6

Alkohol i narkotyki w życiu młodzieży

WSTĘP

Używanie różnego rodzaju środków odurzających, toksycznych, szkodliwych dla organizmu nie jest zjawiskiem zupełnie nowym. Znane było już w starożytności. Obecnie zmieniły się jednak środowiskowe i kulturowe uwarunkowania związane z produkcją, przemytem, handlem, sposobem zażywania i motywacją przyjmowania środków.

Nielegalne środki psychotropowe są często stosowane w ten sam sposób i z tych samych powodów, co alkohol i leki przepisywane przez lekarzy. Pod tym względem, jak i pod wieloma innymi, istnieje o wiele mniej różnic pomiędzy heroiną, valium i alkoholem niż nam się wydaje. Jednym z głównych powodów, dla których ludzie stosują środki odrzucające w coraz większych ilościach, prowadzących do uzależnienia, jest łatwość, z jaką można je stosować do przynoszenia ulgi psychicznej (...).

Alkohol jest łatwo dostępny, społecznie akceptowany i rozwiązuje on tyle dylematów młodzieży, nieśmiałość, brak poczucia bezpieczeństwa, uczucie nieporadności towarzyskiej wszystkie znikają po kilku zaledwie kieliszkach. Łatwo jest odprężyć się, mówić swobodnie i w zaufaniu, czuć się ekstrawertycznie i towarzysko po kilku drinkach.[1]

W historii narkotyków niewiele było środków, którymi odurzano się lub, które służyły jako używki toksyczne. Prawdopodobnie najstarszymi znanymi narkotykami są opium, marihuana i kokaina. Później używano alkoholu i tytoniu, które były i pozostały ulubionymi często tolerowanymi narkotykami wielu krajów, zwłaszcza europejskich.

Na temat: „Alkohol i narkotyki w życiu młodzieży” zdecydowałam się, ponieważ zauważyłam, że zarówno alkohol jak i narkotyki są obecne w życiu młodzieży akademickiej, w związku, z czym warto przyjrzeć się bliżej, jaki obszar to zjawisko zakreśla.

1.      Problemy badawcze pracy i hipotezy

Podstawowym warunkiem podejmowania wszelkich badań naukowych jest uświadomienie sobie problemów, a często także i hipotez roboczych, określających w sposób możliwie precyzyjny cel i zakres planowanych przedsięwzięć badawczych. Bez wyraźnie sformułowanych problemów i hipotez trudno byłoby dokonać większego postępu lub nowych odkryć w dziedzinie interesujących nas faktów i zjawisk.[2]

Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.

J. Pieter problem badawczy traktuje jako swoiste pytanie, określające jakość i rozmiar pewnej niewiedzy (pewnego braku dotychczasowego wiedzy) oraz cel i granicę pracy naukowej.

Formułowanie problemów badawczych to z pozoru prosty zabieg werbalny, polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy. Zabieg ten musi jednak spełniać kilka warunków, jeśli chcemy, aby był prawidłowy. Otóż sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy, zawarty w temacie badań. Tak, więc problemy w sposób znacznie bardziej precyzyjny określają teren badawczych poszukiwań. Drugim warunkiem poprawności sformułowanych przez nas problemów, jest konieczność zawarcia w nich wszystkich generalnych zależności między zmiennymi. Dzięki temu dość ściśle będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk (...). Trzecim warunkiem poprawności problemu badawczego jest jego rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna. W fazie koncepcji nie można niestety zdobyć całkowitej pewności, czy problem posiada te dwa istotne walory.[3]

Podstawowe problemy badawcze pracy są następujące:

1.      Jakie względy inspirują studentów do sięgania po alkohol i narkotyki?

2.      Jaka jest częstotliwość spożywania napojów alkoholowych i narkotyków przez studentów?

3.      Większym problemem jest alkoholizm czy narkomania?

4.      Możemy mówić o problemie uzależnień alkoholowych lub narkotykowych wśród studentów, czy też problem taki nie istnieje?

Sformułowane problemy skłaniają do przyjęcia określonych hipotez. Stanowią one stwierdzenia, co, do których istnieje pewne prawdopodobieństwo, że są właściwym rozwiązaniem sformułowanych poprzednio problemów badawczych.

Inaczej wyrażając się można powiedzieć, że hipotezy robocze są oczekiwanymi przez badacza wynikami planowanych badań.

Według W. Zaczyńskiego hipoteza jest pierwszym i koniecznym elementem naukowego badania jakiegokolwiek wycinka rzeczywistości. Naukowe poznanie rzeczywistości podejmujemy bowiem po to, by wytłumaczyć w sposób bezsporny źródła pojawiania się nowych, dotąd nie obserwowanych zdarzeń, lub po to, by powszechnie znane jednostkowe fakty jednoznacznie określić przez wskazanie ich pełnego uwarunkowania.[4]

Hipotezy buduje się wierząc, że w naturze panuje pewien ład, w przekonaniu o uniwersalności związku przyczynowo – skutkowego. Zbudowanie hipotez jest zabiegiem polegającym na zbudowaniu domniemanej teorii dotyczącej natury zjawiska, powiązań między jego elementem, jego wielkości i proporcji itp. Posługiwać się możemy dwoma rodzajami hipotez w zależności od stopnia ich ogólności:

-          Hipotezy proste – wyprowadzone z uogólnień prostych obserwacji.

-          Hipotezy złożone – zakładające istnienie powiązań między zdarzeniami lub nawet skomplikowanych łańcuchów przyczyn i skutków.

W posługiwaniu się hipotezami obowiązuje ostrożność. Nie wolno nam faktów dobierać lub odrzucać w zależności od ich „przylegania” do prawdopodobieństw zawartych w hipotezach.[5]

Zakładam następujące hipotezy:

1.             Inspiracją do sięgania po alkohol przez studentów jest chęć dobrej zabawy, zaś po narkotyki – ciekawość.

2.             Częstotliwość spożywania napojów alkoholowych i narkotyków jest uwarunkowana subiektywnie i sytuacyjnie.

3.             Większym problemem jest spożywanie alkoholu niż narkomania.

4.             Uzależnienia to tylko pojedyncze przypadki spośród większości, która w pełni kontroluje ilość i częstotliwość konsumpcji.

2.      Dobór metody, techniki i narzędzia badawczego

Odpowiednio dobrane lub samodzielne skonstruowane metody badawcze są i pozostaną zawsze tylko określonymi narzędziami badań. Skuteczność ich zależy nie tylko od przysługującej im obiektywności, rzetelności i trafności. Cechy te określają ich jakość wyłącznie jako narzędzi badawczych, nie gwarantują zaś w sposób automatyczny skutecznego ich zastosowania. Skuteczność badań zależy w dużym stopniu także od samego sposobu posługiwania się dobranymi lub skonstruowanymi uprzednio metodami badawczymi.

Według A. Kamińskiego przez metodę badań rozumieć będziemy zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.[6]

Potrzeba ukazania czy zjawisko alkoholizmu i narkomanii wśród studentów występuje i jaki obszar zakreśla, skłoniła do zastosowania takiej metody badawczej, która byłaby możliwie adekwatna do ukazania tego zjawiska społecznego, co stanowi cel pracy.

Za metodę najodpowiedniejszą uznałam metodę sondażu diagnostycznego.

Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.[7]

Stosowane do wybranej metody badawczej za najistotniejszą technikę zbierania materiału empirycznego uznałam ankietę. S. Skorny mówi, że technika to zespół czynności wykonywanych przy posługiwaniu się daną metodą.

Ankieta jest techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ściśle i jednoproblemowe. Najczęściej też pytania są zamknięte i zaopatrzone w tak zwaną kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi.

Do wybranej techniki badawczej, a mianowicie ankiety zastosowałam adekwatne do niej narzędzie badawcze, jakim jest kwestionariusz ankiety.

Narzędzie badań według Z. Skornego to środek pomocniczy wykorzystywany przy gromadzeniu materiałów empirycznych przydatnych przy rozwiązywaniu podjętego problemu badań.[8]

Kwestionariusz ankiety został opatrzony w metryczkę oraz instrukcję dla respondentów. Zawarte w nim pytania sformułowano w sposób jasny i konkretny, zaopatrzono je w kafeterię zamkniętą, – czyli ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi, spośród których respondenci mogli wybrać wśród możliwości, jakie daje sformułowany zestaw i kafeterię półotwartą, - czyli zestaw możliwych do wyboru odpowiedzi, które zawierają jeden punkt oznaczony słowem „inne”, pozwalający na reprezentowanie swej odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym zaproponowanym sformułowaniu.

Kwestionariusz ankiety był anonimowy. Składał się z 10 pytań i dotyczył zjawiska alkoholizmu i narkomanii wśród studentów.

3.      Charakterystyka środowiska badań własnych oraz przebieg i organizacja badań

Badania przeprowadzono na studentach Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Utworzono ją z Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Akademii Rolniczo-Technicznej. Uniwersytet istnieje z dniem 1 września 1999 roku. Badaniami objęłam studentów mieszkających w akademiku. Ogółem 100 osób w tym 52 dziewczęta i 48 chłopców.

W badanej grupie przeważali studenci pochodzenia robotniczego w liczbie 48 osób, 42 studentów było pochodzenia inteligenckiego, a 10 pochodzenia chłopskiego.

Zastosowany kwestionariusz pozwolił na dokonanie charakterystyki badanej populacji:

Ø      wiek

Ø      płeć

Ø      rok studiów

Ø      pochodzenie społeczne.

Tabela nr 1

Struktura wiekowa

Źródło: badania własne

Z zestawienia wynika, że największą grupę stanowili studenci w wieku 21 lat – 22 osoby (22%).

Tabela nr 2

Płeć

Źródło: badania własne

Kwestionariusz wypełniło 48 studentów (48%) i 52 studentki (52%).

Tabela nr 3

Lata studiów badanej młodzieży