Konstytucja – akt prawa pisanego o najważniejszej mocy prawnej w systemie danego państwa; akt uchwalana i zmieniany w szczególnej procedurze, trudniejszej niż procedura uchwalania i zmienia ustaw.
Najważniejsze rodzaje konstytucji:
a) Konstytucje pisane → ujęte w formie aktu lub aktów normatywnych
Konstytucje niepisane → oparte na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i prawach sądowych
b) Konstytucja sztywna → ma wyższą moc prawną od ustawy (ustawy te nie mogą jej zmieniać i muszą być z nią zgodne)
Konstytucja elastyczne → zmienia się w taki sam sposób jak ustawy
c) Konstytucje jednolite → zajmują cała materię konstytucyjną w jednym akcie
Konstytucje złożone → składają się z kilku aktów, z których każdy reguluje pewien wycinek materii konstytucji
d) Konstytucja stabilna → zwłaszcza USA gdzie konstytucja obowiązuje od 200 lat
Konstytucja zmienna → Francja, w tym samym czasie obowiązywało 30 kolejnych aktów konstytucji.
Cele i funkcje konstytucji:
- prywatna (jurydyczna) – składa się z norm prawnych
- organizatorska – określa organizację najważniejszych organów w państwie
- stabilizacyjna – ma powodować większą stabilność w państwie
- programowa – możliwość programowania i wprowadzania określonych zmian
- wychowawcza – zmienianie świadomości społecznej
- integrująca – ludzie mogą się integrować z konstytucją
W Polsce obowiązuje trójpodział władzy: władza sądownicza, ustawodawcza i wykonawcza. Polska podlega pod system parlamentarno gabinetowy.
System parlamentarny: to tzw. dualizm egzekutywy w ramach władzy wykonawczej jest głową państwa prezydent oraz rząd z premierem na czele. Kompetencje ty dwóch stron maja charakter ściśle rozgraniczony. Władza sprawowana przez prezydenta ma charakter ograniczony.
System prezydencki: nie ma premiera, naród wybiera prezydenta, który ma bardzo silną pozycje ustrojową. Prezydent sam powołuje kierowników poszczególnych departamentów.
System sądowniczy: jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest to, że tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość.
Ogólne zasady wyborów:
- zasada powszechności - nie ma cenzusów
- wybory bezpośrednie – głosuje się bezpośrednio na osobę która się wybrało
- wybory są równe – równość formalna i materialna
- wybory większościowe
- wybory proporcjonalne – proporcjonalny system podziału głosów
- zasada tajności wyborów
W dzienniku ustaw są opublikowane akty prawa powszechnie obowiązującego, a są nimi: konstytucja, ustawy, rozporządzenia i umowy międzynarodowe ratyfikowane.
Trybunał konstytucyjny: jedną z jego funkcji jest kontrola norm prawnych czyli orzekanie o zgodności aktów normatywnych z aktami wyższego rzędu kontroli, ma charakter następczy i może dotyczyć tylko aktów normatywnych, które już zostały ustanowione i maja charakter obowiązujący. Tylko w wyjątkowych przypadkach kontrola może mieć charakter prewencyjny a jedynym podmiotem upoważnionym do jej inicjowania jest prezydent RP. kontrola jest dokonywana w oparciu o kryteria: zgodność materialna, proceduralna i kompetencyjna. Inicjatywa kontroli może przybierać dwie formy proceduralne: inicjatywy kontrolnej (pytań prawnych), inicjatywy abstrakcyjnej (wniosków).
Samorząd terytorialny: jego istota polega na wyodrębnieniu tzw. korporacji komunalnych oraz nadanie im statusu prawnego tak aby mogły same zarządzać swoimi sprawami. Samorząd terytorialny ma charakter uniwersalny i dotyczy całego państwa oraz wszystkich jego mieszkańców. Samorząd terytorialny dzieli się na 3 szczeble: województwo, powiat i gmina.
Województwo – ma ustrój dualistyczny, który tworzy się w drodze ustawy która ma określić jego teren oraz siedzibę władz.
Powiat – jest środkowym szczeblem samorządów lokalnych. Składa się z sąsiadujących ze sobą gmin lub obejmuje obszar całego miasta na prawach powiatu.
Gmina - ma czysto samorządowy charakter a jej organami są: rada gminy będąca organem przedstawicielskim, w gminach wiejskich wójt oraz organ wykonawczy, a gdy siedziba gminy znajduje się w mieście prezydent miasta lub burmistrz.
efuska86