HISTORIA PSYCHOLOGII.pdf

1.PSYCHOLOGIA PRZEDNAUKOWA I. KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE W

STARO Ż YTNEJ MY Ś LI GRECKIEJ.

Człowiek jest przede wszystkim materią i jako taka jest częścią świata materialnego.

Przejawia jednak sposoby działania, które przynajmniej niekiedy –incjowane są od wewnątrz.

Dzieli z innymi istotami ożywionym szczególną jakość życia.

Platon: Opis stworzenia ciała człowieka (Timaios); Mózg, jako część najdoskonalsza i

przeznaczona do otrzymania boskiego nasienia, otrzymał kształt kulisty. Mózg i rdzeń są

czynnikami przewodzącymi siłę życiową. Ciało jest tylko tylko środkiem przenoszącym

impresje zewnętrzne do świadomego centrum.

Arystoteles: Fizyka bada wszystkie rodzaje bytów znajdujących się w świecie, a więc bytów

nieożywionych, bytów ożywionych nie posiadających rozumu i bytów ożywionych

posiadających rozum. Pamięć- jest pewnym stanem, w którym o jakimś obrazie znajdującym

się w umyśle wiemy, że jest on kopią jakiegoś przedmiotu. Sztuka przypominania sobie

czegoś polega na puszczeniu w ruch ciągu wyobrażeń. Prawa kojarzenia (asocjacji): 1.prawo

podobieństwa 2.prawo różnicy 3.prawo styczności. Rozum jest czymś bardzo różnym od

zmysłów, nie jest też tym samym co świadomość. Arystoteles dzieli rozum na praktyczny i

teoretyczny. Rozum praktyczny zakłada działanie. Rozum teoretyczny przyjmuje postawę

bierną.

-powstanie i ewolucja poj ę cia duszy

PLATON: Dusza jest cząstką boską w człowieku. Platon mówił, że ciało jest grobem duszy.

Dusza może przechodzić z ciała do ciała. Platon był zwolennikiem reinkarnacji

Dusza jednak jest, zdaniem greckiego filozofa, wewnętrznie podzielona.

Dusza ludzka : dusza rozumna i irracjonalna. Ta dwoistość duszy przejawia się w tym, że

inny podział to: boska część racjonalna i ziemska irracjonalna. Dusza irracjonalna dzieli się

na część lepszą i gorszą. Pierwsza z nich-okolice serca, funkcjonuje w takich przejawach

życia jak: energia, odwaga, ambicja itp. Druga umieszczona jest poniżej przepony, jej

działanie wyraża się w pragnieniu, pożądaniu, odżywianiu. Anamneza-idee, dla których nie

ma odpowiednika w świecie zmysłowym.

ARYSTOTELES: stała się najdoskonalszą z form; jedyną, która posiadła zdolność

rozumienia świata zewnętrznego i świadomość samej siebie. Jako najdoskonalsza jest też

najbliższa połączenia się z Bogiem. Dusza jest jednak tylko formą materii, nierozerwalnie z

nią związaną. Dusza i ciało człowieka tworzą więc swoistą całość, a nie dwa oddzielne byty.

Byt ożywiony różni się od nieożywionego tym, że ma duszę! Zjawiska życiowe zakładają

określone, stałe działania. Dusza, która jest zasadą życia ma zdolność kierowania tymi

działaniami i je reguluje. Podział duszy: Wegetatywna, zmysłowa, intelektualna(rozum).

Dusza wegetatywna:jest najbardziej podstawową zasadą życia, kieruje takimi procesami jak

rodzenie, odżywianie, wzrost. Dusza zmysłowa: wrażenia, ruch, pożądania. Dusza rozumna:

wybór, namysł. Są różne poziomy duszy, które tworzą pewnego rodzaju hierarchię, przy

czym poziom niższy stanowi niezbędny warunek wyższego, ale wyższy przeobraża niższy.

Muzyka jest czynnikiem kształtujacym duszę.

-koncepcje zmysłów w filozofii starożytnej

Arystoteles: funkcje zmysłowo-motoryczne np. postrzeganie zmysłowe, poruszanie się;

mamy duszę zmysłową. Zmysły-są zdolnością do odbioru wrażeń. Są one podobne do czegoś

palnego, do tego co się pali w zetknięciu z tym co spala. Zmysł posiada zdolność

przyjmowania form zmysłowych bez ich materii. Metafora odbitego znaku sygnetu w wosku.

Arystoteles wyróżnił 5 podstawowych zmysłów. Każdy zmysł ujmuję właściwy dla siebie

przedmiot. Dotyk-zmysł najważniejszy. Odpowiada temu co jest dotykalne. Obejmuje 1.to, co

jest gorące, i to, co jest zimne. 2. to, co ciekłe i to, co stałe. Smak-jest zmysłem, którego organ

pośredniczący i organ odbierajacy wrażenia jest ten sam-język. Węch-są różne gatunki

zapachów, niektóre są przyjemne w sposób przypadkowy, takie np.ktore staja się przyjemne

w skutek głodu. Słuch-1.przez zderzenie się dwóch ciał zdolnych do wydawania dźwięków

2.przez celowe wyrzucanie powietrza przez krtań. Słuch ma tą właściwość, że jest zmysłem

pośredniczącym między umysłami. Wzrok-należy wyjaśnić 2 rzeczy:to, jak widzimy i to,

dlaczego nie widzimy chociać patrzymy, czyli Arystoteles musial wyjaśnić znaczenie światła

i ciemności.

-etyka i psychologia (zoon politikon) Człowiek zoon politikon

animal sociale

Arystoteles : „ Wszelka sztuka i wszelkie badania naukowe, podobnie też wszelkie zarówno

działania jak i postanowienia, zdają się dążyć do jakiegoś dobra i dlatego trafnie określone

dobro jako cel wszelkiego dążenia” Etyka Nikomachejska. Dobro człowieka jest więc

specyficznym działaniem człowieka. Jest to rozum i działanie duszy według rozumu. Cnota

etyczna-polega na opanowaniu dążeń i impulsów. Cnota wymaga zawsze słusznych proporcji-

złotego środka. Cnota etyczna jest słuszną miarą, która rozum nakłada uczuciom lub

działaniom bądź tez postawom, które bez kontroli rozumu dążyłby do jednej lub drugiej

skrajności. Wola-formowanie charakteru. Jest to proces powstrzymywania się od działań

impulsywnych i rozwijanie zdolności dokonywania wyboru. Zagadnienia psychologiczne-to

problem jedności i koordynacji impulsów. Wola jest w ostateczności rozumem. Życie

uczuciowe jest niższym istnieniem, do którego człowiek się zniża, gdy nie potrafi zachować

godności swej rozumnej natury. Rozum teoretyczny-myślenie jest aktualizacja idei, które

istnieją potencjalnie. Pierwsze zasady wiedzy-nie zawdzięczają swego pochodzenia

doznaniom. Rozum- nie ma wyjaśnienia, przychodzi z zewnątrz.

CYNICY: Według cyników jedynym prawdziwym dobrem i celem życia jest sama cnota, a

wszystko inne powinno być dla człowieka całkowicie obojętne. Prowadziło to do wniosku, że

wszystko poza cnotą jest całkowicie niepotrzebne, bo ona sama całkowicie wystarcza do

osiągnięcia pełni szczęścia. Wszystko inne odciąga człowieka od prób osiągnięcia i

zrozumienia prawdziwej cnoty i dlatego jest w istocie złem. Aby osiągnąć stan cnoty należy

wobec tego całkowicie zobojętnieć na wszystko inne. Ostateczną konsekwencją takiego

rozumowania stało się przyjęcie zasady, że stan doskonałej obojętności jest równoważny

prawdziwej cnocie.

EPIKUREIZM : hedonizm, ludzie dążą do szczęścia, szczęście powinno być najwyższą

wartością, należy pozbyć się lęków,należy wiedzieć, jak osiągnąć szczęście. Epikur zauważył

też, że w odczuwaniu przez ludzi ich naturalnej radości życia przeszkadzają rozmaite lęki,

które dzisiaj określilibyśmy jako egzystencjalne. Lęki te to: strach przed śmiercią, lęk przed

gniewem bogów, lęk przed cierpieniem, obawa przed niemożnością osiągnięcia szczęścia.

STOICYZM: Etyka stoicka, która większości ludzi kojarzy się ze słowem "stoicyzm", opiera

się na zasadzie osiągania szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną, sumienne

spełnianie tych obowiązków, które spadają na nas naturalną koleją rzeczy, oraz odcięcia

swoich emocji od zdarzeń zewnętrznych, czyli utrzymywania stanu spokojnego szczęścia

niezależnie od zewnętrznych warunków.

2. PSYCHOLOGIA PRZEDNAUKOWA II. KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE

RACJONALIZMU I EMPIRYZMU.

-problem psychofizyczny i warianty jego rozwi ą zania: Kartezjusz, Spinoza, Leibniz

KARTEZJUSZ: dualizm kartezjusza: ciało i umysł. Substancja rozciągła-ciało. Zachodzące

zmiany w ciele polegają na przemieszczaniu się trwałych cząsteczek, czyli na pewnej formie

ruchu mechanicznego . Wniosek: ciało jest częścią świata materii i należy je traktować w

sposób mechanistyczny. Dusza nie jest zasadą życia –nie porusza ciałem. Zmysły-poddział na

zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne- 5 zmysłów ( za Arystotelesem) Jedynie odnośnie

wzroku podaję nowe wyjaśnienie wsparte odkryciem przewodzenia nerwowego. UMYSŁ-

substancja nierozciągła, rzecz myśląca. Idee-operację umysłu, gdy ten myśli. Idee wrodzone-

nie zależą od świat zewnętrznego, nie powstają z przyczyn w stosunku do nas zewnętrznych,

pojawiają się w formie przypomnień, a doświadczenie jest tylko okazją do ich

uświadomienia. Wiara w oczywistość świadomości, uczucie pewności, pojęcie Boga i pojęcie

„ja”. Idee wrodzone –są ostateczne, niewyprowdzalne z czegoś innego, wiecznie prawdziwe.

Aksjomaty matematyczne, pojęcie przestrzeni, ruch-należą do idei wrodzonych( należą do

umysłu, nie są nam dane w doświadczeniu). Umysł zawiera również idee nabyte-zależą one

od warunków zewnętrznych oraz idee wytworzone przez umysł. „Namiętności duszy”-1649.

Dwa czynniki ciało i dusza zostały potraktowane jako odrębne, natomiast namiętności

oznaczają część psychofizyczną. Namiętność –wszystkie aspekty życia świadomego, które

zależą od czynników w stosunku do duszy zewnętrznych. Są to wszystkie formy poznania(

spostrzeżenia) procesy indukcji, rozumowania oraz emocje i uczucia. Kartezjusz uznał, że

siedliskiem namiętności jest mózg. Namiętność-oznacza to, co nam się zdarza, jej

przeciwieństwem są działania, których sami jesteśmy przyczyną. Namiętności mogą podlegać

kontroli i umysł ma zdolność zmieniania ich natury(interakcjonizm). Część psychofizyczna

umiejscowiona jest w szyszynce. Kartezjusz wyróżnił 6 emocji podstawowych:

zaciekawienie, pożądanie, radość, miłość, nienawiść i smutek (są nieredukowalne ). Emocje

pierwotne łączą się tworząc emocje złożone np. pogardę, dumę, nadzieję, zawiść itp..

LEIBNIZ: Wszystkie byty są rodzajem substancji. Monady-są to zamknięte całości, nie

oddziałowują na siebie, różnicuje je stopień świadomości. Organizmy składają się z monad o

różnych stopniach świadomości. To co nazywamy materia martwą jest względnie

Nieświadome. Ma najmniejszy stopień świadomości. Natura monad wyznacza miejsce

organizmu w obrębie skali życia. Rozumna istota ludzka zajmuje miejsce

najwyższe(pomijając naturę Boga) i obejmuje nieskończony szereg monad niższych.

Harmonia wprzód ustanowiona. oznaczająca stan jednozgodności doświadczenia wszystkich

podmiotów (monad), będący następstwem działania monady najwyższej (Boga), która taką

harmonię pośród wszystkich bytów (monad) stworzonych z góry, w samym dziele stworzenia

świata, ustanowiła. Dlatego, zdaniem Leibniza, wszyscy żyjemy w tym samym świecie, choć

tak naprawdę, jako zamknięte w sobie monady, mające jedynie stronę wewnętrzną, nie

komunikujemy się ze sobą.

SPINOZA: Panteizm- jedna substancja. Umysł i ciało są aspektami podstawowej jedności.

Każde zdarzenie cielesne współistnieje z jakimś zdarzeniem myślowym i jest z nim

współrzędne. Natura ciała jest przyczyna afektów, natura umysłu jest przyczyną idei tych

afektów cielesnych. Uczucia są więc stanami zarówno umysłu i ciała. Podstawowe uczucia to

:radość, smutek i pożądanie. Pożądanie- to świadome pragnienie. Klasyfikacja emocji:

Podstawowy afekt +idea przyczyny (zewnętrzna lub wewnętrzna). Radość+idea przyczyny

zewnętrznej=miłość Smutek +idea przyczyny zewnętrznej=nienawiść. Zawiść jest to

nienawiść, pobudza ona człowieka tak, że smuci się z czyjegoś szczęścia i przeciwnie cieszy

się z czyjegoś nieszczęścia. „ O niewoli ludzkiej” r. Etyki (1675)-”człowiek poddający się

afektom nie jest panem siebie, lecz włada nim los”. Zrozumieć nasze emocje i ich źródła

oznacza wyzwolić się z niewoli. Wolny człowiek to taki, który nie podlega żadnym innym

ograniczeniom, poza tymi, które sam na siebie nałożył. Spinozizm zaznaczał, iż celem

człowieka, jest on sam. Człowiek nie jest pozostawiony samemu sobie, współżyje on z

innymi. Jego system stał się inspiracją dla nowożytnych humanistów.

-empiryzm brytyjski- Locke, Berkeley.

LOCKE: Nie ma wiedzy bez doświadczenia, wszelka wiedza, wszelkie wyobrażenia,

wszelkie sądy wytwarzają się na drodze doświadczenia, innej drogi nie ma, umysł jest

niezapisaną kartą człowiek to TABULA RASA, którą jedynie doświadczenie może zapisać.

Wszystko, cokolwiek znajdujemy w umyśle, zarówno postrzeżenia zewnętrzne i

doświadczenia wewnętrzne, jak i kopie ich powstające w umyśle, a także abstrakcyjne pojęcia

i wyobrażenia fantazji, wszystko to Locke obejmuje wspólną nazwą „idei”. Znamy

bezpośrednio tylko idee, a nie rzeczy. One też, a nie rzeczy są jedynym punktem wyjścia

wiedzy. Nasze idee wywodzą się z dwu źródeł: (a) z doznań zmysłowych, (b) ze spostrzeżeń

ukazujących nam czynności naszego umysłu, co można nazwać „zmysłem wewnętrznym”.

Skoro myśleć możemy jedynie za pomocą idei, a wszystkie idee pochodzą z doświadczenia,

to oczywiste jest, że żadne nasze poznanie nie może wyprzedzać doświadczenia. pierwotnie i

wtórne własności zmysłowe. Idee proste i złożone.

BERKELEY: Berkeley uznał, że sama idea bytu obiektywnego jest błędna, bo nie można

stwierdzić istnienia czegokolwiek w sposób obiektywny. Stworzył więc on pojęcie "bytu

obserwowanego", a ściślej mówiąc uznał, że coś istnieje dla nas wtedy i tylko wtedy, kiedy to

możemy obserwować, natomiast gdy nie obserwujemy, nie możemy mieć pewności, czy to

coś nadal istnieje. Jednym słowem: byĆ oznacza byĆ (przez kogoŚ) postrzeganym . Bóg jest

gwarantem ciągłości świata, Bóg „patrzy” cały czas na świat.

Model dedukcyjny (ogólna zasada tłumaczy nam poszczególne zasady tworzące ten

ogólny schemat (schemat metafizyczny)  model indukcyjny (od zasad podstawowych

tworzymy zasady ogólne)

3.TENDENCJE DOPROWADZAJĄCE DO UKSZTAŁTOWANIA SIĘ

PSYCHOLOGII JAKO SAMODZIELNEJ NAUKI.

-psychologizm w filozofii ( Brentano,Wundt).

w wieku XIX metafizykę zastępuje psychologia takie stanowisko to PSYCHOLOGIZM.

Psychologizm – centralna nauka dla nauk filozoficznych. Kształtują się pierwsze ogólne

teorie psychologiczne, których celem było: ustalenie przedmiotu badań psychologii

ustalenie metod badawczych Te impulsy wiązały się z tym, że jak nigdy przedtem i potem

psychologia przyjęła rolę nauki łączącej wszystkie inne nauki. Stała się nauką pomostową

między filozofią a naukami przyrodniczymi. Skoro psychologia jest nauką łączącą

podstawowe działy filozofii oraz korzysta z doświadczenia, to tylko ona tworzy pomost

między filozofią a naukami przyrodniczymi. Jest nauką bazową.

psychologia – nauka, która umożliwi rehabilitację 2.dlatego, że ma takie możliwości

korzystania z wiedzy jest podstawową nauką pomocniczą. 3.psychologia jako podstawowa

nauka humanistyczna Najbardziej wyrazisty w dziełach W. Wundta, który akcentował rolę

psychologii, jako jedynej nauki, która kontaktuje się z filozofią, naukami przyrodniczymi i

humanistycznymi – jest naturalnym pomostem między tymi naukami.

4.psychologia stanowiła klucz do rozwoju filozofii Tendencja rehabilitacji filozofii jako

nauki. Nurt widoczny w dziełach Bretano i Wundta, mówiący o tym, że filozofia została

załamana, a jej odbudowa może odbyć się tylko przez psychologię. 5.psychologia jest

podstawą filozofii widoczne w teoriach Bretany, Marbego czy Wundta filozofia jako nauka

może istnieć jedynie wtedy, gdy będzie miała za podstawę psychologię. Wszystkie te

znaczenia psychologii związane był z psychologizmem.

BRENTANO: głównym zamiarem Bretany było

określenie i rozdzielenie dwóch sfer: sfery zjawisk fizycznych i sfery zjawisk psychicznych.

Była to bezpośrednia odpowiedź na próby wchłonięcia przedmiotu psychologii w dziedzinę

nauk przyrodniczych. Wszystkie metody, którymi ma posługiwać się psychologia było

podrzędne względem najistotniejszego celu – rehabilitacji filozofii. Bretano ustanowił nowy

przedmiot, czyli to, że psychologia jest nauką o zjawiskach psychicznych. Dopóki nie

zerwano z kanonem metafizycznym określającym pewne zasady, tak długo nauka ta nie

mogła się rozwijać, bo duszy nie da się badać. Ale ustanowienie tego terminu, że psychologia

jest nauką o zjawiskach psychicznych, umożliwia patrzenie na psychikę z punktu widzenia

empirycznego, doświadczalnego. Bretano używa terminu „przedstawienie”. Wszystkie treści

ze świata zewnętrznego, które pojawią się w naszym umyśle, jako pewien rodzaj

przedstawienia, czyli obrazu, są zjawiskami psychicznymi. To nie muszą być tylko

przedstawienia dotyczące rzeczywistych elementów, ale też uczuć, sądów myśli. Bretano

precyzuje dalej ten aspekt, mówiący o tym, że przedmiotem są te zjawiska psychiczne, są

tym, co pojawi się w naszej świadomości. Precyzując używa terminu intencjonalności, który

oznacza, że pomiędzy naszą świadomością, a światem zewnętrznym istnieje specjalne

powiązanie. Nasza świadomość jest zawsze intencją, czyli odnoszeniem się do treści pewnych

obiektywnych przedmiotów, zdarzeń, a także ukierunkowaniem, na nie mające swojej

wewnętrznej egzystencji treści przedstawień, jak np. uczucia, sądy. Podstawowym kryterium

odróżniającym zjawiska fizyczne od psychicznych jest to, że te ostatnie charakteryzuje

intencjonalna inegzystencja. Zjawiska psychiczne zawsze zawierają swój przedmiot, bo

zawsze myślimy o czymś, postrzegamy coś. Żadne zjawisko fizyczne nie wykazuje czegoś

podobnego. Istnienie zjawisk psychicznych jest całkowicie odmienne od sposobu istnienia

zjawisk fizycznych. Zjawiska psychiczne mogą istnieć tylko, gdy są częścią naszego

wewnętrznego doświadczenia. Zjawiska fizyczne istnieją niezależnie od naszego

wewnętrznego doświadczenia. Bretano ustanawia przedmiot dla psychologii – nauka, która

bada zjawiska psychiczne i te zjawiska są treścią naszej świadomości, rozumiejąc pod tym

względem o, że świadomość zawsze jest intencjonalna. W jaki sposób, wg Bretany, można

sklasyfikować zjawiska psychiczne? Trzy zasadnicze rodzaje:

przedstawienia, sądy, akty emocji i woli. Z tym, że Bretano uznał, że przedstawienia są

podstawowym aktem woli. Każde zjawisko sychiczne oparte jest na przedstawieniu.

Kategorię przedstawienia dzielimy na dwie klasy: naoczne – wyobrażenia; pochodzą wprost z

danych zmysłowych; nienaoczne – pojęcia; wywodzą się z relacji intencjonalnych, czyli z

podmiotowego odnoszenia się do tego, co jest przedmiotowe; są treściami naszej

świadomości, ale wynikającymi z pewnego ukierunkowania się świadomości na te istniejące

przedmioty Przedstawienia są terminem obejmującym sferę wrażeń zmysłowych.

Przedstawienie nienaoczne tworzą podstawę sądu. Sąd jest takim zjawiskiem psychicznym,

które wiąże się z aktem psychicznym, polegającym na uznaniu, stwierdzeniu, odrzuceniu lub

zaprzeczeniu. Sądy to połączenie kategorii przedstawień nienaocznych z aktem

Psychicznym. Uczucia (akty emocji) to połączenie sądu z nastawieniem emocjonalnym.

Bretano uważał, że te nastawienia emocjonalne zgrupowane są w dwóch kategoriach:

w aktach miłości i nienawiści, w aktach upodobań i niechęci W akcie sądzenia możemy coś

przyjąć lub odrzucić. Natomiast w aktach związanych z wolą i emocjonalnych odczuwamy

miłość lub nienawiść, upodobanie lub niechęć. One są powiązane specyficznym związkiem,

bo od tego, gdy coś przyjmujemy lub odrzucamy zależy również następny fakt, czy

przypisujemy mu miłość i upodobanie czy nienawiść i niechęć. Program Bretany jest

PROGRAMEM, tzw. PSYCHOLOGII CZYSTEJ, zawierającym ogólną

idee dla samego poznania. Tu nie interesuje nas człowiek, lecz umysł.

Bretano jest przedstawicielem ogólnego nurtu psychologicznego, mówiącego, że nie ma

prawd obiektywnych, wiecznych, wszystko jest prawdą pochodzącą z naszego umysłu. Nasze

doświadczenie wewnętrzne Bretano wiąże z podstawowymi kategoriami, jak słuszność i

pewność. Świadomość nigdy się nie myli. Naczelnym założeniem programu psychologii

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: