają takie czynniki jak: szerokość geograficzna, pogoda, ciśnienie atmosferyczne, poziom wilgotności, opady, zachmurzenie, szybkość wiatru, temperatura, plamy na Słońcu i fazy Księżyca.FAKT: Nie istnieją żadne wyraźne zależności pomiędzy prawdopodobieństwem popełnienia samobójstwa a wymienionymi zjawiskami. Odsetek samobójstw wzrasta nieznacznie w maju, a spada w grudniu. Pogoda może wpływać na to, kiedy nastąpi akt samounicestwienia, wydłużając ten czas lub vice versa (Breuer i in., 1984 za: L.L.Davidoff, 1987).7. MIT: Zjawisko samobójstw jest szczególnie nasilone podczas radosnych wakacji, kiedy ludzie czują się dogłębnie świadomi swojej udręki i samotności.FAKT: Pomimo, że klinicyści i część społeczeństwa wciąż utrzymują ten pogląd w mocy, badania nie stwierdzają związku zarówno między czasem urlopowym, wakacjami a nasileniem samobójstw, jak i redukcją liczby samobójstw w czasie wakacji i czasu urlopowego (Lester & Lester, 1971; Phillips & Liu, 1980; Zung & Green, 1974 za: L.L.Davidoff, 1987).8. MIT: Polepszenie się stanu emocjonalnego usuwa ryzyko popełnienia samobójstwa.FAKT: Ludzie cierpiący na depresję czasami popełniają samobójstwo już po odczuciu polepszenia się nastroju w czasie gdy czują się mniej sparaliżowani lub bierni.9. MIT: Samobójcy pragną własnej śmierci.FAKT: Wiele osób popełniających samobójstwo wydaje się być nastawionych ambiwalentnie do śmierci, tak więc profesjonaliści postrzegają akty samobójcze jako “krzyk o pomoc”. W badaniach brytyjskich nad ludźmi, którzy próbowali popełnić samobójstwo w Bristol, pełna połowa ankietowanych przyznała, że szukała ulgi umożliwiającej im wyjście z sytuacji, której nie dało się już tolerować bez świadomego ocenienia konsekwencji tego czynu (Morgan, 1979 za: L.L.Davidoff, 1987). Badani przyznali, że czuli się pewni w tym momencie, że nie umrą. (Davison & Neale, 1982; Reynolds & Farberow, 1976; Rotton & Kelly, 1985 za: L.L.Davidoff, 1987).
Przegląd badań empirycznych na temat osób dokonujących prób samobójczych
Tworzenie się wyobrażeń i myśli na temat samobójstwa, udane i nieudane próby samobójcze wśród osób w wieku dojrzewania są często powiązane z depresją, uzależnieniami i zespołem zaburzonego zachowania (CD). W badaniach longitudinalnych Lewinsohn i in. (za: Ivarsson, Larsson, Gillberg, 1998) zaobserwowali, że ryzyko ponownego pojawienia się depresji u nastolatków dokonujących prób samobójczych jest duże (12% w ciągu 1 roku oraz 33% w ciągu czterech lat). Zauważyli, że okresy depresji są raczej krótkie. Badając przebieg zaburzeń o charakterze pełnej depresji u osób w wieku dojrzewania zagrożonych samobójstwem, Strober i in. (za: Ivarsson, Larsson, Gillberg, 1998) stwierdzili wysokie prawdopodobieństwo powrotu do zdrowia psychicznego (tj. 90%) w dwa lata po pobycie w szpitalu. Wiele badań na temat prognozy zaburzeń depresyjnych u osób w wieku dojrzewania wskazuje, że ryzyko przyszłych objawów depresyjnych w wieku dorosłym jest duże. W badaniach prowadzonych w obrębie społeczności i populacji szkolnych około połowa samobójców w wieku adolescencyjnym powtarzało próbę samobójczą. W badaniach klinicznych prowadzonych na przestrzeni 0,5 - 2 lat, około 10% osób w wieku dojrzewania zanotowało próbę samobójczą. W badaniach prowadzonych w okresie od sześciu do dziewięciu lat od 9% do 18% nastolatków zanotowało próbę samobójczą.Lewinsohn i in. (za: Ivarsson, Larsson, Gillberg, 1998) stwierdzili, że uprzednio dokonywane próby samobójcze, aktualne wyobrażenia samobójcze oraz depresja, niskie poczucie własnej wartości, ostatnio popełniona próba samobójcza przez kolegę oraz bycie dzieckiem urodzonym przez nastoletnią matkę są czynnikami ryzyka samobójstw wśród osób w wieku dojrzewania. Wyniki badań longitudinalych prowadzonych w grupach klinicznych dzieci oraz osób w wieku dojrzewania stale obrazują, że zaburzenia nastroju, uzależnienia, stresujące wydarzenia życiowe, złe przystosowanie społeczne, obecność myśli samobójczych oraz prób samobójczych w przeszłości są czynnikami na podstawie których można przewidzieć przyszłe samobójstwa. W badaniach podłużnych dzieci i nastolatków z zespołem pełnej depresji, depresja oraz zaburzenie w zachowaniu (CD) występujące w dzieciństwie stanowiły czynniki ryzyka pojawienia się samobójstw w wieku dojrzałym. Jednak, inne zaburzenia takie jak schizofrenia także stanowiły takie czynniki. Śmierć bliskiej osoby lub problemy finansowe rodziny stanowiły także istotne przyczyny samobójstw wśród osób w wieku adolescencyjnym.Pomimo tego, że stwierdzono, iż osoby cierpiące na depresję i samobójcy mają wiele czynników ryzyka wspólnych to płeć, poziom depresji i innych zaburzeń psychicznych oraz dysfunkcjonalność rodziny różnicowały osoby depresyjne i osoby dokonujące prób samobójczych. Goldstone (za: Ivarsson, Larsson, Gillberg, 1998) stwierdził, że młodzież powtarzająca próby samobójcze oraz ci ludzie, którzy w przeszłości, ale nie ostatnio dokonali próby samobójczej, ujawniali więcej objawów depresyjnych oraz wyższy poziom niepokoju, lęku niż młodzież nie mająca tendencji samobójczych. Ponadto młodzież w grupie powtarzającej próby samobójcze cechowała się wyższym poziomem gniewu niż pozostałe nastolatki. Ci spośród badanych, którzy dokonali próby samobójczej po raz pierwszy mieli średnie poziomy objawów depresyjnych i lęku. Samobójstwo wśród ludzi młodych (15 - 19 lat) stało się zjawiskiem bardziej powszechnym w krajach zachodnich. Jednak w Szwecji liczba samobójstw jest w ostatnim dziesięcioleciu stała. Zaburzenia psychiczne takie jak pełna depresja oraz uzależnienia, antyspołeczność, zaburzenia zachowania są najczęściej powiązane ze zwiększonym ryzykiem dokonanych samobójstw przez młodych ludzi. Pomimo, że próby samobójcze są powszechniejsze wśród dziewczynek niż chłopców, obserwacje wyobrażeń na temat samobójstw wśród nastolatków ujawniły sprzeczne wyniki w odniesieniu do różnic względem płci. Próby samobójcze przypisano także dysfunkcjonalności rodziny lub niepełnej rodzinie, śmierci lub poprzednio dokonywanym próbom samobójczym przez członków rodziny lub kolegów, ujawniającym się w przeszłości zaburzeniom psychicznym, w szczególności depresji. Istnieją pewne specyficzne różnice pomiędzy nastolatkami będącymi w depresji i dokonującymi prób samobójczych. Samobójcy w wieku adolescencyjnym częściej eksponują psychiczne i rodzinne kłopoty. Inni członkowie ich rodzin dokonali prób samobójczych lub popełnili samobójstwo, mając dodatkowo problem uzależnienia lub ujawniając zaburzenie w zachowaniu. Uznaje się, że nastolatki z wyobrażeniami i myślami samobójczymi oraz samobójcy stanowią dwie skrajnie odmienne grupy. Nastoletni samobójcy są częściej ludźmi uzależnionymi lub wychowującymi się w zaburzonym środowisku rodzinnym niż ci, którzy mają wyobrażenia i myśli samobójcze. Nastoletni samobójcy częściej także ujawniają, że ludzie znaczący dla nich (członkowie rodziny lub rówieśnicy) mieli próby samobójcze lub dokonali samobójstwa, niż osoby mające wyobrażenia samobójcze, osoby cierpiące na depresję lub pacjenci nie mający tendencji samobójczych. Z badań B. Larsson, T. Ivarsson (1998) wynika, że więcej niż 50% nastolatków dokonało próby samobójczej na przestrzeni swojego życia, a spośród tej liczby więcej niż połowa (58%) dokonało więcej niż jednej próby. Przynajmniej połowa osób dokonujących prób samobójczych wykonało poważną próbę przed hospitalizacją. Dziewczynki wykazały wyższy poziom objawów depresyjnych i wyobrażeń samobójczych niż chłopcy. Dziewczynki częściej niż chłopcy dokonywały próby samobójczej przed hospitalizacją (33%) lub podczas życia (37%) - (chłopcy odpowiednio 13% i 26%).
Samobójstwo dzieci i młodzieży(wg ASA – American Suicidology Association)
Co byś uczynił, gdyby jeden z twoich przyjaciół zagroził, że popełni samobójstwo?:Czy śmiałbyś się z tego?Czy uznałbyś, że groźba była po prostu żartem lub sposobem zwrócenia na siebie uwagi?Czy byłbyś zaszokowany i powiedział mu, żeby nie mówił takich rzeczy?Czy zignorowałbyś to?Gdybyś odpowiedział twierdząco na jedno z powyższych pytań, to mógłbyś nie uratować życia tej osoby, która jest ci bardzo bliska i ważna dla ciebie. Możesz później powiedzieć przecież do siebie, “nie uwierzyłem, że ona/on mówiła/ł poważnie”, nigdy nie myślałem, że naprawdę zrobiłaby to.Samobójstwo stanowi główną przyczynę śmierci. Amerykańskie Stowarzyszenie Suicidologii oszacowuje, że rocznie w USA 35.000 traci życie z wyniku samobójstwa. Władze uważają, że prawdziwa liczba samobójstw może być znacznie wyższa. Liczba samobójstw wzrasta zarówno wśród młodzieży, jak i w przedziale wiekowym od 20 do 30 roku życia. Chociaż trudno jest uzyskać dokładne dane, ponieważ wiele czynów samobójczych ukrywa się “pod płaszczykiem” wypadków, samobójstwo stanowi, drugą w kolejności wiodącą przyczyną śmierci wśród młodych ludzi.Jeśli ktoś, kogo znasz ma tendencje samobójcze, twoja zdolność do rozpoznawania oznak oraz chęć do zaradzenia temu może pomóc tej osobie w zrozumieniu różnicy między życiem a śmiercią.
Niebezpieczne oznaki
Bez wątpienia słyszałeś taki pogląd, że ludzie, którzy mówią o zamiarze dokonania samobójstwa, naprawdę tego nie zrobią. Przed popełnieniem samobójstwa, ludzie często mówią w sposób bezpośredni o swoim zamiarze zakończenia życia lub w sposób bardziej pośredni o tym, w jaki sposób oni zabiliby siebie lub, że ich przyjaciele i rodzina woleli by żeby ich nie było. Groźby samobójcze i podobne wypowiedzi powinny być zawsze traktowane poważnie. Ludzie, którzy dokonywali poprzednio prób samobójczych, nawet jeśli ich próby nie wydawały się być bardzo poważne, są także w grupie ryzyka. Jeśli nie udzieli się im w tym okresie pomocy, mogą ponownie spróbować się zabić, a następnym razem rezultat może być fatalny w skutkach. Cztery na pięć osób, które popełnia samobójstwo, dokonało przy najmniej jednej takiej próby poprzednio.Być może ktoś kogo znasz, nagle zaczął postępować zupełnie inaczej albo wydaje się, że “ma całkiem nową osobowość”. Osoba nieśmiała staje się poszukiwaczem “dreszczyku”. Osoba towarzyska i otwarta, staje się nieprzyjazna, nie zainteresowana światem zewnętrznym, odizolowana od innych. Kiedy takie zmiany w zachowaniu mają miejsce bez żadnego wyraźnego powodu lub utrzymują się przez dłuższy okres czasu, może to być oznaką zamiaru popełnienia samobójstwa.Załatwienie “wszystkich spraw do końca” jest jeszcze jednym wskaźnikiem samobójczego ryzyka. U młodych ludzi, takie załatwianie spraw, jest związane z rozdawaniem cenny osobistych rzeczy, takich jak ulubiona książką lub kolekcja płyt.
Co robić ?
Jeśli ktoś zwierza się tobie, że myśli o samobójstwie lub ujawnia inne oznaki skłonności samobójczych, to nie obawiaj się pogadać z nim o tym.Twoja chęć do przedyskutowania tej sprawy, uświadomi tej osobie, że nie oskarżasz jego lub jej za to, że ma takie odczucia. Zadawaj pytania jak ta osoba się czuje oraz zapytaj jakie są powody tych odczuć.Zapytaj, czy została poddana pod rozwagę metoda dokonania samobójstwa, czy sporządzono jakieś specyficzne plany i czy przedsięwzięto jakieś kroki by takie plany wykonać, np. w jaki sposób tego dokonać.Nie martw się, że twoja dyskusja zachęci tę osobę do wgłębienia się w istotę tego planu. Przeciwnie, dyskusja ta pomoże jemu lub jej przekonać się o tym, kto chce być jej przyjacielem. Może to ocalić jej życie.Z drugiej strony, nie próbuj wyłączać się z dyskusji lub udzielać rad takich jak: “Pomyśl o ile jesteś lepszy niż większość ludzi”. Powinieneś docenić to jaki jesteś szczęściarz”. Takie komentarze jedynie sprawiają, że samobójca czuje się jeszcze bardziej winny, bezwartościowy i beznadziejny niż kiedykolwiek przedtem. Bądź uważnym i dobrym słuchaczem. Uspokój się. Przedyskutuj temat, tak jak każdy inny z przyjacielem lub przyjaciółką.
Szukanie pomocy
Gdy sądzisz, że ktoś kogo znasz jest osobą z ryzyka popełnienia samobójstwa, zwróć się o pomoc. Zaproponuj żeby on lub ona zadzwoniła do ośrodka zapobiegania samobójstwom, ośrodka przeciwdziałania kryzysom lub jakiegokolwiek innego miejsca, w którym można uzyskać pomoc. Zaproponuj, żeby pogadali ze współczującym nauczycielem, psychologiem, księdzem, pastorem, lekarzem lub innym dorosłym, którego darzysz szacunkiem. Jeśli twój przyjaciel odmówi ci takiej rozmowy, weź to na siebie i pogadaj z kimś z wymienionych wyżej ludzi w celu zaradzenia tej sytuacji.W niektórych wypadkach możesz znaleźć się w sytuacji konieczności uzyskania bezpośredniej pomocy, dla kogoś kto jest samobójcą i odmawia pójścia do poradni. Jeśli tak, uczyń to. Nie obawiaj się, że wyjdziesz na nielojalnego. Wielu ludzi, którzy są samobójcami stracili nadzieję. Nie wierzą już, że można im pomóc. Odczuwają bezcelowość takiego postępowania. Prawda jest taka, że można im pomóc. Z czasem, większości ludziom zagrożonym samobójstwem można przywrócić pełne znaczenie i sens życia oraz szczęście. Jednak kiedy oni czują się beznadziejnie, ich zdolność do właściwej samokrytyki jest zaburzona. Nie potrafią znaleźć powodu do kontynuowania życia. W takim wypadku, do Ciebie należy decyzja żeby wykorzystać swój osąd, by zobaczyć, że uzyskują pomoc, której potrzebują. Co czasem wydaje się być aktem nielojalności lub naruszeniem tajemnicy, zaufania może okazać się przysługą w życiu. Twoja odwaga i chęć do działania może ocalić życie.
A czy problem dotyczy Ciebie?
Może ty sam czasami miałeś ochotę na zakończenie swojego życia. Nie wstydź się tego. Wielu ludzi, młodych i starych, ma podobne odczucia. Pogadaj z kimś komu ufasz. Jeśli chcesz, możesz zadzwonić do ośrodków.
Oznaki Samobójstwa
- groźby samobójcze- wypowiedzi ujawniające pragnienie śmierci- poprzednie próby samobójcze- nagłe zmiany w zachowaniu (izolacja, apatia, zmienność nastroju)- depresja (płacz, bezsenność, brak apetytu, poczucie beznadziejności)- kończenie załatwiania spraw (np. rozdawanie osobistej własności)
Co robić - działania, które mogą pomóc
- Przedyskutuj to otwarcie i szczerze- Wykaż się zainteresowaniem i wsparciem- Uzyskaj profesjonalną pomoc
Występowanie samobójstw w grupie młodzieży
Obecnie, wśród młodzieży w przedziale wiekowym od 15 do 19 r. ż., samobójstwo stanowi drugą wiodącą przyczynę śmierci (pierwszą są wypadki). Stopa samobójstw, w tej grupie wiekowej, zwiększyła się trzy - krotnie przez okres ubiegłych 30 lat. Dane statystyczne podają, że 40% uczniów szkoły średniej rozważało samounicestwienie, raz lub kilka razy. Liczba ludzi, którzy decydują się na samobójstwo jest coraz większa, i nie ogranicza się tylko do jednej grupy wiekowej, etnicznej, kulturowej lub klasy socjoekonomicznej.Traktujmy ich groźby poważnie!!Jeśli młoda osoba (lub ktokolwiek kogo znasz) twierdzi, że on lub ona ma myśli o samobójstwie, najważniejszą rzeczą jest POTRAKTOWANIE TEGO POWAŻNIE!. Ci co mówią o samobójstwie mogą naprawdę rozważać taką możliwość, szczególnie w młodszych grupach wiekowych.Większość młodych ludzi, którzy podejmują próby samobójcze, mówi o tym wcześniej. Poszukaj natychmiast profesjonalnej pomocy. Porozmawiaj z psychologiem, nauczycielem, księdzem lub pastorem, lekarzem.Ważną kwestią jest rozpoznanie oznak i symptomów depresji i/lub samobójstwa oraz uzyskanie pomocy lub pomoc osobie, która ujawnia takie oznaki w znalezieniu pomocy!!!
Oznaki samobójstwa
- mówienie o śmierci, samobójstwie lub zranieniu siebie- chroniczna panika lub niepokój- ciągła bezsenność- zmiany osobowościowe lub w wyglądzie zewnętrznym- zmiany w zakresie nawyków spania i odżywiania się- uzyskiwanie słabszych stopni (w odniesieniu do uczniów)- rozdawanie cennych przedmiotów- narastanie poczucia izolacji społecznej- mówienie o depresji, że życie jest nic nie warte
Oznaki i symptomy
Czy młoda osoba, którą znasz ujawnia następujące problemy?- brak entuzjazmu, energii lub motywacji- społeczne wycofanie lub izolacja- poczucie smutku lub beznadziejności- poczucie zagubienia i pustki wewnętrznej, trudność z podejmowaniem decyzji- obniżenie się poziomu osiągnięć szkolnych- zaburzenia odżywiania lub snu- niska samoocena lub poczucie winy- nadużywanie substancji psychoaktywnych- brak autorytetów- poczucie niepokoju lub fobii- perfekcjonizm, niepokój
Sytuacje podwyższonego ryzyka
Wielu młodych ludzi podejmuje decyzję, aby popełnić samobójstwo w obliczu następujących tragedii życiowych:- zerwanie związku z partnerką/partnerem życiowym- brak zadowalających osiągnięć w nauce, w pracy, porażka zawodowa- poczucie życiowej porażki- bójka, kłótnia z rodzicami- wejście w konflikt z prawem
Alkohol znajduje się we krwi więcej niż połowy młodocianych ofiar samobójstw
Grupy podwyższonego ryzyka
Więcej dziewczynek niż chłopców przeżywa stany depresyjne.Więcej dziewczynek niż chłopców dokonuje prób samobójczych, ale częściej chłopcom niż dziewczynkom udaje się próba samounicestwienia.Pewne grupy młodzieży mogą być bardziej zagrożone samobójstwami.Osoby z klasycznymi symptomami depresji - smutek i beznadziejność, częściej w tej grupie dominują dziewczynki.Osoby, które są perfekcjonistami - ustawiające dla siebie wysoko poprzeczkę osiągnięć. Te nastolatki często odczuwają niepokój, lęk, izolację i zamykają się w sobie.Osoby, które odreagowują depresję poprzezzachowania ryzykanckie i problemowe.Osoby tę trudno zidentyfikować,ponieważ często będą zaprzeczać odczuwaniu depresji.
Kto cierpi na depresję?
Jest to złożone pytanie, mając na względzie świat dorosłych, a tym bardziej świat młodzieży.Stresy w życiu są głównymi przyczynami depresji u młodych ludzi. Stresory mogą być znacząco różne. Ponadto różne czynniki mogą mieć większy wpływ na młodą osobę niż na osobę starszą, często dlatego, że młodszej osobie brakuje lat doświadczenia żeby zdać sobie sprawę z tego, że sytuacja ulegnie poprawie z czasem.Oto czynniki powodujące stresy i depresję:- doświadczanie porażki- wyobcowanie w grupie rówieśników- jakakolwiek forma przemocy - fizycznej, psychicznej, seksualnej- presja osiągnięć - szkolnych, sportowych, społecznych- stresy w rodzinie- Żałoba, smutek - śmierć ukochanej osoby, zerwanie związku, utrata przyjaciela
Kiedy dziecko mówi o samobójstwie powinieneś....
- SŁUCHAĆ:Zachęć dziecko do rozmowy z tobą lub z jakąś inną zaufaną osobą. Słuchaj odczuć dziecka. Nie dawaj rad lub nie czuj się zobligowany do znalezienia prostych rozwiązań. Spróbuj wyobrazić sobie, jak ty czułbyś się na miejscu dziecka.- BYĆ UCZCIWYM:Kiedy słowa i działania dziecka przerażają cię, to mu o tym powiedz. Jeśli jesteś zmartwiony albo nie wiesz co robić, powiedz że też jest ci czasami trudno. Nie bądź radosnym fałszywcem.- DZIELIĆ SIĘ UCZUCIAMI:Czasami każdy odczuwa smutek, zranienie lub beznadziejność. Wiesz jak to jest, podziel się swoimi odczuciami. Pozwól dziecku dowiedzieć się, że nie jest same. Zachowuj się empatycznie.- UZYSKAĆ POMOC:Pomoc profesjonalna jest niezbędna kiedy coś tak poważnego jak samobójstwo bierzemy pod uwagę.Pomoc można znaleźć w ośrodku profilaktycznym, poradni albo kościeleLITERATURA:Davidoff L.L.(ed.) Introduction to Psychology. McGraw-Hill Book Company, New York Toronto 1987. Ivarsson T., Larsson B., Gillberg C.: A 2 - 4 year follow up of depressive symptoms, suicidal ideation, and suicide attempts among adolescent psychiatric inpatients. European Child & Adolescent Psychiatry. 7, 1998, s. 96 - 104.Larsson B., Ivarsson T.: Clinical characteristics of adolescent psychiatric inpatients who have attempted suicide. European Child & Adolescent Psychiatry. 7, 1998, s. 201 - 208.Reber A.S.: Dictionary of Psychology. Penguin Books. London 1985.Materiały ASA (American Suicidology Association) zamieszczone na witrynie internetowej
Nisa