Materiały formacyjne dla kandydatów

Wszystko, co powinien wiedzieć kandydat na ministranta

1. Kto to jest ministrant?

1. Ministrant jest POMOCNIKIEM przy sprawowaniu Mszy świętej i podczas innych nabożeństw liturgicznych.

Nazwa pochodzi od ministrare" znaczy "służyć". Służymy Bogu, kiedy przyczyniamy się do tego, aby liturgia była piękna.
Ministrant usługuje księdzu, gdy przygotowany jest ołtarz i dary ofiarne potrzebne do ofiary Mszy świętej. Pomaga również po zakończeniu Mszy świętej.

2. Ministrant jest tym, który NIESIE ZNAKI.
Ministrant niesie pewne określone przedmioty, które dla liturgii są niezbędne i dla liturgii mają szczególnie ważne znaczenie. Te znaki mają ludziom wierzącym coś przedstawiać i wskazywać na inną rzeczywistość.

3. Ministrant powinien sam BYĆ ZNAKIEM
Ministrant przez służenie wskazuje, że każde nabożeństwo liturgiczne sprawowanie w kościele, jest nie tylko sprawą kapłana, lecz sprawą całej parafii i wszystkich wiernych!
Ministrant przez swoje służenie pokazuje, że "uczestniczyć w liturgii" nie znaczy tak jak w kinie, albo przed telewizorem tylko słuchać czy oglądać!
"Uczestniczyć w liturgii" to znaczy także współdziałać i współtworzyć ją, czynnie się w niej angażując!

2. Kiedy wchodzę do kościoła

1. Pokazuję, że jestem ochrzczony: końce palców zanurzam w wodzie święconej i czynię znak krzyża świętego!
Przy moim chrzcie kapłan trzykrotnie polał wodą moją głowę w znaku krzyża. Powiedział przy tym: "nn", ja ciebie chrzczę w imię Ojca i syna i Ducha Świętego" ("nn" to twoje imię).
Przez chrzest Święty stałem się:
- dzieckiem Boga,
- chrześcijaninem,
- członkiem wspólnoty Kościoła świętego.
Znak krzyża uczyniony wodą święconą przy wejściu do kościoła, powinien przypominać mi o tym, że jestem ochrzczony.

2. Zanim zajmę miejsce w kościele, albo udam się do zakrystii, przyklękam przed tabernakulum!
- Tabernakulum to szafka stojąca na środku ołtarza przyściennego, na osobnej podstawie               w pobliżu ołtarza głównego lub w osobnej kaplicy. Tabernakulum służy do przechowywania Najświętszego Sakramentu, czyli Świętych Hostii!
- Wieczna lampka wskazuje, że w tabernakulum znajduje się Najświętszy Sakrament.
- W Najświętszym Sakramencie jest rzeczywiście obecny Jezus Chrystus. W tym Świętym Chlebie jest On tu obecny dla nas!

3. Zakrystia

Zakrystia jest to pomieszczenie znajdujące się w każdym kościele. Przechowuje się w niej naczynia, księgi i szaty liturgiczne, zaś kapłan, ministranci, lektorzy i inni usługujący, przygotowują się do uczestnictwa w liturgii.

Jak powinienem się zachować w zakrystii?
Zakrystia należy do kościoła!
- rozmawiam w niej tylko cicho!
- zdejmuję czapkę!
- nie spożywam w niej nic (nie żuje także gumy!)

4 Punktualność ministranta

Na swój dyżur ministrancki, nie przychodź nigdy na ostatnią minutę!
Ponieważ:
- musisz założyć komże lub albę!
- być może będziesz musiał jeszcze coś przenieść do prezbiterium, czyli tej części kościoła,            w której znajduje się ołtarz główny,
- może trzeba będzie jeszcze coś omówić z księdzem,
- ponadto ważne są jeszcze dwie minuty cichego skupienia i zastanowienia przed rozpoczęciem liturgii.

Dlatego niezbędny jest pewien określony czas do przygotowania. Niezwykle ważną regułą obowiązującą każdego bez wyjątku ministranta jest:
- przybyć 10 MINUT przed rozpoczęciem nabożeństwa i to jest punktualność ministranta!

5. Ubiór ministrancki

Krótszą szatę liturgiczną wkładaną na siebie, nazywamy komżą. Jest ona zawsze koloru białego.
W wielu parafiach ministranci noszą albę z kapturkiem oraz cingulum.

Po skończonym nabożeństwie, złóż komżę i albę!

W niektórych parafiach używana jest sutanna ministrancka. Jest to długa do kostek suknia koloru czerwonego, zielonego, czarnego lub fioletowego.

6. Co oznacza strój liturgiczny ministranta?

Ministrant jest znakiem! Również szata ministranta powinna coś przedstawiać, czyli być znakiem.
Strój liturgiczny ministranta, podobnie jak szaty kapłana podczas sprawowania liturgii, pokazują wierzącym, że zgromadzenie w Kościele nie jest zwyczajnym zgromadzeniem, lecz szczególną wspólnotą wierzących w Chrystusa. To liturgiczne zgromadzenie jest uroczystym świętowaniem.
W liturgii świętują nie tylko ludzie, ale Bóg i Jezus Chrystus Świętują razem ze w wspólnotą parafialną.
Pomyśl o ważnej obietnicy Jezusa: "Gdzie dwaj, albo trzej zebrani są w imię moje, tam Ja jestem pośród nich"

7. Szaty liturgiczne kapłana podczas Mszy św.

Humerał jest to biała chusta okrywająca szyję kapłana.
Alba jest to długa biała szata symbolizująca łaskę chrztu św. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa ,,albus" tzn. ,, biały".
Cingulum jest to biały sznur (pasek), służący do przepasania alby.
Stuła jest szczególnym znakiem biskupa, kapłana, diakona. Jest znakiem władzy kapłańskiej. Kolor zależy od charakteru danego święta.
Ornat jest to wierzchnia ozdobna szata liturgiczna kapłana odprawiającego Mszę św.
Kolor ornatu zależy również od charakteru danego święta.

Szaty liturgiczne kapłana pokazują, że kapłan ma podczas Mszy św. szczególne zadanie do spełnienia - jako wyświęcony kapłan, przewodniczy z polecenia biskupa liturgii. Może on zamiast Chrystusa wypowiadać nad chlebem i winem słowa Ostatniej Wieczerzy.

8. Co oznaczają kolory ornatu kapłana?

ð     Biały - kolor radości, używany jest:
- w Boże Narodzenie i okres Bożego Narodzenia,
- w uroczystości Zmartwychwstania i Okres Wielkanocny,
- Święta ku czci Chrystusa
- Święta ku czci Świętych (nie męczenników)

ð     Czerwony - kolor krwi, ognia, miłości, kolor królewski. Używany jest:
- w Niedzielę Palmową
- w Wielki Piątek
- w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego
- w Święta ku czci świętych męczenników

ð     Fioletowy - ten kolor jest znakiem pokuty i żałoby. Używany jest:
- w okresie Adwentu
- w okresie Wielkiego Postu
- podczas Mszy pogrzebowych

ð     Zielony - kolor nadziei. Używany jest:
- w niedziele zwykłe
- w dni powszednie okresu zwykłego

ð     Różowy - kolor radości wśród pokuty. Używany jest:
- III Niedziela Adwentu i IV Niedziela Wielkiego Postu

ð     Czarny - kolor smutku, żałoby. Używany jest:
- podczas Mszy świętych pogrzebowych.

9. Postawy podczas liturgii

Chodzenie:
- nie "łazić" albo ociągać się czy marudzić
- nie biegać lub spieszyć się
- iść spokojnie i równym krokiem
Zwróć uwagę na odstęp przed tym, kto cię poprzedza! Trzymaj się prosto, bo chodzenie prosto jest cechą człowieka, któremu naprzeciw wychodzi Bóg.

Stanie:
- nie chwiać się i nie ruszać
- nie stać krzywo (garbić się) i nie opierać się
- stać cicho i prosto!

Kiedy zachowujesz postawę stojącą?
- od początku Mszy świętej aż do oracji włącznie
- od wersetu ,,Alleluja" przed Ewangelią aż do zakończenia Ewangelii
- podczas wyznania wiary i modlitwy powszechnej
- od wezwania kapłana ,,Módlcie się, aby moją i waszą ofiarę"
- podczas prefacji aż do "Święty, Święty" włącznie
- począwszy od ,,Oto wielka tajemnica wiary" aż do "Baranku Boży"
- podczas Modlitwy po Komunii św. oraz obrzędów zakończenia

Stanie wyraża godność i radość dzieci Bożych oraz gotowość do służby i ofiary. ,,Jestem gotowy iść za Tobą, Panie, gdy Ty mnie wezwiesz"

Siedzenie:
- nie garbić się
- nie oglądać się
- ręce powinny spoczywać na kolanach!

W którym momencie siadasz w liturgii?
- podczas czytań mszalnych, psalmu responsoryjnego i homilii
- podczas przygotowania darów ofiarnych
- podczas rozdawania Komunii św. i chwili ciszy po Komunii św.
- w czasie ogłoszeń parafialnych

Siedzenie jest postawą spoczynku, gotowości słuchania i zastanawiania się.

Klęczenie:
- Jeśli nie trzymasz nic w rękach wówczas złóż je!

Kiedy klęczysz?
- podczas modlitwy eucharystycznej, po śpiewie ,,Święty"
- na słowa ,,Oto Baranek Boży Panie, nie jestem godzien"

Klęczenie jest postawą czci, uwielbienia i adoracji.

Skłon głowy:
- Skłaniamy głowę, kiedy przynoszę coś kapłanowi.
Skłon głowy jest znakiem szacunku i uprzejmości.

Skłon ciała:
- Przy tym pokłonie zginam głęboko głowę i ramiona.

Skłon ciała jest również znakiem czci i uwielbienia. Jeśli w jakimś kościele nie jest przechowywany Najświętszy Sakrament (nie ma "wiecznej lampki"), wtedy skłaniam ciało przed głównym ołtarzem albo przed krzyżem.

Przyklękniecie:
- Przyklękam zawsze na prawe kolano, dotykając nim posadzki

Przyklęknięcie jest najważniejszym znakiem czci i uwielbienia. Jest ono znakiem adoracji: uniżam się przed nieskończonym i niezmierzonym Bogiem i przed Jego Synem Jezusem Chrystusem. Dlatego w kościele przyklękam tylko przed tabernakulum gdzie przechowuje się Najświętszy Sakrament.

Złożenie rąk:
- Ręce powinny być zawsze złożone na wysokości piersi.
- Ręce powinny być stale skierowane ku górze

Kiedy należy złożyć ręce?
- Gdy jako ministrant nie niesiesz żadnego przedmiotu.
Kiedy łączymy nasze ręce razem i składamy je do modlitwy, wtedy znaczy to: my gromadzimy się, zwracamy się do Boga, oddajemy Mu siebie samych!

10. Struktura Mszy świętej

1. Obrzędy wstępne
Miejsce przewodniczenia
W obrzędach wstępnych przygotowujemy się do Mszy świętej. Dokonuje się to poprzez śpiew pieśni, pozdrowienia, wprowadzenie, akt pokuty i modlitwę.

2. Liturgia Słowa
Miejsce: ambona

W liturgii Słowa słuchamy, co Bóg mówi nam przez słowa Pisma świętego, czyli Biblię i następnie odpowiadamy na nie wyznaniem wiary i modlitwą.

3. Liturgia Eucharystyczna
Miejsce: ołtarz
- Przygotowanie darów ofiarnych,
- Modlitwa eucharystyczna z Przeistoczeniem,
- Komunia święta.

W czasie przygotowania darów ofiarnych przygotowujemy stół ołtarzowy dla świętej Uczty Ofiarnej.
Podczas modlitwy eucharystycznej kapłan odmawia wielką modlitwę uwielbienia i dziękczynienia. Przy tym wypowiada on słowa Chrystusa z ostatniej wieczerzy. My angażujemy się przez odpowiedzi i wspólnotowe wezwanie.
W Komunii świętej Jezus przychodzi do nas w świętej uczcie.

4. Obrzędy zakończenia
Miejsce: ołtarz albo miejsce przewodniczenia
Podczas obrzędów zakończenia umocnieni Słowem Bożym i Chlebem Życia, zostajemy przez kapłana wysłani w świat: ,,Idźcie w pokoju Chrystusa"

Liturgia Słowa i Liturgia eucharystyczna są głównymi częściami Mszy świętej. Obrzędy wstępne oraz obrzędy zakończenia stanowią jej części ramowe.

11. Czego potrzebujemy do liturgii Słowa?

Lekcjonarz - tak nazywa się Księga, w której zawarte zostały wybrane teksty Pisma Św. dla Mszy świętej:
- Pierwsze czytanie,
- Psalm responsoryjny,
- Drugie czytanie,
- Alleluja wraz z wersetem przed Ewangelią (Aklamacja)
- Ewangelia.

W zakrystii znajduje się 7 tomów lekcjonarzy.
I - okres Adwentu i Bożego Narodzenia
I - okres Wielkiego Postu i okres Wielkanocy
III - okres zwykły (od 1 do 11 tygodnia)
IV - okres zwykły (od 12 do 23 tygodnia)
V - okres zwykły (od 24 do 34 tygodnia)
VI - czytania w Mszach o Świętych
VII - czytania w Mszach obrzędowych, okolicznościowych i wotywnych, czytania w Mszach za zmarłych

Ambona - Ambona jest podobna do wielkiego stojaka dla księgi. Na niej leży Lekcjonarz.              Z ambony obwieszczane są słowa Biblii, czyli czytania mszalne i Ewangelia. Ż ambony wygłaszane jest także kazanie (lub homilia).

Świece wraz ze świecznikami (akolitki)
Podczas obwieszczania słów Ewangelii, ministranci trzymają dwie świece.
Dlaczego?
W Ewangelii słuchamy orędzia Jezusa Chrystusa, które powinno być światłem dla drogi naszego życia. O tym mówią nam płonące świece podczas Ewangelii. Płonące podczas Ewangelii świece powinny nam to uświadomić!

12. Jak uczestniczymy w liturgii Słowa?

Z otwartymi uszami!
Słuchaj, gdy lektor czyta Lekcję!
Słuchaj, gdy kapłan lub diakon obwieszcza Ewangelię!
Słuchaj, także wtedy, gdy nic nie rozumiesz!

Przez nasze odpowiedzi:
- Po I czytaniu Śpiewamy refren psalmu responsoryjnego
- Przed Ewangelią Przyłączamy się do śpiewu Alleluja
- Po kazaniu Wyznajemy naszą wiarę odmawiając "Wierzę w Jednego Boga" (Credo); bierzemy udział w wezwaniach modlitwy wiernych.

13. Ołtarz oraz to, co do niego należy

Ołtarz jest miejscem sprawowania Najświętszej Ofiary i stołem Świętej Uczty.

Krzyż - Na ołtarzu albo w jego pobliżu zawsze stoi krzyż. We mszy świętej świętujemy pamiątkę śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. O tym ma nam właśnie przypominać krzyż - znak zwycięstwa Chrystusa i Jego największej miłości. Pamiętaj o słowach Jezusa z Ostatniej Wieczerzy:
"To jest moje Ciało, które za waz będzie wydane".
"To jest moja Krew, która za was będzie wylana".

Obrus ołtarzowy - Ponieważ ołtarz jest świętym Stołem Pana, na którym sprawuje się Ucztę Paschalną, czyli Mszę świętą, dlatego leży na nim także obrus. Nazywamy go obrusem ołtarzowym.

Świece i kwiaty - Świece i kwiaty stojące na ołtarzu pokazuję nam, że Msza święta powinna być uroczystym Świętem. Także w domu stawiamy na stole świece i kwiaty, gdy przeżywamy jakieś szczególne święto. W okresie Adwentu i Wielkiego Postu na ołtarzu nie powinny stać żadne kwiaty.

Podczas przygotowania darów ofiarnych
Przygotowywany jest ołtarz dla Świętej Uczty. Kapłanowi pomagają w tym ministranci:
- Przynoszą mszał wraz z pulpitem.
- Przynoszą kielich i to, co do niego należy.
- Przynoszą chleb, wino i wodę.
- Pomagają przy obmyciu rąk.

Mszał - W mszale nie są zawarte teksty Pisma świętego do czytań mszalnych, lecz modlitwy przeznaczone do sprawowania Mszy świętej (tzw. Oracje), np. : kolekta, modlitwa nad darami, modlitwa po Komunii świętej, Modlitwy eucharystyczne, modlitwy na błogosławieństwo, itd.

14. Kielich oraz to, co do niego należy

Kielich - Jest to naczynie liturgiczne, w którym w czasie Mszy świętej umieszcza się wino do konsekracji.

Puryfikaterz - Tym ręczniczkiem oczyszcza się i osusza kielich oraz patenę na Hostie.

Palka - Służy do nakrycia kielicha mszalnego. Jest to kwadratowy kawałek usztywnionego płótna.

Korporał - Ten kawałek płótna w kształcie prostokąta rozkładany jest na ołtarzu. Na nim dopiero stawia się kielich oraz patenę z Hostią podczas liturgii eucharystycznej.

Welon na kielich. W niektórych parafiach jest także używany welon na kielich. Jest to tkanina (chusta) koloru białego lub koloru ornatu, którą nakryty jest kielich do momentu przygotowania darów ofiarnych. Ponownie kielich nakrywa się welonem po Komunii świętej.

Hostie, wino i woda
Głęboka patena w niej znajdują się hostie.
Większa hostia i wiele małych hostii (komunikantów). Jest to chleb przeznaczony do sprawowania Mszy świętej.

Naczynia do wina i wody (ampułki)
Podaje się w nich wino i wodę do Mszy świętej, a stoją one przeważnie na małej tacy. W czasie przygotowania darów ofiarnych kapłan wypowiadając słowa modlitwy ("Przez to misterium wody i wina, daj nam Boże udział w bóstwie Chrystusa, który przyjął nasze człowieczeństwo") miesza kroplę wody z winem. Wino oznacza bóstwo, a kropla wody człowieczeństwo Chrystusa.
Czasem na dzbanuszkach znajdują się następujące litery:
V = łac. vinum = wino
A = łac. aqua = woda

15. Obmycie rąk

Dzbanek (lawaterz)
Dzbanek z wodą jest przeznaczony do obmycia rąk. Czasem wykorzystuje się do tego celu ampułkę z wodą.

Taca (miednica) Woda podczas obmycia rąk, spływa do większego naczynia - tacy.

Ręcznik (ręczniczek) Przy czynności obmycia rąk używany jest ręczniczek. Ministrant trzyma rozłożony ręczniczek przed kapłanem. Po zakończeniu tej czynności, ministrant składa go ponownie.

Dlaczego kapłan podczas przygotowania darów ofiarnych obmywa ręce?
Zanim kapłan odmówi najważniejszą modlitwę mszalną - modlitwę eucharystyczną, pragnie wszystkim uświadomić, że do spotkania z Bogiem i złożenia świętej Ofiary, potrzebne jest wewnętrzne oczyszczenie, czyli czystość duchowa, czystość serca. Kapłan wypowiada słowa: "Obmyj mnie Panie z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego".

16. Modlitwa eucharystyczna - składa się z 11 elementów

1. Rozpoczynamy Modlitwę eucharystyczną wezwaniami wprowadzającymi.
K Pan z wami!
W I z duchem twoim!
K W górę serca!
W Wznosimy je do Pana!
K Dzięki składamy Panu Bogu naszemu!
W Godne to i sprawiedliwe!

2. Dziękujemy i wielbimy
Boga Ojca, za Jezusa Chrystusa i za wszystko , co On dla nas uczynił. Dlatego właśnie modlitwa ta nazywa się Modlitwą eucharystyczną .Greckie słowo "Eucharystia" znaczy "dziękczynienie".

3.Śpiewamy wspólnie�
uwielbienie i chwałę Bogu w hymnie "Święty, Święty, Święty,".

4. Prosimy
aby dary chleba i wina stały się Ciałem i Krwią Jezusa Chrystusa.Równoczesnie kapłan wyciąga ręce nad darami i czyni znak krzyża.

5. Centrum Modlitwy eucharystycznej stanowią słowa Chrystusa z Ostatniej Wieczerzy (Przeistoczenia):
"To jest Ciało moje, które za was będzie wydane". "To jest kielich Krwi mojej nowego i wiecznego przymierza, która za was będzie wylana. To czyńcie na moją pamiątkę."

6. Lud odpowiada:
"Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie, i oczekujemy Twego przyjścia w chwale".

7. Wspominamy
śmierć i zmartwychwstanie Pana Jezusa.

8. Modlimy się
modlitwą ofiarowania. Mówi ona, że Ofiara Chrystusa jest obecna wśród nas.

9. Prosimy
aby Bóg przez Komunię świętą zjednoczył wszystkich we wspólnocie z Chrystusem i wzajemnie ze sobą.

10. Razem z nami świętują
- Wielka wspólnota Kościoła(papież, biskupi, kapłani, diakoni, wszyscy wierzący na całej ziemi),
- Święci w niebie(Najświętsza Maryja Panna, Apostołowie i wielu innych),
- Zmarli.

11. Kończymy Modlitwę eucharystyczną
słowami uwielbienia i chwały dla Pana Boga oraz potwierdzeniem przez "Amen" "Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, Tobie Boże, Ojcze Wszechmogący, w jedności Ducha Świętego, wszelka cześć i chwała, przez wszystkie wieki, wieków Wierni: Amen.

17. Dzwonienie i kiedy używamy dzwonków i gong

Dzwonki zwracają uwagę uczestnikom liturgii na coś szczególnego i ważnego. Zgodnie                   z przepisami liturgicznymi do Spraw Liturgii, podczas Mszy świętej używamy dzwonków              w następujących momentach:

Zapowiedź przeistoczenia:
- dzwonki - gdy kapłan po modlitwie, podczas której trzyma ręce wyciągnięte nad Kielichem skła...