I grupa.
Metody określania bezwzględnego wieku skał czyli czasu jaki upłynął od powstania skał do chwili obecnej
- Metoda izotopowa oparta na pomiarach izotopów promieniotwórczych w minerałach i skałach oraz określenie wieku skał przez znajomości ich połowicznego rozpadu.
- Metoda radiogeniczna – wykorzystująca nieizostopowe efekty rozpadu radioaktywnego pierwiastków promieniotwórczych zawartych w skałach i minerałach.
- Metoda magnetometryczna –
wykorzystująca cechy magnetyczne skał nabyte w różnych epokach pedagogicznych w ówczesnym ziemskim polu magnetycznym.
- Metoda chemiczna i biologiczna – oparta na przemianie chemicznej i zjawiskach biologicznych, których zmienność jest wyraźnie uzależniona od czasu (np. przyrost pni drzew)
- Metody syderalne – wykorzystujące zapis zmienności różnych zjawisk przyrodniczych podczas roku słonecznego.
- Metody symentologiczne – wywodzące się z pomiarów tempa sedymentacji osadów w zbiornikach.
II grupa
Metody określania względnego wieku skał, które służą do wskazania określonego czasu powstawania skał na tle podziału historii ziemi. Do tych metod należą:
- Metody litologiczne – polegające na badaniach litologicznych cech skał oraz formacji skalnych w celu ustalenia ich następstwa czasowego.
- Metody paleontologiczne – stosowane do określania względnego wieku skał osadowych, a niekiedy metamorficznych, w których zachowały się skamieniałości roślin i zwierząt.
- Metody diastroficzne – polegające na badaniach wzajemnych relacji między skałami, badaniu deformacji warstw i niezgodnego zalegania różnych formacji oraz następstwa czasowego tych zjawisk.
- Metody geofizyczne – polegające na porównywaniu wykresów i diagramów uzyskiwanych w trakcie badań geofizycznych odzwierciedlających różnice i podobieństwa skał.
- metody archeologiczne – stosowane do skał najmłodszych polegające na wykorzystaniu wytworów kultury materialnej człowieka w procesie datowania skał.
Wiek ziemi – to okres 4,6 mld. lat temu. Czas powstania ziemi nie jest równoznaczny w czasie formowania się innych warstw.
W podziale dziejów ziemi wyróżnia się:
- Geochronologiczne jednostki – które operują czasem.
- Jednostki chronostrategraficzne, – które operują zespołami skał powstałymi w określonym czasie.
j.g.
j.ch.
Eon
Eonotem
Era
Eratem
Okres
System
Epoka
Oddział
Wiek
Piętro
Doba
Poziom wiekowy
Dzieje ziemi można podzielić na 4 okresy:
1. Katarchik – najstarszy
2. Archaik
3. Proterozoik
4. Fanerozoik
Trzy najstarsze noszą wspólną nazwę prekambru lub kryptozoiku. Jest to eon życia ukrytego słabo poznanego. Czwarty najmłodszy trwający najkrócej fanerozoik – eon życia jawnego, poznanego.
Fanerozoik dzielimy na 3 ery
I. Paleozoiczna – starego życia, w której skład wchodzą następujące okresy:
II. Kambr, Ordowik, Sylur, Dewon, Karbon, Perm.
III. Mezozoiczna, – w której skład wchodzą Trias, Jura, Kreda nazywana jest erą pośredniego życia.
IV. Kenozoiczna – nowego życia podzielona jest na:
- Trzeciorzęd i Czwartorzęd.
Trzeciorzęd jest podzielony na: paleogen i neogen. Wśród tych er wyróżniamy okresy, epoki, oddziały, wieki.
Czas trwania poszcz. Er lub epok nie jest jednakowy.
Powstanie ziemi – ulegała przemianom, które miały charakter:1) W sposób ewolucyjny kształtowała się stopniowo atmosfera, litosfera, hydrosfera i biosfera ziemi. Inne maja charakter cykliczny, czyli powtarzają się w określonych odstępach czasu. Do tych procesów należą: Zmiany klimatu, ruchy górotwórcze, obieg wody i pierwiastków a także częściowo diageneza skał. Lądy naszej planety niejednokrotnie zmieniały swoje kształty i położenie w stosunku do osi ziemi i biegunów.
Rozwój świata przyrodniczego przebiegał w sposób naturalny. Obecnie ingerencja człowieka. Według najnowszych wiadomości życie organiczne pojawiło się 3 – 8 mln lat temu.
Skamieniałości – są to zachowane w skale szczątki organizmów roślinnych lub zwierzęcych.
Skamieniałości przewodnie jest to skamieniałość organizmu, który żył stosunkowo krótko i cechował się szerokim rozprzestrzenieniem geograficznym.
Skamieniałość śladowa – jest to utrwalony ślad działalności życiowej organizmu, czyli żerowanie, poruszanie się.
Stromatolidy – jest to biologiczna struktura sedymentacyjna zbudowana z lamin narastających kopułowato i łączących się w warstwy. Zbudowane są z węglanu wapnia wytrącającego się z wody morskiej w związku z procesami życiowymi sinic. Należą one do najstarszych śladów życia na ziemi. Współcześnie występuje w płytkich wodach Australii.
Otwornice - jest to jedna z gromad korzenionóżek- są to jednokomórkowe organizmy głównie morskie wyposażone w jedno lub wielokomórkowe komórki zbudowane z węglanu wapnia zwane tektyną lub spojonych ciałem obcym o wielkości 00,5- 150mm. Znane są od Kambru. Gąbki – są to niemal wyłącznie morskie osiadłe organizmy wielokomórkowe mające elementy szkieletowe zbudowane z kalcytu, krzemionki lub sponginy - jest to odpornie chemicznie białko wchodzące w skład szkieletu. Znane są od Kambru do dziś.
Archeocjaty - jest to typ morskich zwierząt bezkręgowych żyjących tylko we wczesnym i środkowym Kambrze. Posiadają one stożkowate wapienne szkielety. Jamochłony, - do których należą korale denkowe - jest to grupa wymarłych organizmów kolonijnych, których szkielety miały postać rurek podzielonych poziomymi przegrodami. Zaliczone one były do koralowców. Znane są od środkowego Ordowiku do końca Permu. Szczyt rozwoju Nasypu. Koralowce czteropromienne od środk. Ordowiku do końca Permu. Koralowce sześciopromienne –koniec Permu do dziś.
Mszywioły - są to niewielkie żyjące gł. w morzu kolonijne zwierzęta o zewn. Szkielecie przeważnie wapiennym budujące niekiedy rafy - znane są od Kambru.
Radiolarie – nie należą do jamochłonów – są to jednokomórkowe zwierzęta morskie o rozm. 0,1 – 5 mm mające twarde szkielety zbudowane przeważnie z krzemionki i z nagromadzenia tych szkieletów powstają skały zwane Radiolarytami zwane są od Kambru.
Typ Stawonogi, – do których należą
trylowity – są to morskie stawonogi pokryte 3 – częściowym pancerzem grzbietowym wyróżniamy: tarczę ogonową głowę i tułów. Prowadzili różnorodny tryb życia Żyją od Kambru do Permu w Ordowiku nastąpiła ich szybka ewolucja.
Małżoraczki- są to małe skorupiaki o rozm.0,5-30 mm. o dwu-skorupowym pancerzyku wapiennym żyjące w wodach zbiorników lądowych i morskich. Znane od wczesnego Kambru do dziś.
Staroraki- jest to gromada stawonogów, do których należą mieczonogi i wymarłe wieloraki o wydłużonym tylnym odcinku ciała zakończonym kolcem lub płaskim wyrostkiem ogonowym. Znane są od Kambru.
Typ ramienionogi- są to morskie zwierzęta przeważnie osiadłe, o muszlach wapiennych rzadziej fosforanowych. Składających się ze skorupek o symetrii dwubocznej. Ramienionogi są podzielone na 2 gromady; bez zawiasowe i zawiasowe
- bez zawiasowe- nie posiadały zawiasów, otwierane były za pomocą systemów przeciwstawnie działających mięśni. Żyły od Kambru do Syluru.
- zawiasowe- posiadały zawiasy. Znane od Kambru do dziś, zróżnicowane od Ordowiku do górnego Kambru a także w Jurze i górnej Kredzie. Szczyt rozwoju przypada na Dewon
Skorupka składa się z nóżki, skorupki ramieniowej, grzbietowej, brzuszkowej - brzuszka. Otwieranie i zamykanie za pomocą mięśni tj. zwierające rozwierające i obsługujące nóżkę.
Gromada Graptolity - należące do półstrunowców – były to zwierzęta morskie o szkieletach zewnętrznych zbudowanych z substancji hitynopodobnych. Prowadziły osiadły – nazwane dendroidami i planktoniczny tryb życia. Mają one ogromne znaczenie strategraficzne i znane są od Kambru do Karbonu. W Sylurze osiągają maximum rozwoju pod względem ilościowym.
Typ Konodonty – są to zębnopodobne skamieniałości zbudowane z fosforanu wapnia o mikroskopijnych rozmiarach, będące fragmentami aparatu szczękowego zwierząt należących do strunowców. Są b. dobrymi skamieniałościami przewodnimi znane są od Kambru do Triasu.
Typ Mięczaki –
1) Ślimaki znane są od Kambru. Jest to gromada morskich i lądowych mięczaków o dobrze wyodrębnionej głowie, nodze, worku trzewiowym i płaszczu. Większość muszli zwinięta spiralnie.
2) Małże o dwu-bocznej symetrii ciała bez wyraźnie wyodrębnionej głowy. Ich ciało znajduje się we wnętrzu masywnej muszli złożonej z 2 skorupek połączonych zawiasami.
3) Łódkonogi są to morskie mięczaki mające węglanową skorupkę w kształcie otwartej z obu stron rurki. Znane są od Ordowiku do dziś.
4) Hyolity należą do mięczaków, stożkowate, lekko wygięte skorupki wapienne dł. do 5 cm. Na przekroju skorupki były trzykątne lub czterokątne zaokrąglonymi narożami. Czasami zachowuje się tylko wieczko. Żyją w Kambrze.
5) Tentakulity należące prawdopodobnie do mięczaków. Wymarłe morskie zwierzęta mające wapienne wąskie skorupki od 15 – 30 mm. Często ornamentowane i w przedniej części podzielone na komory. Żyły od Ordowiku do późnego Dewonu.
6) Amonity należą do typu mięczaków z gromady głowonogów. Żyją od środkowego Dewony do późnej Kredy. Miały węglanową na ogół płasko spiralnie skręconą muszlę podzieloną przegrodami na oddzielne komory.
Wśród Amonitów wyróżniamy:
- Goniatyty jest to rząd amonitów o gładkiej linii lobowej inaczej przegrodowej – jest to linia zrośnięcia przegrody ze ściana muszli. Znane są od Dewonu do Triasu.
- Linia goniatytowa ma gładką zatokę i gładkie siodło.
- Klimenie znane są przez cały Dewon.
- Ceratyty charakterystyczne dla Permu i Triasu. Linia ceratytowa, gładkie siodło i ząbkowana zatoka.
- Amonity właściwe znane są od Permu do końca Kredy. Charakteryzują się:
ząbkowana zatoka i siodło. Mają muszle zaokrąglone.
Łodzikowate – głowonogi
- Łodziki jest to grupa głowo nogów o muszli prostej w kształcie stożka lub spiralnie zwiniętej i prostej linii lobowej. Żyjące od Kambru do dziś.
- Belemnity należą do gromady głowonogów. Charakteryzują się 10 ramieniami o szkieletach wewnętrznych zbudowanych z węglanu wapnia, z których masywna część, czyli roztrum zachowuje się w kształcie kopalnym. Pojawiły się w Karbonie wymarły w Eocenie. Szczyt rozwoju przypada na Jurę i Kredę.
- Szkarłupnie, do których należą następujące gromady:
- Liliowce – jest to gromada morskich osiadłych zwierząt o szkielecie w kształcie łodygi za kończonej kielichem. Kielich zbudowany jest z regularnie rozmieszczonych płytek wapiennych. Żyją od Kambru.
- Wężowidła – pod gromada szkarłupni o wąskich ruchliwych ramionach wrastających z centralnej tarczy ciała. Znane Ordowiku.
- Cystoidy – gromada szkarłupni, miały kuliste lub workowate ciało pokryte nieregularnie płytkami. Znane od Kambru do Dewonu.
- Jeżowce – gromada szkarłupni o kształtach dyskoidalnych, lecz kulistych pozbawione ramion i łodyg. Składa się z połączonych ze sobą płytek wapiennych, z których wystają kolce. Mają symetrie dwu-boczne lub promieniste. Znane od Ordowiku.
- Rozgwiazdy – to zwierzęta należące do szkarłupni o płaskim ciele podobnym do pięcioramiennej gwiazdy. Znane od Ordowiku do dziś.
chomixus