Yow…Tako więc oddaje do użytq kolejną część osobowości, która przypadła mi w udziale. Jakkolwiek, po części metodologicznych wywodów, czas na lanie wody. Co prawda brzez… był szczegółowy i w ogóle chyba przegiąłem, tak jak wtedy z nadmierną ilością szczegółów, tak pewnie ta część jest trosze…eee rozlazła… ale nie jest chyba tragicznie… pozdrawiam
k.
Osobowość – ćw. 3 –Pervin 49 - 78
Cechy:
q Podstawowe kategorie opisu osobowości (np. przyjacielski, wrogi)
q Odnoszą się do stałych aspektów funkcjonowania jednostki
q W jęz. potocznym używane do scharakteryzowania innych lub siebie
q 2podejścia:
1. badacze uznający że pojęcie cechy jest przydatne w badaniu naukowym
2. badacze uznający, że osobowość jest zbyt złożona i zróżnicowana ,aby można ją było opisać pojęciem cech.
q Myśl, że cecha jest podstawową jednostką opisu i budowy osobowości-już u zarania psych.osobowości (np. Allport, Stagner)
q Psychologowie- brak zgody co do sposobów pomiaru i definicji cech ALE zbieżne opinie w 2punktach: 1) pojęcie cechy odnosi się do pewnych prawidłowości w zachowaniu àpozwala ono scharakteryzować podstawowe różnice między ludźmi2) cechy mogą być wykorzystywane jako jednostki opisu osobowości
Definicja cech wg Allporta:
q To podstawowe jednostki strukturalne osobow.
q Predyspozycje do reagowania w określony sposób (czyli cecha objawia się gotowością do reagowania w określony sposób, bo osoba różne syt. traktuje podobnie, a ona przyjmuje pewien styl ekspresji i postępowania)
q Cechy rzeczywiście istnieją, są osadzone w „systemie neuropsychicznym”
q Cechy wynikają z biolog. i fizycznych różnic między ludźmi, można je ujrzeć w „widocznym z zewn. strumieniu zachowań”
Klasyfikacja cech osobowości wg Allporta:
1) Nomotetyczno – idiograficzna (rozróżnienie opisu cech charakteryzujących wszystkich ludzi od opisu pojedynczego człowieka)
2) Związana z siłą oddziaływania przypisywaną różnym cechom. Allport wyróżnia:
· Dyspozycje dominujące – najsilniej wpływają na funkcjonowanie człowieka, prawie każde zachowanie można do nich odnieść (np. makiawelizm, sadyzm, autorytaryzm; liczba tych dyspozycji -ograniczona)
· Dyspozycje centralne – określają skłonności obejmujące mniejszą liczbę sytuacji,ale wciąż dot. prawidłowości w zachowaniu (np. uczciwość, uprzejmość)
· Dyspozycje wtórne – to cechy najmniej wyraziste, spójne i najtrudniejsze do uogólnienia
=>cechy różnią się pod wzgl. znaczenia i zasięgu (różne cechy mogą być centralne, dominujące lub wtórne)
Poglądy Allporta:
q Odrzucał analizę czynnikową bo: absolutyzuje przeciętność, prowadzi do pojmowania człowieka jako zespołu niezależnych elementów, a nie jednolitego systemu współzależnych struktur
q Przyczynił się do opracowania taksonomii cech osobow. (ze słownika wypisał wszystkie słowa dot. osobowości dodał zwroty slangowe i podzielił wszystko na kategorie: trwałe cechy, przemijające nastroje i działania, oceny dokonywane przez otoczenie, cechy fizyczne + talenty+ zdolności; pierwsza kategoria najbliższa powszechnemu rozumieniu cech)
Istotne punkty teorii Allporta:
1) Krytyczny stosunek autora do psychologów lekceważących całościowe podejście do osobowości( à wykluczenie analizy czynnikowej ze swoich metod bad. à przedkładał badania idiograficzne nad nomotetyczne, bo wg autora każda prawdziwa teoria osobow. musi ujmować wyjątkowość człowieka)
2) Uznawał zróżnicowanie i złożoność zachowań, ale uznawał je za konsekwencję i tym uzasadniał pożyteczność kategorii cech. Wiedział, że ludzie działają pod wpływem okoliczności, a konkretne zach. to przejaw kilku cech à nie można oczekiwać całkowitej konsekwencji w zachowaniu
3) Odrzucał tradycyjne poglądy dot. potrzeb i motywacji, bo prowadzą one do zubożenia obrazu osobowości (zgodnie z nimi działaniami człowieka kieruje tylko kilka motywów (sex, agresja) a wszystkie zachowania służą zmniejszeniu napięcia). Starał się dołączyć motywy do cech, ale nie wszystkie motywy są cechami. Problemu relacji między nimi nie udało mu się zadowalająco rozwiązać
q Chciał opracować klasyfikację cech osobow. podobną do okresowego układu pierwiastków
q Stosował analizę czynnikową
q We wczesnym okresie korzystał z wielu kategorii zaproponowanych przez Allporta
q Stwierdził, że istnieje 15 podstawowych czynników
q ALE: po weryfikacji wcześniejszych wyników metodą kwestionariuszową, doszedł do wniosku, że istnieje 16podstawowych czynników/wymiarów osobowościà opracował Szesnastoczynnikowy Kwestionariusz Osobowości (16PF Questionnaire) do pomiaru różnic między ludźmi wg podstawowych jednostek osobowości (np. powściągliwy- wylewny, niesumienny- sumienny)
q Prowadził obserwacje, badania laboratoryjne, kwestionariusze – dążył do zebrania info ze wszystkich trzech źródeł, by sprawdzić czy się ze sobą pokrywają
Osiągnięcia Cattella w zakresie teorii cech:
1) Zainteresowanie pochodzeniem cech i ich rozwojem à opracował metodę badania wpływu, jaki na poszczególne cechy mają czynniki dziedziczne i środowiskowe ( => osobowość człowieka zależy w 1/3 od dziedziczności a w 2/3 od środowiska) – w bad. nad tym zagadnieniem (w ramach genetyki zachowania) od czasów Cattella znaczne postępy
2) Zainteresowanie ewolucją cech (czy dane cechy występują na wszystkich etapach wieku człowieka i w tym samym natężeniu) Bad. wykazały że poniżej 4r.ż. występuje 1/3 cech osobowości obecnych u ludzi dorosłych; stwierdzono też znaczną stabilność cech osobowości wzrastającą wraz z wiekiem
3) Znaczny wkład w poznanie dynamicznych i strukturalnych aspektów osobowości (=jej zmienności/stałości) Wg autora człowiek nie jest jednostką statyczną, zachowanie zależy od wielu czynników natury motywacyjnej i sytuacyjnej. Próba opracowania metody przewidywania zachowania na podst. cech osobow. i zmiennych sytuacyjnych
q Zainteresowanie podstawowymi cechami osobowości oraz jej genetycznymi/środowiskowymi uwarunkowaniami, stosowanie analizy czynnikowej [por. Cattell]
q Od Cattella różni go:
· Rozpatrywanie mniejszej liczby wymiarów
· Operował na poziomie typów nie cech/czynników
· Większy nacisk na relację: osobowość człowieka – właściwości biologiczne
q Cechy definiował jako nawykowe reakcje, występujące w pewnych grupach
q Typ – obejmuje kontinuum między punktami najwyższego i najniższego natężenia danej właściwości (różni ludzie mogą być w różnych miejscach tej skali)
q Trzy podstawowe wymiary osobowości:
· Introwersja/ekstrawersja (E) – wymiar ten odnosi się do różnic w towarzyskości i impulsywności (ekstrawertyk: towarzyski, lubi przyjęcia, ma wielu przyjaciół, impulsywny; introwertyk: spokojny, nastawiony do wewnątrz, refleksyjny, woli życie zorganizowane niż przypadkowe/ryzykowne)Różnice w funkcjonowaniu intro- i ekstrawertyków:Introwertycy:
v Szybciej się męczą
v Większa wrażliwość na ból
v Gorzej działają w momentach pobudzenia
v Lepsze wyniki w szkole
v Wolą działać w pojedynkę
v Mniej aktywni sexualnie pod wzgl. częstotliwości pożycia i liczby partnerów
v Trudniej na nich wpłynąć
v Silniej reagują na wydarzenia zewn.
v Szybciej przyswajają zakazy
v Bardziej powściągliwi i zahamowani
v W uczeniu lepiej działają na nich karyWg Eysencka różnice w osobowości odzwierciedlają różnice w funkcjonowaniu biologicznym
· Neurotyczność (N) – osoby cechuje labilność emocjonalna, często lęk, niepokój, dolegliwości zdrowotne
· Psychotyczność (P) – wymiar kontrowersyjny; zazwyczaj objawia się skłonnością do: agresji, chłodu, egocentryzmu, bezosobowego traktowania ludzi, postawy antyspołecznej, niekonwencjonalnego zachowania. Eysenck sugeruje istnienie związku P z twórczością
q PEN odnosi się do trójwymiarowego modelu osobowości, w zakresie każdego z tych wymiarów opracowano Kwestionariusz Osobowości EPQ
q E i N przypominają 16 czynników wyodrębnionych przez Cattella
q Znaczenia biologicznych czynników w powstawaniu każdego z wymiarów dowodził na podstawie:
· ich obecności w różnych kulturach
· uwarunkowania genetycznego (=dziedziczność podstawowych właściwości osobowości)
· analiza czynnikowa zachowania małpà wyodrębnienie czynników podobnych do E(zabawa), N (lęk, wycofanie), P (agresja)
Liczne bad. na ten tematà wzajemnie wykluczające się rezultaty. Najbardziej wiarygodne prace wykazują, że wymiar E wiąże się z poziomem chronicznego pobudzenia korowego(àekstrawertyków trudniej pobudzić niż introwertyków)
q pomimo wielu badań brak zgody co do ilości czynników (modele 3,5 lub 7czynnikowe)
q w końcu osiągnięto consensus = Wielka Piątka (inaczej pięcioczynnikowy model osobowości = PMO):
· neurotyzm (N)– ocenie podlega położenie jednostki na wymiarze: dobre przystosowanie vs niestabilność emocjonalna. Pozwala wykryć zaburzenia psych., irracjonalne poglądy wyolbrzymione pragnienia i dążenia, szkodliwe dla siebie reakcje na syt. życiowe
· ekstrawersja (E)– ocenie podlega jakość i intensywność interakcji międzyludzkich, poziom aktywności, potrzeba stymulacji, zdolność cieszenia się
· sumienność (S)– oceniany jest stopień zorganizowania jednostki, upór i motywacja w dążeniu do celu
· ugodowość (U)– oceniany jest charakter relacji interpersonalnych jednostki na wymiarze: współczucie- wrogość w uczuciach,myślach i zachowaniach
· otwartość na doświadczenia (O)– ocenie podlega aktywne szukanie nowych dośw. dla nich samych, tolerancja nieznanego i badanie go
q modelem tym posługuje się Kwestionariusz Osobowości NEO (NEO-PI) à zmieniona wersja ma nazwę Zmodyfikowany Kwestionariusz osobowości [składa się z 300 pozycji, osoba ocenia w jakim stopniu zdanie jej dotyczy na 5pktowej skali: od zdecydowanie tak do zdecydowanie nie]
q autorzy są zwolennikami metody kwestionariuszowej, są sceptyczni wobec testów projekcyjnych i wywiadów klinicznych
Dowody przemawiające za Wielka Piątką
1) PODOBIEŃSTWA MIĘDZYKULTUROWE
· analiza określeń oznaczających cechy osobow. w różnych językach wykazuje ich wielkie podobieństwo. Na tej podstawie Goldberg – podstawowa hipoteza leksykalna („najważniejsze różnice między ludźmi można zamknąć w wyrazistych kategoriach, dla których wszystkie lub prawie wszystkie ludzkie języki mają konkretne nazwy”).
· Czynniki Wielkiej Piątki odnoszą się do głównych elementów kontaktów międzyludzkich.
2) SAMOOCENIANIE SIĘ I OCENA INNYCH LUDZI
· dokonywane przez osoby badane oceny poziomu występowania u nich cech z modelu Wielkiej 5 pokrywają się z ocenami dokonywanymi przez ich małżonków/znajomych (im bliższa znajomość tym oceny bardziej zbieżne)
3) MOTYWY, EMOCJE I KONTAKTY INTERPESONALNE
· Stwierdzono związek między wysokim natężeniem pewnych cech a określonymi motywacjami (np. osoba towarzyska kieruje się w swoim zachowaniu chęcią przebywania z innymi a osoba o wysokim wskaźniku do dominacji – chęcią panowania nad innymi)
· Stwierdzono związek między wynikami NEO-PI a wskaźnikami potrzeb z formularza badania osobowości Murraya
· Stwierdzono związek między wynikami Pięcioczynnikowego Modelu a podatnością na konkretne emocje np. wysoki wynik N àpodatność na negat. emocje, złe samopoczucie wysoki wynik E à skłonność do em. pozyt, dobre samopoczucie wysok...
mimi_mimi66