{640}{777}Cz�owiek wchodz�cy na w�asne ryzyko|na najwy�szy szczyt naszej planety. {777}{864}Kto� m�g�by pomy�le�, �e|po wej�ciu na wielk� g�r� {864}{918}zdobywamy j�, {918}{995}jednak my jeste�my tylko go��mi tutaj. {1054}{1156}To jest mro�ny obcy �wiat. {1170}{1320}G�RY {1435}{1495}Oto inna skrajno�� - {1497}{1596}jedno z najni�szych i najgor�tszych miejsc|na Ziemi. {1756}{1850}le�y sto metr�w|pod poziomem morza. {1853}{1933}Tutaj g�ry dopiero si� rodz�. {1936}{2008}Baseny kwasu siarkowego �wiadcz� {2010}{2126}o zachodz�cych g��boko pod ziemi�|tajemniczych reakcjach. {2260}{2335}Jest to Depresja Danakil|w Etiopii, {2335}{2421}le�y wewn�trz kolosalnego rozdarcia|powierzchni ziemi, {2421}{2521}gdzie olbrzymie masy ziemi|�cieraj� si� nawzajem. {2580}{2679}Lawa wyp�ywaj�ca przez p�kni�cie|w skorupie, tworzy {2679}{2770}na powierzchni|�a�cuchy m�odych wulkan�w. {3038}{3090}To, Erta Ale, {3090}{3215}jest dzisiaj najd�u�ej nieustannie|czynnym wulkanem na planecie, {3215}{3341}jeziorem p�ynnej lawy,nieustannie|wyp�ywaj�cej od 100 lat. {3602}{3773}Te same wulkaniczne si�y|utworzy�y wy�yny Etiopii. {3918}{3968}70 milion�w lat temu {3968}{4041}ta ziemia by�a tylko p�ask� i g��bok� {4041}{4110}Depresj� Danakil. {4144}{4225}Stopiona lawa p�yn�ca|z rdzenia ziemi {4225}{4343}utworzy�a ogromn� skaln� kopu��|szerok� na 500 mil, {4343}{4410}dach Afryki. {4540}{4629}Przez tysi�clecia,|deszcz i l�d rze�bi�y ska�� {4629}{4729}tworz�c krajobraz|iglic i kanion�w. {4865}{4935}Te szczyty,|wysokie na prawie 3 mile, {4935}{5038}s� domem, bardzo|nadzwyczajnych g�rali - {5038}{5115}pawian�w Gelada (czyt.Dzelada). {5115}{5201}S� wyj�tkiem|na wy�ynach Etiopii. {5525}{5638}Klify, gdzie sypiaj�|s� dost�pne tylko dla wytrawnego alpinisty, {5638}{5713}ale Gelady maj� na pewno|w�a�ciwe wyposa�enie. {5713}{5788}Najsilniejsze palce|ze wszystkich naczelnych {5788}{5863}i zupe�nie nieustraszone usposobienie. {5902}{6024}Potrzebuj� nie tylko g�owy|by dorasta� i prze�y� w tych g�rach. {6024}{6143}Dzie� z �ycia Gelad ujawnia|jak pokonuj� wyzwania. {6455}{6550}Dla wszystkich ma�p,|ranek jest czasem kosmetyki {6550}{6630}i szans�, na zdobycie przyjaci�. {6630}{6705}W przeciwie�stwie do innch ma�p, {6705}{6800}Gelady ci�gle paplaj� co�|kiedy to robi�. {6811}{6922}Ma to wielkie znaczenie w grupie|gdy maj� zaj�te r�ce. {6922}{7009}Ale te spotkania nie mog� trwa� zbyt d�ugo. {7009}{7084}Gelady maj� zaplanowany ca�y dzie� {7084}{7159}i plan, musi zosta� wykonany. {7220}{7295}Wi�kszo�� ma�p nie mog�aby �y� tutaj. {7295}{7395}Brak jedzenia|i nie wiele owad�w, by si� wy�ywi�. {7395}{7460}Ale Gelady s� wyj�tkiem - {7460}{7590}jedynymi ma�pami na �wiecie|kt�re �ywi� si� prawie wy��cznie traw�. {7790}{7890}�yj� w najwi�kszych grupach,|jakich nie tworz� inne ma�py. {7890}{7965}Stada licz� do 800 osobnik�w {7965}{8065}gromadz�cych si� na dzikich,|wysoko po�o�onych ��kach. {8340}{8430}Pas�ce si� obok Gelad|kozice alpejskie Walia, {8430}{8505}s� tak�e wyj�tkiem|na tych wy�ynach. {8600}{8690}Te szlachetne stworzenia|s� zwykle bardzo p�ochliwe {8690}{8795}lecz czujno�� ich stra�y maleje|kiedy woko�o s� Gelady. {8845}{8982}Mo�na by oczekiwa�, �e pas�ce si� zwierz�ta|powinny unika� towarzystwa innych, {8982}{9107}jednak to jest wyj�tkowe przymierze|z kt�rego obie strony czerpi� korzy�ci. {9107}{9182}Zmniejsza si� ryzyko|w momencie opuszczenia g�owy {9182}{9250}kiedy inni czuwaj�. {9250}{9302}Etiopskie wilki - {9302}{9395}nie b�d� ryzykowa�y ataku|w �wietle dnia. {9478}{9620}Ale gdy zapada zmierzch, p�askowy�|staje si� niebezpiecznym miejscem. {9670}{9725}Schodz�c z pastwisk maj� {9725}{9862}ostatni� szanse na kontakty|towarzyskie przed noclegiem na klifach. {10300}{10425}System wczesnego ostrzegania|stawia wszystkich w pogotowiu. {11658}{11800}Ich dzie� ko�czy si� tak jak si� zacz��,|na bezpiecznych, stromych klifach. {11955}{12040}Etiopskie wulkany trwaj� w u�pieniu, {12040}{12127}ale, gdzie indziej s� aktywne. {12430}{12570}Wulkany tworz� kr�gos�up najd�u�szego|g�rskiego �a�cucha na naszej planecie - {12570}{12645}Andy w Ameryce Po�udniowej. {12645}{12816}Ten ogromny masyw rozci�ga si� na|5,000 mil,od r�wnika do Antarktydy. {12840}{12918}Formuj�c dno Oceanu Spokojnego {12918}{13068}przesuwa� si� pod kontynentem|po�udniowoameryka�skim, ��cz�c jego brzegi. {13305}{13421}W po�udniowej cz�ci|wyrastaj� g�ry Patagonii. {13473}{13550}Jest szczyt lata w Andach {13650}{13757}i najcz�ciej bywa tu|zmienna, g�rska pogoda, {13759}{13848}burze mog� nadej�� bez ostrze�enia. {13870}{13920}Temperatury spadaj�, {13920}{14048}Guanacos oraz ich nowo narodzone m�ode|musz� nagle znie�� zamie�. {14364}{14453}Naprawd�, wszystkie pory roku|jednego dnia... {14735}{14785}Puma - {14785}{14835}lew And�w. {14982}{15078}Pumy zwykle �yj� samotnie i w ukryciu. {15080}{15218}Grup� id�c� po otwartej przestrzeni|mo�na zobaczy� niezmiernie rzadko. {15486}{15584}To jest rodzina -|matka z czterema m�odymi. {15584}{15659}Ona ma tylko jedno kr�tkie lato {15659}{15752}aby nauczy� je|g�rskiej techniki przetrwania. {16060}{16185}Wychowanie czterech m�odych|do tego wieku, jest wyj�tkowym wyczynem, {16185}{16252}ale zajmuje|doskona�y teren, {16252}{16325}bogaty w po�ywienie i wode. {16390}{16466}Chocia� m�ode s�|tak du�e jak ich matka, {16466}{16572}jednak nadal polegaj�|na matce w zdobywaniu jedzenia. {18572}{18702}Za rok m�ode b�d� mog�y|polowa� samodzielnie. {18964}{19055}Bez umiej�tno�� i do�wiadczenia ich matki {19055}{19135}nigdy nie prze�y�yby pierwszej zimy. {19598}{19687}Smagane przez huragany i silne wiatry, {19687}{19763}zbocza staj� si� ja�owe. {19818}{19936}Dalej na p�noc,|kryj� jednak inne niebezpiecze�stwa. {20660}{20738}Poruszaj�c si� 250 mil na godzin�, {20740}{20833}lawina niszczy|wszystko na swojej drodze. {21325}{21379}W ameryka�skim Rockies {21379}{21497}100,000 lawin dewastuje|zbocza ka�dej zimy. {21565}{21694}Ten ogromny g�rski �a�cuch|jest kontynuacj� wielkiego kr�gos�upa, {21694}{21769}biegn�c od Patagonii do Alaski. {22220}{22310}Ponure zbocza Rockies|dostarczaj� jedynie, {22310}{22390}zimowego schronienia zwierz�tom. {22450}{22526}Matka grizzly|wychodzi ze swej nory, {22526}{22605}po sze�ciu miesi�cach|podziemnej drzemki. {22605}{22680}Jej dwoje m�odych idzie za ni�, {22680}{22780}stawiaj�c pierwsze kroki|w zewn�trznym �wiecie. {23080}{23168}Te strome zbocza zapewniaj�|bezpiecze�stwo m�odym. {23168}{23268}Samiec nied�wiedzia zabi�by|je i po�ar� gdyby mia� szans�. {23268}{23370}Du�e zwierz�ta wiedz�,|�e poruszy� si� tutaj jest bardzo trudno. {23370}{23445}Samce mog� by� dwa razy|wi�ksze od samic {23445}{23535}a nawet ona|ma problem porusza� si� tutaj. {23820}{23908}Jej m�ode, jednak�e,|lekcewa�� �nieg {23910}{23976}i �ycie og�lnie. {24285}{24358}Matka staje wobec dylematu: {24358}{24440}mija sze�� miesi�cy jak ju� karmi m�ode {24440}{24500}i jej mleko zaczyna zanika�. {24500}{24594}Musi wkr�tce op�ci�|bezpieczne dla m�odych zbocza {24594}{24663}i wyprowadzi� je z g�r. {24663}{24785}Je�eli si� sp�ni,|ryzykuje g��d ca�ej rodziny. {25449}{25554}Lato ods�ania dostosowanie natury|Rockies. {25752}{25810}Stopnia� �nieg, {25810}{25900}ods�aniaj�c szczyty i ich wyrze�bione formy. {25948}{26065}Dopiero teraz g�ralki mog�|powr�ci� w wy�sze partie g�r. {26795}{26945}Dwie mile wy�ej, skruszone przepa�cie|wydaj� si� by� pozbawione �ycia. {27175}{27254}Jednak s� tutaj zwierz�ta - {27715}{27767}Nied�wied� Grizzly. {27767}{27917}Zdaje si� by� stworzeniem obcym,|na tych wysokich, skalistych zboczach. {27965}{28065}Ci�ko sobie wyobrazi�,|co mog�o przyci�gn�� go tutaj. {28430}{28547}O tej porze roku nied�wiedzie|powinny tuczy� si� na zim�. {28549}{28670}Pomimo to gromadz� si�,|na tych pozornie ja�owych zboczach. {28965}{29065}Poszukuj� tutaj|raczej niezwyk�ego jedzenia - {29100}{29151}�my. {29151}{29263}Przylecia�y ich miliony w te g�ry,|aby uciec od gor�ca nizin {29263}{29340}i kryj� si� teraz mi�dzy ska�ami. {29355}{29455}�my mog� wydawa� si�|w�t�ym posi�kiem dla nied�wiedzia, {29455}{29530}ale ich cia�a s� bogate w t�uszcz {29530}{29655}i odgrywaj� wielk� role w corocznej|walce nied�wiedzia o przetrwanie. {29690}{29767}Lecz toczy si� tutaj inna bitwa, {29767}{29830}jednak�e d�ugotrwa�a. {29830}{29927}Te lu�ne otoczaki s� rozkruszon� g�r�. {29937}{30012}Rockies ju� si� nie wypi�trzaj� {30012}{30083}ale powoli rozpadaj�. {30180}{30338}Wszystkie g�ry wsz�dzie s�|niszczone przez mr�z, �nieg i l�d. {30483}{30595}Alpy zosta�y wypi�trzone|jakie� 15 milion�w lat temu {30595}{30745}kiedy Afryka, dryfuj�c na p�noc,|zderzy�a si� z po�udniow� kraw�dzi� Europy. {30835}{30965}Te iglice wy��obione erozj� s�|pozosta�o�ci� staro�ytnego dna morskiego {30965}{31056}rozci�gaj�cego si�|mi�dzy dwoma kontynentami. {31445}{31537}Spotkamy je tylko|w alpejskim podg�rzu. {31540}{31642}�rodowisko w jego centrum|wznosi si� do 3 mil w g�r� {31645}{31745}zwie�czone szczytem,|ze stale zalegaj�cym �niegiem. {32050}{32100}Matterhorn, {32100}{32220}jego szczyt jest zbyt stromy|aby utrzyma� pole �niegu. {32381}{32485}Mont Blanc - najwy�szy szczyt|w Zachodniej Europie. {32802}{32882}Wyr�niaj�ce, postrz�pione kszta�ty|Alp {32882}{32982}zosta�y wyrze�bione|przez wielkich g�rskich rze�biarzy - {32982}{33051}Lodowce. {33150}{33250}Ogromne rzeki ruchomego lodu,|obci��one ska�ami, {33250}{33350}kruszonymi w miar�|przesuwania si� w d� g�ry, {33350}{33425}dr��� g��bokie doliny. {33542}{33656}S� najpot�niejsz� si�� erozyjn�|na naszej planecie. {33856}{33982}Moulin - szyb w lodzie|wydr��ony przez wod� z topniej�cego lodu {33982}{34060}wpadaj�c� a� do dna lodowca. {34410}{34460}Jak woda p�yn�ca, {34460}{34525}tak i l�d stale si� porusza, {34525}{34625}sp�ywaj�c dolinami w d�|z niepowstrzyman� si��. {35065}{35140}Alpejskie lodowce|wydaj� si� ogromne, {35140}{35230}ale ich wielko��,|ograniczona jest wielko�ci� {35230}{35345}subkontynentu Indyjskiego|oddzielaj�cego je ...
izebel