9

POLITYKA

I Polityka to termin pochodzenia greckiego, pochodzi od słowa polis i był rozumiany w starożytności jako sztuka rządzenia państwem. Ta definicja nadal obowiązuje i uważa się ja za klasyczną definicję polityki.

Dzisiaj istnieją inne definicje zależnie od koncepcji:

1. Koncepcja politologiczna- polityka to zorganizowana działalność mająca na celu zdobycie i utrzymanie władzy

2. Koncepcja socjologiczna- polityka to strefa realizacji potrzeb i interesów społecznych

3. Koncepcja konsensualna- polityka to sztuka rozstrzygania sporów na drodze kompromisu

4. Koncepcja konfliktowa- sposób rozstrzygania sporów w drodze walki

5. Koncepcja regulacyjno- represyjna- polityka to strefa legalnego stosowania przymusu

6. Koncepcja dyrektywno -organizatorska- polityka to sztuka dokonywania wyboru celów i podejmowania decyzji w skali państwa oraz skutecznej ich organizacji

POJĘCIA ZWIĄZANE Z POLITYKĄ:

• • Podmiotowość polityki- jest to zdolność jednostek, grup społecznych i organizacji do tworzenia polityki. Kształtuje się jako rezultat współdziałania dwóch sił: obiektywnych możliwości działania wynikających z układu sił politycznych, subiektywnych dyspozycji do działania obejmujących władze, umiejętności i motywację. Wśród podmiotów polityki wyróżnia się podmioty ostateczne ( wielkie grupy zespolone wspólnotą interesów i dążeń, tworzące zorganizowane wspólnoty) i podmioty bezpośrednie ( organizujące i prowadzące działalność polityczną oraz uczestniczące w sprawowaniu władzy i rządzeniu

• • Przedmiotowość polityki- odnosi się do jej treści, tzn. dotyczy sfer, które obejmuje, i w których jest realizowana np.: polityka globalna, polityka wewnętrzna, polityka zagraniczna, polityka mieszkaniowa, polityka kadrowa,  polityka oświatowa itp.

II KULTURA POLITYCZNA- odnosi się do życia publicznego, a więc do zachowania rządzących i rządzonych w procesie funkcjonowania władzy.

Pojęcie upowszechnione w XX wieku przez politologów amerykańskich

Do kultury politycznej zalicza się:

• Wiedzę o polityce
• Znajomość faktów
• Ocenę zjawisk politycznych
• Sądy wartościujące dotyczące sprawowania władzy
• Wzory zachowań politycznych, uznawanych w danym społeczeństwie, które określają jak należy postępować w życiu

TYPY KULTURY POLITYCZNEJ według Gabriela Almonda i Sidneya’a Verba

1. 1. Kultura zaściankowa- całkowita obojętność na sprawy polityczne, niska świadomość polityczna ( np. plemiona afrykańskie)

2. 2. Kultura poddańcza- społeczeństwo ma świadomość polityczną ale nie wykazuje aktywnych postaw, nastawione jest na adaptację i podporządkowanie się w decyzjach politycznych różnych ośrodków władzy np.. Azja

3. 3. Kultura uczestnictwa- obywatele wykazują duży stopień aktywności i wiedzy o mechanizmach politycznych

TYPY KULTURY POLITYCZNEJ WEDŁUG Teodora Filipiaka ( politolog polski z Uniwersytetu Warszawskiego)

1. Kultura mieszczańska- społeczeństwo ludzi wolnych i równych, akceptowania podstawowych praw i wolności osobistych
2. • Liberalno- postępowa- kreowanie profesjonalizmu w polityce, stopniowe odchodzenie od głoszonych wartości
   • Autokratyczno- konserwatywna- awans do elit politycznych, poczucie bycia wybranym

                     2.Kultura polityczna autorytarna- wypaczony typ kultury politycznej

              sięgający rodowodem XIX  wieku, występuje w ustrojach faszystowskich i   

              militarystycznych, zrywa z klasyczną demokracją parlamentarną, eliminuje

              podstawowe prawa obywatelskie 

                     3.Kultura polityczna obywatelska- stwarza różnorodne szanse dla aktywności

              politycznej ludzi w granicach przewidywanych prawem. Jej charakter zależy     

              od osobistej kultury obywateli i polityków

TYPY KULTUR POLITYCZNYCH

1.Tradycyjna kultura polityczna- opiera się na zasadach regulujących w sposób całościowy i sztywny życie polityczne społeczeństwa. Występuje  w państwach totalitarnych

2.Pragmatyczna kultura polityczna- charakteryzuje się praktycznym, elastycznym podejściem do polityki. Tego typu kulturę polityczną reprezentują wyspecjalizowane instytucje i grupy zajmujące się polityką ( np. partie polityczne)

ZNACZENIE KULTURY POLITYCZNEJ

• daje poczucie tożsamości i przynależności do określonej grupy politycznej
• zapewnia orientację w sferze polityki
• integruje społeczeństwo

III MYŚL POLITYCZNA-  IDEOLOGIE I WSPÓŁCZESNE DOKTRYNY POLITYCZNE

Ideologia to uporządkowany zbiór idei ( wartości) objaśniających rzeczywistość społeczną  interesy określonej grupy społecznej. Ideologia tworzy teoretyczne podstawy doktryn.

Po raz pierwszy terminu ideologia użył w 1796 roku Antoine Destutt de Tracy twierdząc, że ideologia to nauka o ideach.

Karol Marks w dziele „ Ideologia niemiecka” wydanej w 1927 roku nadał pojęciu ideologia negatywne brzmienie nazywając ją „świadomością społeczną” lub

„ mistyfikacją rzeczywistości.

Karl Manneheim, niemiecki socjolog w pracy „Ideologia i utopia” rozróżniły te dwa pojęcia: ideologia interpretuje  aktualna rzeczywistość, a jej podstawą jest racjonalizm, utopia to styl myślenia oderwany od istniejących realiów, a jej podstawą jest irracjonalizm.

W latach 50/60-tych Raymond Bell i Seymour Lipset ogłosili „śmierć ideologii jako świeckich religii, miało je zastąpić myślenie pragmatyczne.

W opracowaniach publicystycznych pojęcie ideologia jest zamiennie stosowana  z pojęciem doktryna. Uważa się je za synonimy. W rzeczywistości są to różne pojęcia chociaż zachodzi pomiędzy nimi, jak twierdza politolodzy , implikacja.

( Implikacja- określenie stosunku logicznego ”jeśli...,to...”. Implikować- zawierać, mieścić w sobie)

Ideologia> doktryna>  program polityczny

Doktryna- od łac. Słowa „doctrina” oznaczającego naukę lub ogół twierdzeń z określonej dziedziny wiedzy.

Doktryna polityczna- zbiór uporządkowanych idei, wyznaczających cele i kierunki działania politycznego. Doktryna zawiera wskazania nie tylko teoretyczne, ale także praktyczne, jak realizować idee odnoszące się do społeczeństwa, władzy czy ustroju politycznego. Określa zatem zasady działania, które ułatwiają zdobycie lub utrzymanie władzy w danym państwie lub społeczeństwie.

Doktryna pozwala w praktyce zastosować teorię zawarte w ideologii, jest konkretyzacją ideologii.

Program polityczny- nie zawiera ogólnych założeń filozoficznych ideologii, ma najczęściej charakter sytuacyjny, ponieważ tworzony jest na potrzeby konkretnych wydarzeń, w określonym czasie np. z okazji wyborów parlamentarnych

KLASYFIKACJA DOKTRYN POLITYCZNYCH

1.      Kryterium radykalizmu

§         Prawicowe

              - są niechętne gwałtownym zmianom politycznym i społecznym

                     -deklarują przywiązanie do religii, tradycji, własności prywatnej

                               - akceptują występowanie zróżnicowania majątkowego

§         Lewicowe

-          odwołują się do idei sprawiedliwości i wolności

-          wykazują wrażliwość na krzywdę ludzką

-          postulują wspólnoty samopomocowe lub opiekę socjalną państwa

-          widzą potrzebę ingerencji państwa w gospodarkę

-          akceptują aktywność polityczną od form pokojowych po terror

§         Centrowe

-          są doktrynami kompromisu pomiędzy lewicą i prawicą

-          charakteryzują się umiarkowaniem i powściągliwością

§         ultralewicowe i ultraprawicowe

-          skrajne, ekstremistyczne

-          duża agresja i nietolerancja

-           

Podział na lewice i prawice wziął się z przypadkowego zajęcia miejsc przez posłów we francuskiej Legislatywie czyli Zgromadzeniu Legislacyjnym w 1791 kiedy to posłowie, którzy chcieli kontynuować rewolucję usiedli po lewej stronie sali, ci którzy byli temu przeciwni zasiedli po prawej stronie w centrum zasiedli ci, którzy w tej sprawie nie mieli zdania

             2.Kryterium ideału społeczeństwa

• elitarne- należy wydzielić w społeczeństwie  poprzez odpowiednie kryterium elity zdolne sprawować władzę, reszta społeczeństwa może być traktowana marginalne

• egalitarne- wszyscy ludzie są z natury równi, a państwo powinno strzec tej

     wolności i równości

            3.Kryterium stosunku do rzeczywistości

• rewolucyjne- pragną zmian gwałtownych, natychmiastowych osiąganych przy pomocy siły

• zachowawcze- dążą do utrzymania istniejących stosunków społecznych i politycznych

• reformistyczne ( do łac. Reformo- zmieniam, przekształcam)- dążą do stopniowej ewolucji systemu społeczno politycznego

• reakcyjne- opowiadają się za przywróceniem starego porządku społeczno-politycznego

3.Kryterium związku doktryny z ideologią

§         liberalne

- słowo „liber” znaczy po łacinie wolność, po raz pierwszy w sensie wolności politycznej zostało użyte w 1812 roku przez posłów w hiszpańskich kortezach, kiedy to posłowie zaczęli się domagać szerokich praw politycznych dla wszystkich bez względu na ich sytuację majątkową

-państwo sprawiedliwe, ale o niewielkich kompetencjach( bo silne państwo może być zagrożeniem dla jednostki)

-głównym zadaniem państwa jest stanowienie prawa, strzeżenie bezpieczeństwa obywateli i stworzenie warunków gwarantujących wolność obywateli oraz nienaruszalność własności prywatnej

-doktryna „państwa dobrobytu” jako idea nowoczesnego liberalizmu, która dopuszcza interwencję państwa w gospodarkę po to by mogły powstać prawa, które gwarantowały by bezpieczeństwo socjalne pracowników

-indywidualizm- jednostka i jej prawa są nadrzędne nad wszystkimi wspólnotami

-          obok indywidualizmu najważniejszą zasadą jest wolność jednostki

-          współcześnie liberalizm dzieli się na dwa nurty:neoliberalizm, który głosi niczym nieskrępowaną wolność jednostki i liberalizm socjalny, który dopuszcza interwencjonizm państwowy, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania państwa

Wybitni liberałowie XX wieku: Hans Kelsen, Karol Poper

§         konserwatywne

-          struktury  polityczne państwa powinny być dobrze zorganizowane,

-          po to by przeciwdziałały wszelkim zmianom

-          państwo powinno być silne bo jest gwarantem ładu społecznego

-          najbardziej pożądaną formą rządów jest monarchia, najgorszą demokracja ( współczesny konserwatyzm akceptuje już demokrację, ale podkreśla, że zasada rządów większości musi być poddana ścisłym regulacjom prawnym)

-          ludzie z natury nie są równi, dlatego mimo, że wszyscy powinni mieć te same prawa to w społeczeństwie potrzebna jest hierarchia

-          rewolucja to źródło anarchii

-          ewolucjonizm w rozwoju społecznym

-          ideologiem konserwatyzmu jest Edward Burke, ale to słowo po raz pierwszy zostało użyte w 1818 roku kiedy to markiz Chautebriande zaczął wydawać czasopismo zatytułowane „ Conservateur” i zaczął

   w nim wychwalać stary feudalny świat, który zniszczyła rewolucja

§         socjaldemokracja

-          zaczęła się kształtować w II poł. XIX wieku w wyniku sporów pomiędzy marksistami komunistami, a socjalistami rewolucjonistami

-          główne cele zostały uchwalone na I Kongresie Międzynarodówki Socjalistycznej w 1951 we Frankfurcie ( Deklaracja Frankfurcka)

-          socjalizm ma różne źródła

-          odrzucenie marksistowskiej tezy o dominującej roli proletariatu i konieczności rewolucji

-          uznawanie zasad demokracji politycznej

-          uznawanie współistnienia różnych form gospodarki

-          nienaruszalność własności prywatnej

-          prawa socjalne przysługujące jednostce są nienaruszalne

Najwybitniejszym ideologiem był Edward Bernstein i John Kynes

                        -                  współczesna socjaldemokracja sprzeciwia się zarówno komunizmowi

jak i liberalizmowi

-W myśl wskazań socjaldemokratów państwo powinno odgrywać aktywną rolę w sferze gospodarczej i poprzez odpowiednią politykę modyfikować mechanizmy wolnego rynku

- socjalizm demokratyczny propaguje program trzech demokracji- politycznej, społecznej i ekonomicznej    

• chrześcijańska demokracja ( chadecja)

-zaczęła się kształtować pod koniec XIX wieku, byłą odpowiedzią środowisk katolickich na rosnące wpływy socjalizmu

-chadecja swoje zasady czerpie z dwóch źródeł: społecznej nauki Kościoła i z kierunku filozoficznego nazywanego personalizmem

-          podstawowym dokumentem społecznej nauki kościoła jest encyklika Leona XIII „Rerum Novarum” z takimi ideami jak: upowszechnienie własności , solidaryzm społeczny, subsydiarność

-          twórcami personalizmu byli: Jacques Maritain i Emmanuel Mounier, twierdzili oni, że człowiek powinien zachować prymat wartości duchowych nad materialnymi

POPULIZM

W politologii nie ma zgody czy populizm jest doktryną . Jego przeciwnicy zwracają uwagę, że jest niespójny ideologicznie. Zwolennicy zaliczenia populizmu w szereg ideologii twierdzą, że można w nim wyróżnić wspólne idee dotyczące człowieka, społeczeństwa, gospodarki i państwa.

Populizm jest zespołem idei koncentrujących się wokół idei nadrzędnej jaką jest lud.

Za pierwszego populistycznego polityka uważa się prezydent Argentyny z lat 50- tych

Juana Perona.

Poglądy populistów:

§         człowiek

-gloryfikowanie człowieka prostego, przeciętnego, pracowitego

-          odrzucenie wzorców osobowych elit

-          kulturowy prymitywizm

-          odrzucenie cywilizacji, która kaleczy człowieka

...