Moduł 1.pdf

Kierownik projektu: Joanna Opoka

Redaktor: Ilona Urbańska-Grzyb Metodyk: Ilona Urbańska-Grzyb

Grafik: Joanna Niekraszewicz Informatyk: Arkadiusz Kusznierski

Wstęp

Kurs Socjologia zawiera podstawy wiedzy z zakresu socjologii ogólnej, a także

— częściowo — z zakresu socjologii szczegółowych, głównie socjologii medycyny

i socjologii rodziny. Taki układ treści stanowi celowy wybór zagadnień spośród bogatej

problematyki socjologicznej.

Moduł 1 — Socjologia jako nauka społeczna — obejmuje cztery tematy. Temat pierwszy

ma na celu zwrócenie uwagi studentów na społeczny kontekst ludzkiej egzystencji

i działań człowieka, a także ukazanie znaczenia myślenia w kategoriach socjologicznych

w życiu codziennym jednostek i grup, jako kompetencji ułatwiającej rozumienie

otaczającego świata i jego zjawisk. Dwa kolejne tematy tego modułu zawierają

skondensowaną wiedzę z zakresu najważniejszych koncepcji teoretycznych w historii

myśli socjologicznej oraz głównych nurtów socjologii współczesnej. Całość zamyka temat

ukazujący praktyczne funkcje i zastosowania socjologii jako nauki.

Moduł 2 — Społeczeństwo — przedmiot badań socjologicznych — prezentuje dość

rozległą problematykę struktury społeczeństwa, typów społeczeństw i różnych rodzajów

zbiorowości wchodzących w skład społeczeństwa globalnego oraz głównych zjawisk

i procesów społecznych generujących zróżnicowanie i nierówności społeczne. Celem tego

modułu jest zapoznanie z podstawowymi pojęciami socjologicznymi, koniecznymi dla

właściwego rozumienia i analizy problemów życia społecznego.

Moduł 3 — Jednostka w społeczeństwie — zawiera sześć tematów, z których pierwsze

cztery sytuują się w obrębie zagadnień socjologii ogólnej (ale ukazują przede wszystkim

wymiar mikrospołeczny, dotyczący jednostki jako podmiotu życia społecznego), a także

jej atrybutów (jaźń, osobowość) i funkcjonowania (postawy, socjalizacja). Natomiast dwa

pozostałe tematy prezentują wybrane aspekty życia jednostki w społeczeństwie: kontekst

życia w rodzinie oraz uwarunkowane społecznie kwestie zdrowia i choroby. Zagadnienia

te mogą być szczególnie istotne i interesujące dla studentów kierunku pielęgniarskiego,

ukazując nową (socjologiczną) perspektywę specjalistycznej wiedzy tego zawodu.

Socjologia jako nauka społeczna

1. Potrzeba edukacji socjologicznej

1.1. Dlaczego warto zdobywać wiedzę socjologiczną?

2. Główni twórcy socjologii

2.1. August Comte

2.2. Herbert Spencer

2.3. Karol Marks

2.4. Emil Durkheim

2.5. Max Weber

2.6. Georg Simmel

3. Współczesne orientacje socjologiczne

3.1. Neopozytywizm (George A. Lundberg)

3.2. Behawioryzm (Paul F. Lazarsfeld)

3.3. Funkcjonalizm (strukturalizm funkcjonalny)

3.4. Interakcjonizm symboliczny

3.4.1. Teoria wymiany George’a Homansa

3.4.2. Dramaturgiczna koncepcja Erwinga Goffmana

4. Funkcje i zastosowania socjologii

Literatura podstawowa

Literatura dodatkowa

Socjologia jako nauka społeczna

1. Potrzeba edukacji socjologicznej

Socjologia jest dość młodą dyscypliną naukową — narodziła się w pierwszej połowie

XIX wieku jako odpowiedź na zmieniające się warunki społeczne. Chociaż niektóre

koncepcje socjologiczne sięgają starożytności, to jednak dopiero systematyczne próby

wyjaśnienia i zrozumienia zachowań społecznych i natury porządku społecznego

doprowadziły do wyodrębnienia socjologii jako dyscypliny naukowej. Poprzedzająca

socjologię refleksja teoretyczna, dotycząca rozmaitych aspektów życia społecznego, była

przez wiele stuleci częścią filozofii, podobnie jak i zaczątki innych nauk. Pierwszym

przełomem w rozwoju wiedzy o społeczeństwie było oddzielenie w refleksji teoretycznej

porządku ludzkiego od porządku natury (czasy starożytnej Grecji). Kolejnym istotnym

etapem w rozwoju przedsocjologicznej myśli społecznej (już w czasach nowożytnych)

było oddzielenie porządku społecznego od politycznego (Szacka, 2003: 19–21), czyli

wyodrębnienie koncepcji społeczeństwa z koncepcji państwa.

Podstawowym założeniem socjologii jest stwierdzenie, iż egzystencja ludzka jest

egzystencją społeczną . Jesteśmy powiązani z innymi ludźmi wieloma zależnościami.

Oddziałujemy na innych i inni oddziałują na nas. Socjologia jest dziedziną nauki badającą

ludzkie zachowania społeczne, związki między ludźmi i rezultaty działalności społecznej.

1.1. Dlaczego warto zdobywać wiedzę socjologiczną?

Powszechne, codzienne doświadczenie skłania do stwierdzenia, iż każdy z nas — żyjąc

w społeczeństwie i na co dzień analizując różne aspekty jego funkcjonowania

— niejednokrotnie uważa się za eksperta w sprawach badanych przez socjologów

(np. w kwestiach reguł życia rodzinnego, przestępczości, pracy różnych instytucji

publicznych, sposobu sprawowania władzy przez polityków itp.). Podstawowe pojęcia

analizy socjologicznej są często używane w mowie potocznej, a zjawiska i procesy

społeczne wyjaśniane w sposób „zdroworozsądkowy”. Jednak znaczenia potoczne pojęć

mogą nieprecyzyjnie, a nawet mylnie definiować istotę zjawisk, zaś wiele przekonań

„zdroworozsądkowych” jest po prostu nieprawdziwych.

Dlatego warto uświadomić sobie to, co Piotr Sztompka nazywa socjologiczną

kompetencją każdej jednostki żyjącej w wielu kontekstach społecznych . Wyjaśnia to

w następujący sposób: „Z perspektywy pojedynczego członka społeczeństwa (…)

przestrzeń międzyludzka, w której przebiega życie każdego z nas, jest ogromnie złożona

Socjologia jako nauka społeczna

(…). W kontekście rodzinnym upływa cząstka naszego życia, ogromnie ważna, ale jednak

tylko cząstka. Bo obok tego już jako dzieci wchodzimy w inny kontekst, towarzysko-

zabawowy: na podwórku czy boisku. Gdzieś mieszkamy, w jakimś kontekście sąsiedzkim.

A potem znajdujemy się w kontekście edukacyjnym: w przedszkolu, w szkole, na

uniwersytecie. Potem pojawia się kontekst zawodowy: w biurze czy fabryce. A obok tego

kontekst rozrywkowy: w kinie czy dyskotece. Idziemy do siłowni czy na pływalnię

i trafiamy w kontekst rekreacyjny. Jeśli gramy w drużynie piłkarskiej, to znajdujemy się

w kontekście sportowym. Kiedy indziej znajdujemy się w kontekście religijnym, np. na

niedzielnej mszy czy pielgrzymce do Częstochowy. A także wchodzimy w kontekst

polityczny, gdy idziemy głosować lub organizujemy strajk. Jest także wszechobecny dziś

kontekst ekonomiczny, gdy idziemy na zakupy albo składamy pieniądze w banku.

Wpadamy w kontekst medyczny, gdy idziemy do lekarza albo kładziemy się w szpitalu.

A w kontekst wymiaru sprawiedliwości, gdy płacimy mandat albo stajemy w sądzie (…).

Z pewnością nie jest to lista wyczerpująca wszystkie możliwości” (Sztompka, 2002: 36).

„To, co jest socjologicznie niezmiernie istotne, to fakt, że nieustannie krążymy niejako

między tymi różnymi kontekstami (…). A w każdym z tych kontekstów spotykamy nieco

inne „społeczeństwo”. Spotykamy innych ludzi, zajmujących inne pozycje i grających inne

role, łączą nas z nimi inne więzi, wchodzimy z nimi w inne relacje, napotykamy inne

oczekiwania i reguły gry, inaczej działamy i co innego mówimy, naszym uczestnictwem

wpływamy na to, co się w całej zbiorowości dzieje, modyfikujemy i wywołujemy rozmaite

zdarzenia.

Każdy z nas posiada swój własny zestaw takich kontekstów, w których uczestniczy. Poza

kontekstem rodzinnym i zawodowym, które mają charakter uniwersalny, inne tworzą

unikatowe dla każdego konfiguracje. Co więcej, każdy układa prywatną hierarchię

ważności kontekstów, w których działa. Dla jednego najważniejsze będzie życie rodzinne,

dla innego życie zawodowe, dla jednego rozrywka i rekreacja, dla innego kształcenie się

czy trening itp. Zapewne dzięki tej różnorodności kontekstów, unikatowości ich

indywidualnych zestawów i różnic znaczenia przypisywanego każdemu kontekstowi

z osobna, życie ludzkie jest tak ciekawe, ale także tak trudne. Wymaga od każdego,

nawet najdalszego od profesjonalnej socjologii, swoistej socjologicznej kompetencji.

Musimy w tej różnorodności kontekstów umieć się odnaleźć, zdecydować, które są dla

nas ważniejsze, a które mniej istotne, rozpoznać partnerów, odnieść się do nich we

właściwy sposób, zastosować właściwe reguły kulturowe, przyjąć odpowiednie strategie

postępowania, skutecznie działać” (Sztompka, 2002: 36–38).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: