promocja_zdrowia_modul_6.pdf

Metody kształtowania zachowań zdrowotnych

Wstęp

1. Profilaktyka zdrowotna (metody utrwalania i ulepszania zdrowia)

1.1. Realizacja programu profilaktyki

1.2. Sposoby działań profilaktycznych

2. Relacje między środowiskiem a zdrowiem człowieka

3. Rola cytokin w naturalnej obronie przeciwnowotworowej organizmu

4. Wpływ środowiska na rozwój ludzkich postaw

Bibliografia

Literatura podstawowa

Metody kształtowania zachowań zdrowotnych

Wstęp

Kształtowanie zachowań zdrowotnych dotyczy ważkiego problemu edukacji zdrowotnej

pojmowanej jako sposób osiągania zmian ludzkich zachowań. Cel tych zmian polega na

zmniejszeniu wpływu szeroko rozumianych czynników ryzyka. Wymagana jest przy tym

umiejętność czerpania z wzorców — wiedzy, postaw i wiary — tzw. KAB (ang . knowledge,

attitudes, and beliefs ). Edukacja zdrowotna ma uświadamiać decydentom wpływ

warunków socjoekonomicznych i środowiskowych na zdrowie społeczeństwa. Dysponują

oni możliwością uchwalania aktów prawnych poprawiających bezpieczeństwo. Mogą także

przedsięwziąć kroki zapobiegające chorobom — np. zorganizować akcję szczepień

ochronnych czy badań przesiewowych (Karski, 1999).

Obowiązkiem każdego, kto mieni się obywatelem cywilizowanego świata, jest zdobywanie

wiedzy, a co za tym idzie poszerzanie swej świadomości. Z rozmysłem pomijamy tu

zagadnienia związane z instytucjonalnymi działaniami profilaktycznymi, takimi jak

działania higieniczno-sanitarne (higiena osobista, higiena mieszkania, żywienia

i żywności, wody, usuwanie i utylizacja odpadów czy ochrona powietrza), i działania

epidemiczno-sanitarne (nadzór nad przestrzeganiem przepisów epidemiologiczno-

sanitarnych w zakładach wytwórczych, gospodarstwach rolnych i hodowlanych czy

likwidowanie źródeł zakażeń — usługi DDD: dezynfekcja, dezynsekcja, deratyzacja).

Główne zasady odgrywające rolę w kształtowaniu zachowań zdrowotnych będą skupiały

się wokół trzech problemów:

1. Wiedzy i wychowania sanitarnego. Chodzi tu o wpajane od wczesnego dzieciństwa

zasady dotyczące np. miejsca i sposobu jedzenia, higieny osobistej. Należą tu także

działania wymuszające właściwe zachowanie higieniczne — wyrabianie nawyków.

2. Oświaty zdrowotnej, czyli wiedzy przekazywanej dzieciom i młodzieży w domach

i szkołach. Wiedza ta obejmuje fizjologię człowieka oraz sposoby utrzymania dobrego

zdrowia (sposób odżywiania, aktywności fizycznej itd.). Wskazuje się na rolę rodziny

i miejsca pracy w zachowaniu zdrowia człowieka. Uświadamia się też zależności

między oddziaływaniem środowiska zewnętrznego a zdrowiem. Podkreśla się wreszcie

konieczność korzystnego dostosowywania się do otaczających warunków, zabiegania

o zachowanie naturalnych warunków środowiska oraz o jego ochronę.

3. Promocji zdrowia — adresowanej do młodzieży (od 13 roku życia) i osób dorosłych

(Jabłoński, 1996).

Metody kształtowania zachowań zdrowotnych

Niewątpliwie najistotniejszym problemem, także w zachowaniach dotyczących promocji

zdrowia, stanowi świadomość — zarówno decydentów, jak i każdego z nas.

Metody kształtowania zachowań zdrowotnych

1. Profilaktyka zdrowotna

(metody utrwalania i ulepszania zdrowia)

Do przyczyn pogarszania się sytuacji zdrowotnej przy równoczesnym rozwoju nauk,

zwłaszcza medycznych, zaliczyć możemy nastawienie medycyny na rozpoznanie

i leczenie za pomocą drogich technik, np. komputerowych, rezonansu magnetycznego,

przeszczepów czy mikrochirurgii.

Badania ekspertów WHO wskazują, że ochrona zdrowia zależy głównie, bo w 75%, od

wiedzy i postępowania pro- lub antyzdrowotnego, w 15% od oddziaływania środowiska

życia, a tylko w 10% od leczenia. Wyniki tych badań powinny skłonić nas do

zachowywania zdrowego rozsądku, ponieważ są to prawdy od dawna już znane.

Jeszcze z czasów starożytnego Egiptu (ok. 1850 roku p.n.e.) pochodzą trzy z 42 zwojów

papirusowych poświęcone wiedzy o zdrowiu i chorobach. Jest tam mowa m.in. o tym, że:

 po kontakcie z chorym człowiekiem lub zwłokami należy bardzo dokładnie się umyć,

zmienić okrycie, a czasem przebywać w odosobnieniu,

 należy używać filtrowanej wody, przy czym rolę filtra ma spełniać warstwa piasku

o grubości 1 cm.

Już wówczas istniały przepisy o szkodliwych warunkach pracy wynikające z obserwacji,

że np. pracownicy kopalń rud miedzi, cynku, ołowiu częściej chorowali i umierali.

W Starym Testamencie zamieszczonych jest kilkadziesiąt przepisów dotyczących

profilaktyki w domu i w czasie dalekich wędrówek. Na bazie medycyny staroegipskiej,

grecki lekarz — Hipokrates — tworzy kodeks lekarski z pierwszą, stosowaną do dziś

zasadą: Primum — non nocere ( Przede wszystkim nie szkodzić ) oraz pisze dzieła, m.in.

O powietrzu, wodach i miejscach , z których jasno wynika, że lepiej jest zapobiegać niż

leczyć. I pomyśleć, że ta wiedza znana już była 2500 lat temu!

W średniowieczu, gdy uwaga zarówno uczonych, jak i prostych ludzi skupiała się na życiu

pośmiertnym, zaniedbywano potrzeby cielesne i higieniczne. Chorobę traktowano jako

przysłowiową karę bożą.

W końcu XVIII w. Napoleon oficjalnie powołuje pierwszą Katedrę Higieny. Kieruje nią

lekarz Jan Halle (1754–1822), który uważał, że higiena i profilaktyka są kluczem

Metody kształtowania zachowań zdrowotnych

wszelkiej działalności ogólnomedycznej. W XIX w. powstają w Europie pierwsze instytucje

promujące zdrowie publiczne.

W Polsce w 1918 roku powołano Ministerstwo Zdrowia Publicznego, którego ministrem

był Witold Chodźko (1875–1954). Aktualnie profilaktyką zdrowia publicznego zajmuje się

Departament Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia.

Nasz obecny poziom wiedzy dowodzi, że zdrowie warunkowane jest przez aparat

genetyczny oraz przez szeroko rozumiane środowisko (materialne, przyrodnicze,

socjologiczne i psychologiczne). Ponieważ uwarunkowania zdrowotne kształtowały się

przez długie okresy ewolucji człowieka, wszelkie szybkie zmiany i nowe czynniki typu

przyrodniczego (np. zanieczyszczenie środowiska) i psychologicznego (np. rozmaite

kategorie informacji płynących z mediów) często bardzo niekorzystnie oddziałują na

zdrowie.

Obecnie wiadomo, że długość życia zależy m.in. od genu warunkującego zarówno

procesy odbudowy, jak i naprawy nici kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA). Program

genetyczny naszych komórek zezwala na ściśle określoną liczbę podziałów. Program ten

jest przenoszony z jednej komórki do drugiej i stanowi cechę właściwą dla każdego z nas.

Mimo szeroko rozpowszechnionego poglądu, że proces starzenia się organizmów zależy

od genów, można stwierdzić, że czynniki dziedziczne odpowiadają za ten proces ledwie

w 30%. W znacznie większym stopniu ważą o tym, co dzieje się w organizmie, czynniki

pozagenetyczne. Wiodącą rolę odgrywają tu wolne rodniki (WR), są one pośrednim i

końcowym produktem wielu reakcji enzymatycznych i nieenzymatycznych, a zarazem

inicjują procesy destrukcyjne. Wolne rodniki to niebywale trwałe atomy tlenu, czas ich

życia mierzy się w tysięcznych sekundy, gdyż wiążą się błyskawicznie z otaczającymi je

molekułami. W trakcie przemiany materii, w której bierze udział życiodajny tlen, komórki

wyzwalają miliony wolnych rodników. Jako przykład można podać udział wolnych

rodników w procesie odkładania się cholesterolu, który jest zasadniczym składnikiem

błony komórkowej.

Dwie trzecie cholesterolu obecnego w naszym organizmie pochodzi z wątroby, a nie ze

spożywanych pokarmów. Gdy jednak dojdzie do utlenienia go w reakcji z wolnymi

rodnikami, komórki natychmiast go wchłaniają.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: