podjęto ustawę De Laet w sprawie języka niderlandzkiego w administracji. W 1883 roku Ustawa De Vigne-Coremans wprowadza początki nauczania we własnym języku w szkolnictwie we Flandrii. Wreszcie Ustawa o Równości z 1898 roku uznaje prawo do istnienia języka niderlandzkiego jako języka narodowego obok języka francuskiego. Zgodnie z jej postanowieniami, wszystkie ustawy są głosowane, sankcjonowane, promulgowane i publikowane zarówno w języku francuskim, jak i w języku niderlandzkim.
Pod koniec pierwszej wojny światowej podjęto drugą serię ustaw wprowadzających zasadę terytorialności, zasadę jednego języka w regionie. Po drugiej wojnie światowej zasada ta została wzmocniona przez trzecią serię ustaw.
Granica lingwistyczna ustalona ostatecznie w 1963 roku stała się zarazem granicą, polityczną i administracyjną dzielącą Belgię na cztery regiony językowe: region języka niderlandzkiego (Flandria wraz z 5,7 min mieszkańców), region języka francuskiego (Walonia wraz z ok. 3, l min mieszkańców), region języka niemieckiego (dziewięć gmin na wschodzie Walonii zamieszkanych przez ok. 66 tyś. ludzi, oraz region dwujęzyczny Brukseli - stolicy zamieszkanej przez ponad l min mieszkańców.
W kontekście politycznym przez Flandrię (Vlanderen po niderlandzku, Flandre po francusku) rozumie się część Belgii usytuowaną na północ od granicy językowej, która rozdzieliła francuski od niderlandzkiego w ustawach lingwistycznych z 1963 roku. Granica ta przecięła na pół jedną z prowincji, Brabancję, zostawiając po stronie północnej Brabancję Flamandzką, zaś po południowej Brabancję Walońską.
Walonia oznacza ten obszar państwa, który znalazł się po południowej stronie granicy językowej i objął cztery całe prowincje oraz połowę Brabancji zwanej Brabancją Walońską.
Bruksela, stolica Belgii i centrum licznych wielonarodowych organizacji, tworzy dwujęzyczną enklawę w środku Brabancji Flamandzkiej, niderlandzkiej i jednojęzycznej.
Nowe przemiany strukturalne państwa belgijskiego rozpoczęte przed ponad dwudziestu laty w 1970 roku i odbywające się w trzech etapach obejmujących kolejno 1980 i 1989 oraz 1993 rok, decydujący o ostatecznym kształcie federalnym państwa, miały złożone przyczyny społeczne, gospodarcze i polityczne. Swoista rywalizacja Flamandów i Walonów objęła prawie wszystkie dziedziny życia publicznego, doprowadzając w rezultacie do oficjalnej dwoistości języka i strukturalnej dwoistości organizacji państwa i społeczeństwa. Walonowie, konstatując zwłaszcza po drugiej wojnie światowej demograficzny i gospodarczy wzrost Flandrii, widzieli w autonomii szansę na odrobienie strat wynikających głównie ze stagnacji w gospodarce. Flamandowie utrwalili ideę autonomii przede wszystkim w sferze kulturowej, rozważając kwestię, dlaczego frankofoni z państwowych władz centralnych mają podejmować
102
decyzję w sprawach flamandzkiej polityki społecznej i kulturalnej16. W rezultacie wszystkich przemian jest dziś Belgia dosyć swoistym przykładem federalnego państwa europejskiego, ogromnie skomplikowanego w układzie i funkcjonowaniu. Odzwierciedla, według określenia Andre Alena, federalizm dwubiegunowy i odśrodkowy17.
Zmiana konstytucji i federalizacja państwa w 1993 roku przyniosły dalsze wzmocnienie ochrony mniejszości językowych.
Jednocześnie jest interesujące, że Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał zasadę terytorialności, na której opiera się belgijska lingwistyczna legislacja, za obiektywny wynik interesu ogólnego, jeśli wynikające z niej zachowanie nie jest równoznaczne z zakazaną dyskryminacją.
Kontynuująca się od podziału języka (a pewnie też kultury i gospodarki) rozdzielność doprowadza w połowie 2003 roku nawet do dwóch różnych zasad ruchu drogowego w jednym państwie.
d) Skutki rewolucji październikowej
Rewolucja z 1917 roku w Rosji przyniosła gwałtowne zmiany całościowe i cząstkowe. W krwawym trybie przyniosła zmianę ustroju w Rosji. Potem po drugiej wojnie światowej zmiany ustroju w wielu krajach środkowej Europy wyzwolonych i zajętych przez armię radziecką. Ponieważ tak dużo napisano o tej rewolucji, a teraz wszystko to okazało się wątpliwe, a wyniki ustroju socjalistycznego historycznie odrzucone, można się w tym miejscu ograniczyć do wymienienia jej skutków w sferze administracji publicznej i jej związków z obywatelami.
1. Po pierwsze, doktryna rewolucji zlikwidowała pojęcie administracji publicznej, wprowadzając w zamian wyłącznie pojęcie administracji państwowej; wszystkie poza państwem podmioty nie podlegały bowiem aprobacie, a z biegiem czasu - istnieniu.
2. Rewolucja mając na celu wprowadzenie dyktatury proletariatu nie tylko uformowała całkowicie nową administrację, złożoną z nowych ludzi, ale według leninowskiej koncepcji równorzędnym jej celem było zdruzgotanie administracji carskiej. Chodziło więc o zmiany bezwzględne i całościowe, eliminujące przedrewolucyjne: idee, systemy wartości, prawo, ludzi w administracji.
3. Rewolucja, odrzuciwszy zachodnioeuropejski dorobek trójpodziału władz, przyjęła scentralizowany system rad, który szybko stracił na swoim znaczeniu na rzecz bezwzględnego i nakazanego w prawie podporządkowania
16 J. Boć, Gmina w Belgii, s. 13 i n.
17 A. Alen, R. Ergec, La Belgique federale apres la quatrieme reformę de l'etat de 1993, Bruxelles 1998, s. 8 i n.
103
chomixus