PRECEDENS JAKO ŹRÓDŁO PRAWA
PRECEDENS – rozstrzygnięcie jakieś sprawy służące za przykład lub uzasadnienie przy załatwianiu i uzasadnianiu spraw analogicznych.
PRECEDENS SĄDOWY – to wielokrotne powtarzające się orzeczenie w podobnych sprawach.
PRECEDENS PRAWOTWÓRCZ – polega na tym, że jakiś organ w szczególności sąd podejmuje decyzje w określonej sprawie, choć w obowiązujących normach prawnych, brak podstawy do jej wydania lub podstawy te są niedostatecznie określone.
Decyzja ta podejmowana jest w konkretnej sprawie a organ podejmujący formułuje normę generalną, którą kieruje wydając decyzje oraz które czyni podstawą swego rozstrzygnięcia.
NORMA GENERALNA ze względu na regułę systemu prawnego głosi, że decyzje sądowe, które zapadły w jakieś sprawie ma charakter wiążący dla wszystkich sądów o takiej samej lub niższej pozycji prawnej. Ta norma generalna powinna być odtąd podstawą do rozstrzygnięcia wszystkich spraw podobnych.
Wśród źródeł prawa orzecznictwo sądów, precedens sądowych odgrywa dużą role zwłaszcza w systemach prawnych, gdzie prawo stanowiące jest słabo rozbudowane t.j. w Anglii, USA, krajach skandynawskich, wielu krajach Afryki i Azji i byłych koloniach brytyjskich.
MATERIALNE ŹRÓDŁA PRAWA
W przyjętej konwencji termologicznej dla oznaczenia determinacji prawa przez warunki obiektywne zwykło się używać zwrotu źródła prawa w znaczeniu materialnym. Szukając materialnych źródeł prawa sięgamy do przyczyn społecznych, które powodują powstanie norm prawnych. Do takich czynników zaliczanych w przyjętych w państwie zasady polityki inspirujące dla prawodawcy część moralności czy zwyczajów, doktryny i pogadywanki, osiągnięty poziom sił stan stosunków międzynarodowych.
Formalne źródła prawa są to źródła:
1. mające na uwadze tekst, dokument w którym zawarte są przepisy prawne (np. ustawa ogłoszona w Dz.U.)
2. można mówić o źródłach prawa, mająca na myśli formę powstania aktu normatywnego (np. ustawa jako sposób tworzenia norm prawnych)
3. można użyć nazwy źródła prawa na oznaczenia aktu ustanowienia normy prawnej (np. fakt pojęcia decyzji ustanawiające normę prawną).
Klasyfikacja nauk prawnych.
Istnieją 4 podstawowe typy nauk prawnych:
1. nauka historyczno-prawna
2. nauka szczegółowa prawoznawstwa
3. nauka ogólna o prawie
4. nauka pomocnicza prawoznawstwa
ad. 1) nauki historyczno-prawne są to nauki o historii instytucji, czyli historii państwa i prawa. Do źródeł historycznych zaliczamy naukę prawa rzymskiego. Nauki historyczno-prawne są to nauki charaktert. dla prawoznawstwa.
ad. 2) mamy do czynienia ze zbiorem nauk. To nie jest jedna nauka, są to nauki o poszczególnych gałęziach aktualnie obowiązującego. Są to nauki o gałęziach konkretnego systemu prawa (konkretny – aktualny, obowiązujący) np. P.C., P.K. itp. Nauki te określa się zbiorczą nazwą „Dogmatyka prawna” to nie jest jedna nauka j.t. zbiór nauk szczegółowych.
Dogmatyka prawna – obecnie w literaturze prawniczej, mówi się raczej w prawie o problematyce dogmatycznej, gdyż tą problematyką zajmują się główne nauki szczegółowe o obowiązującym prawie. Konkretyzując sprawę można powiedzieć, że dogmatyka prawna w tradycyjnej terminologii to dyscypliny (nauki) prawnicze zajmujące się badaniem i interpretowaniem norm obowiązującego prawa z punktu widzenia potrzeb jego stosowania w praktyce.
Problematyka dogmatyczna w wstępie do prawoznawstwa sprawdza się głównie do pytań jakie normy prawne obowiązują aktualnie , w jakim poszczególnie systemie prawnym, jakie czyny są czynami nakazywanymi, zakazywanymi, jakie przedmiotem czy kontepencja ze względu na normy danego systemu prawnego. Przy czym te pytania formują się w oparciu o określ. przyjęte koncepcje źródeł prawa. Twierdzenia dogmatyczne są twierdzeniami o treści i konsekwencjach jakiś poszczególnych norm prawnych uznawanych
ad. 3) ogólna nauka o prawie określana mianem „ ogólnej nauki teorii państwa i prawa” nie zbudowała dotąd jakiejś jednej powszechnej uznawanej teorii w sensie metodogicznej odnoszącej się do państwa i prawa razem. Można mówić tu o zapoczątkowaniu przez tak nazwane dyscypliną naukową budowy teorii są ze sobą w pewien sposób powiązane, stąd należałoby mówić o kilku teoriach dotyczących państwa oraz zjawisk elementarnych wzajemnie się uzupełniają.
ad. 4) nauka pomocnicza jest wstępem do prawoznawstwa. Jest to pewna dyscyplina naukowa wyodrębniona dla potrzeb nauczenia. Ponadto nauką pomocniczą jest kryminologia, medycyna sądowa, logika dla prawników, nauka o administracji i zarządzaniu.
W doktrynie prawniczej wyróżniamy trzy tryby tworzenia os. pr.
1. TRYB I – tryb erekcyjny polega na tym, że uprawniony organ państwa powołuje osobę prawną w drodze jednostronnego aktu erekcyjnego.
Np. jed. aktu erek. powstaje każda szkoła wyższa poprzez powołanie jej na drodze Rozporządzenia Rady Ministrów.
2. TRYB II – tryb koncesyjny polegający na tym, że dla powołania os. pr. nie jest wystarczająca wola jej założyciela, lecz potrzebne jest zezwolenie (koncesja) właściwego organu państwowego (up. wojewody).
3. TRYB III – tryb rejestracyjno-meldunkowy polegający na tym, że organ państwowy prowadzący tzw. rejestr sądowy (KRS) ma obowiązek uznać osobę prawną, jeśli spełnia ona warunki przez prawo powiedziane.
Inicjatywa, co do powołania os. pr. jest zawsze po stronie założycieli, którym na przeszkodzie może stanąć jedynie przepis a nie swobodne uznanie organu prowadzącego rejestr osób praw.
Aktem wewnętrznym osoby prawnej jest jej status lub umowa regulująca organizacje i sposób jej dział. oraz wewnętrzny regulamin.
Należy pamiętać również o tym, iż istnieje inny jeszcze sposób nabywania osobowości prawnej t.j. możliwości jej nabycia z mocy aktu prawnego – ustawy.
Już z mocy ustawy o samorządzie terytorialnym gmina uzyskuje osobowość prawną. Os. pr. działa zawsze przez swoje organy, lecz nie bezpośrednio tak jak osoby fizyczne.
Art. 417 K.C. daje podst. do roszczeń - Urząd Skarbowy.
chomixus