9 października 2006 r.
Wykład I
Temat: Ewolucja procesu integracji europejskiej- Rada Europy, EWWiS, traktaty rzymskie. Elementy wspólnego rynku.
1. Trudno jest wskazać moment, w którym zaczęła się integracja europejska. Na ogół wskazuje się na przemówienie premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, w którym wzywał on także do budowy Stanów Zjednoczonych Europy. Idea zintegrowanej Europy to w dużej mierze zasługa Amerykanów. Wychodzili oni z założenia, że tylko Europa silna, działająca wspólnie - choć przy pomocy USA - zdoła nie tylko wydźwignąć się z powojennych zniszczeń, ale przede wszystkim ma szansę przeciwstawienia się naciskowi ZSRR i powstającego bloku państw socjalistycznych. Pomysł Stanów Zjednoczonych Europy pojawił się już w trakcie II wojny światowej. W 1942 r. sir Winston Churchill, przedstawił go członkom swojego gabinetu. Myśl tę sprecyzował w czasie wykładu na uniwersytecie w Zurychu 19 września 1949 r., sugerując, że podstawą idei zjednoczenia powinna być współpraca odwiecznych wrogów, Francji i Niemiec oraz stworzenie zapory przed zagrożeniem komunistycznym ze Wschodu.
2. W 1948 roku miał miejsce Kongres Haski. Wzięło w niej udział szerokie grono przedstawicieli 6 państw europejskich. Kongres wydał rezolucję nawołującą państwa europejskie aby tworzyły ponadnarodową strukturę państwa europejskiego zrzekając się części swej suwerenności na rzecz organów ponadnarodowych. Bezpośrednią przyczyną tego kongresu był Plan Marshalla. Amerykański sekretarz stanu George Marshall przedstawił w 1947 r. plan odbudowy gospodarczej Europy. Była to oferta amerykańskiej pomocy gospodarczej skierowana do wszystkich krajów europejskich. Politycznym warunkiem uczestnictwa w pomocy objętej planem był brak komunistów w rządzie danego kraju. Wobec powyższego, Związek Radziecki i inne kraje demokracji ludowej demonstracyjnie odmówiły uczestniczenia w Planie Marshalla. Innym warunkiem był także postulat Europy zintegrowanej. Bezpośrednim odzewem na ten plan było utworzenie OECD, czyli Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, której celem działania jest stały i stabilny rozwój gospodarczy, wzrost zatrudnienia oraz liberalizacja handlu między państwami należącymi do OECD. Innym odzewem na Plan Marshalla było także utworzenie Europejskiej Komisji Gospodarczej ( organ wyspecjalizowany ONZ) oraz utworzenie w 1949 r. Rady Europy.
3. Początkowo uważano, iż uda się stworzyć w Europie organizację uniwersalną, która koordynowałaby nie tylko dziedzinę ekonomii, ale także dziedzinę społeczną, kulturalną, itd. Jednakże byli przeciwnicy takiej idei. Mianowicie Wielka Brytania optowała za integracją euroatlantycką ( czyli integracją także z USA oraz Kanadą; w odróżnieniu od nurtu eurocentrycznego, który zakłada integrację tylko państw europejskich). Wielka Brytania nie chciała bowiem utworzenia silnej organizacji w Europie, która narzucałaby państwom członkowskim prawo- byłoby to godzenie w suwerenność tych państw.
4. Wobec przeciwników idei stworzenia uniwersalnej organizacji w Europie, udało się utworzyć tylko Radę Europy, posiadającej bardzo słabe kompetencje. Została utworzona przez 10 państw zachodnioeuropejskich ( Belgia, Dania, Holandia, Luksemburg, Francja, Wielka Brytania, Irlandia, Norwegia, Szwecja, Włochy). Kraje Europy Środkowej i Wschodniej przystąpiły do tej organizacji dopiero po obaleniu systemu komunistycznego, gdyż odmówiły one korzystania z Planu Marshalla ( Polska jest członkiem od 1991 r.). Rada Europy jest nadal bardzo ważną organizacją. Odgrywa ważną rolę w dziedzinie harmonizowania prawa państw członkowskich. Wydaje następujące akty prawne:
· zalecenia ( rekomendacje)- nie są to akty prawnie wiążące, ale istnieje pewien system kontroli ich wypełniania- mianowicie dane państwo musi w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy wyjaśnić, czemu zalecenie nie zostało wykonane, aczkolwiek państwa członkowskie nie mają obowiązku ich wykonania; jest to słaby środek.
· konwencje ( umowy międzynarodowe)- jest ich ok. 200, dotyczą one różne dziedzin i kwestii prawnych; wymagają ratyfikacji oraz wdrożenia normalnej procedury w państwie członkowskim, jednakże nie ma obowiązku ich ratyfikacji; im więcej państw członkowskich ratyfikuje daną konwencję, tym jej znaczenie jest większe; najważniejsza konwencją jest Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, uchwalona w 1950 r., jej zakres został rozszerzony przez późniejsze protokoły; konwencja ta zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do przestrzegania praw człowieka, tj. prawo do godności, prywatności, wolności słowa, zakaz tortur, zakaz niehumanitarnego zachowania; ratyfikowanie tej konwencji jest warunkiem wstąpienia do Rady Europy ( Rosja od 1995 r. też jest stroną tej konwencji); konwencja ta utworzyła specjalny system kontroli- Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu; obowiązkowa jurysdykcja Trybunału została uznana przez wszystkie państwa członkowskie, aczkolwiek nie od razu ( np. Francja uznała ją dopiero w latach 70); natomiast państwa przystępujące do Rady Europy w latach 90 od razu musiały przyjąć jurysdykcję Trybunału
5. PLAN SCHUMANA 09.05.1950r. – pierwszy etap europejskiej federacji EWWiS
- Francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman wystąpił z inicjatywą powołania organizacji mającej sprawować kontrolę nad produkcją podstawowych i strategicznych gałęzi przemysłu Francji i RFN (górnictwa węgla, hutnictwa żelaza i stali), do której to organizacji mogłyby przystąpić też inne państwa. Cele tej integracji nie miały być wyłącznie ekonomiczne- celem miało być także zapobiegnięcie kolejnej wojnie światowej, z racji tego, iż istniałaby kontrola nad przemysłem stalowym i węglowym, który ma bardzo duże znaczenie dla zbrojeń. Plan Schumana przewidywał rewolucję, ponieważ miała powstać organizacja posiadająca swe własne organy, które miały posiadać funkcję stanowienia prawa, a uchwały tej organizacji miały mieć charakter wiążący. Plan Schumana powstały z inspiracji Jean Monnet dał podstawy do utworzenia pierwszej Wspólnoty Europejskiej - Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
- W 1951 r. na apel o przyłączeniu się do tej organizacji odpowiedziały cztery państwa: Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy. Na mocy traktatu paryskiego 18.04.1951 r. została utworzona Europejska Wspólnota Węgla i Stali. W momencie podpisania umowy międzynarodowej wszystkie sześć państw stało się sygnatariuszami tej umowy. 23 lipca 1952 r. umowa ta weszła w życie. Traktat ten został zawarty na 50 lat, toteż w 2002 r. wygasł. Kompetencje EWWiS przejęła Wspólnota Europejska, zrezygnowano więc z utrzymania oddzielnej organizacji międzynarodowej.
- EWWiS opierała się na działaniu instytucji tj.:
Ø Wysoka Władza ( Komisja)- główny organ decyzyjny ( inaczej niż w pozostałych Wspólnotach); składała się z międzynarodowych funkcjonariuszy wybieranych przez państwa członkowskie, niezależnych od tych państw; funkcjonariusze tego organu posiadali status funkcjonariuszy międzynarodowych
Ø Rada Ministrów- emanacja poszczególnych rządów „ szóstki”; składała się z przedstawicieli państw członkowskich na szczeblu ministerstw; udzielała opinii ( konsultacji) lub zgody
Ø Zgromadzenie Parlamentarne
Ø Europejski Trybunał Sprawiedliwości- sąd międzynarodowy, w skład którego wchodzą sędziowie wybierani przez wszystkie państwa członkowskie; badał legalność aktów prawnych wydanych przez Radę Europy na wzór kontroli administracyjnej w prawie wewnętrznym
- Akt prawny wydany przez Radę Europy stawał się prawnie wiążący; od razu obowiązywał w prawie wewnętrznym państwa członkowskiego.
- EWWiS rozpoczęło działalność w 1952 r. i zaczęło odnosić sukcesy, wymierne efekty gospodarcze poprzez zintegrowanie rynku, dzięki stanowieniu wspólnego prawa. Sukces ten spowodował, iż państwa tworzące Radę Europy wystąpiły z dalszymi inicjatywami:
· Europejską Wspólnotą Obronną (EWO)- miała mieć charakter militarny; chciano zintegrować wojska, szkolenia; miała być wspólna armia, wspólne umundurowanie oraz dowództwo; do dziś nie udało się zrealizować tych zamierzeń; nie powstała ona, ponieważ w ramach procedury ratyfikacji traktatu, Parlament Francuski nie wyraził zgody na jego ratyfikację
· Europejską Wspólnotą Polityczną (EWP)- 1953; miała spełniać cele uniwersalne, integracyjne; była pomyślana jako organizacja w rodzaju dzisiejszej UE; spotkał ją ten sam los, co Europejską Wspólnotę Obronną- w wyniku zmiany sceny politycznej we Francji, Parlament Francuski uniemożliwił ratyfikację;
6. RAPORT SPAAKA 1956 r.
- dokument sporządzony przez komisję ekspertów, której przewodniczył belgijski minister spraw zagranicznych Paul Henri Spaak. Zlecenie jego opracowania wydali w 1955 roku ministrowie spraw zagranicznych EWWiS zebrani na konferencji w Mesynie. Spaaka wybrano nieprzypadkowo- kraje Beneluxu dzięki strefie wolnego handlu i unii celnej osiągnęły korzyści gospodarcze i stanowiły przykład dla pozostałych krajów europejskich. Raport zaaprobowany w maju 1956 dotyczył sposobów rozszerzenia dotychczasowej „wycinkowej” współpracy gospodarczej (rynek węgla i stali) o inne dziedziny- było to wyrazem kontynuacji podejścia sektorowego.
Dokument komisji Spaaka stał się podstawą do wydania 2 traktatów- były to tzw. traktaty rzymskie 25.03.1957, które weszły w życie 01.01.1958 r. Dokument ten przedstawiał projekt powołania:
· Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG)
· Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom)
- Art.2 Traktatu Rzymskiego ustanawiającego EWG wskazywał cele, do jakich ma dążyć Wspólnota:
„Zadaniem wspólnoty jest dążenie, przez utworzenie wspólnego rynku oraz stopniowe ujednolicanie polityki gospodarczej państw będących członkami Wspólnoty, do harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej w ramach całej Wspólnoty, ciągłej i równomiernej ekspansji, większej stabilizacji, szybszego wzrostu stopy życiowej i ściślejszym stosunku między państwami, które ona jednoczy.”
Art. 2- zmieniony- traktatem z Maastricht:
„Zadaniem wspólnoty jest, poprzez utworzenie wspólnego rynku i unii gospodarczo- walutowej oraz realizację wspólnej polityki lub działań określonych w artykułach 3 i 3a, wspieranie w całej Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych, trwałego i nieinflacyjnego wzrostu z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności działań gospodarczych, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, ekonomicznej i społecznej spójności oraz solidarności pomiędzy Państwami członkowskimi.”
Art. 2- zmieniony- traktatem Amsterdamskim:
„Zadaniem wspólnoty jest, poprzez utworzenie wspólnego rynku i unii gospodarczo- walutowej oraz realizację wspólnej polityki lub działań określonych w artykułach 3 i 4, wspieranie w całej Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, równości między mężczyznami a kobietami, trwałego i nieinflacyjnego wzrostu, wysokiego stopnia konkurencyjności i zbieżności przedsięwzięć gospodarczych, wysokiego poziomu ochrony poprawy jakości środowiska naturalnego, podnoszenia standardu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności pomiędzy Państwami członkowskimi.”
- w świetle celów zawartych a art. 2 Trybunał Sprawiedliwości dokonuje wykładni celowościowej, dynamicznej
7. Elementy wspólnego rynku – etapy procesu integracji ekonomicznej
- wspólny rynek miał być osiągany stopniowo – na jego utworzenie złożyły się trzy fazy, które łącznie objęły okres 12 lat
- strefa wolnego handlu polega na zniesieniu ceł i innych ograniczeń taryfowych pomiędzy krajami członkowskimi, jednak taryfy zewnętrzne wobec krajów spoza strefy są nadal ustalane niezależnie; tworzy się ją w celu
zintegrowania gospodarki; państwa liberalizują cła we wzajemnych
stosunkach poprzez ich stopniowe zniesieni
- unia celna oznaczała likwidację ceł i innych ograniczeń w handlu między
krajami członkowskimi, ale równocześnie wprowadza wspólną taryfę celną,
co w praktyce oznacza ujednolicenie polityki handlowej wobec krajów spoza
strefy- wspólna polityka celna w stosunku do państw zewnętrznych/ świata
zewnętrznego; unię celną utworzono w 1968 r.- doszło do zintegrowania cła
Artykuł 9 Traktatu Rzymskiego:
1. Podstawą Wspólnoty jest unia celna, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych i wywozowych między Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi.
2. Postanowienia rozdziału 1 sekcja 1 i rozdziału 2 niniejszego tytułu stosują się do produktów pochodzących z Państw Członkowskich oraz do produktów pochodzących z państw trzecich, jeżeli znajdują się one w swobodnym obrocie w Państwach Członkowskich.
- wspólny rynek oznacza swobodny przepływ towarów i usług, a także wszystkich czynników produkcji (kapitału i pracy). Swoboda przepływu dóbr oznacza usunięcie barier taryfowych. Swoboda przepływu usług oznacza zniesienie ograniczeń w świadczeniu usług przez obywateli jednego kraju na rzecz obywateli innego kraju. Swoboda przepływu osób polega na możliwości osiedlania się i podejmowania pracy przez obywateli jednego kraju na terytorium innego kraju członkowskiego, a także zniesieniu dyskryminacji stosowanej z uwagi na obywatelstwo bądź inny system szkolnictwa. Swoboda przepływu kapitału z kolei oznacza możliwość lokowania kapitału przez podmioty jednego kraju członkowskiego na terenie innych państw na tych samych warunkach, jakie przysługują podmiotom zlokalizowanym w danym kraju.
- polityka konkurencji- w traktacie znalazły się również przepisy dotyczące konkurencji na wspólnym rynku- ustanowiono zakaz zmowy kartelowej, czyli umawianiu się przedsiębiorstw co do cen
Art. 85 Traktatu Rzymskiego:
1. Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są: wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą mieć wpływ na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, a w szczególności te, które polegają na:
a) ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży
albo innych warunków transakcji;
b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego
lub inwestycji;
c) podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia;
d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do
świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych
warunków konkurencji; lub
e) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań
dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają
związku z przedmiotem tych kontraktów.
- ścisła regulacja interwencji państwa
- reżimy podatkowe państw członkowskich tak uregulowane, aby nie dyskryminowały importu, czyli zakaz dyskryminacyjnego opodatkowania importu art. 95 Traktatu Rzymskiego:
„ Żadne Państwo Członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na
produkty innych Państw Członkowskich podatków wewnętrznych
jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub
pośrednio na podobne produkty krajowe.
Ponadto, żadne Państwo Członkowskie nie nakłada na produkty innych Państw
Członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne
produkty.
Najpóźniej na początku drugiego etapu Państwa Członkowskie zniosą lub zmienią
postanowienia, które istniały w chwili wejścia w życie niniejszego Traktatu, a
które są sprzeczne z wymienionymi wyżej przepisami.”
- wspólna polityka handlowa w stosunku do państw trzecich ( np. albo Wspólnota zawiera umowę z danym państwem, albo upoważnia państwo członkowskie do zawarcia umowy z tym państwem) art.110:
„Poprzez utworzenie między sobą unii celnej Państwa Członkowskie
zamierzają przyczynić się we wspólnym interesie do harmonijnego rozwoju
handlu światowego, stopniowego zniesienia ograniczeń w handlu
międzynarodowym i obniżenia barier celnych.
Wspólna polityka handlowa uwzględnia korzystny wpływ, jaki może mieć
zniesienie ceł między Państwami Członkowskimi na zwiększenie siły
konkurencyjnej przedsiębiorstw w tych Państwach.”
- postanowienie w sprawie bardziej generalnej współpracy w dziedzinie polityki gospodarczej, aby rozwój makroekonomiczny nie przeszkodził wspólnemu rynkowi
- wspólna polityka rolna- za jej włączeniem w obręb kompetencji Wspólnoty optowała Francja
- &#x...
prawozaoczne