Temat: Roślinne substancje biologicznie czynne – 1.
Roślinne substancje czynne dzieli się na:
substancje niezbędne roślinie jako materiał budulcowy i źródło energii, czyli produkty pierwotnej przemiany materii; należą tu: cukry, kwasy organiczne, estry kwasów tłuszczowych, aminokwasy, białka, enzymy, śluzy
produkty wtórnej przemiany materii: niektóre glikozydy, terpeny, sterole, saponiny, olejki lotne, żywice, balsamy, garbniki, alkaloidy
ŚLUZY
Są substancjami pochodzenia roślinnego. Są połączeniami wielu cząsteczek cukrów prostych (glukozy, ramnozy, ksylozy, arabinozy) oraz kwasów uronowych i towarzyszą w komórkach roślinnych pektynom. Nie są wchłaniane przez skórę, tworzą na jej powierzchni cienki film ochronny. Działają zmiękczająco, odświeżająco, nawilżająco, łagodzą podrażnienia, likwidują spierzchnięcia i wypryski alergiczne, zapobiegają utracie wilgoci. Okłady śluzowe mają zdolność utrzymywania ciepła i wilgoci, w wyniku czego następuje zmiękczenie naskórka i rozszerzenie porów (przed zabiegiem oczyszczania skóry).
Pozyskiwane są z: korzenia i liści prawoślazu, kwiatu malwy czarnej, siemienia lnianego, nasion kozieratki, kwiatu lipy, itd.
Pozyskiwana z żywokostu lekarskiego alantoina ma działanie keratolityczne, pobudza ziarninowanie (gojenie uszkodzeń naskórka przez pobudzenie podziału komórkowego). W kosmetyce alantoina stosowana jest w preparatach po opalaniu, przeciwtrądzikowych, kremach przeciwko zaczerwienieniom, podrażnieniom skóry. Stosowana jest również w leczeniu trudno gojących się ran i zapaleniu żylaków. Występuje ponadto w: kiełkach zbóż, łupinach kasztanów, otrzymywana jest też syntetycznie.
Żele z aloesu stosowane były już w starożytności. Sok otrzymywany jest z liści aloesu (stężony sok nazywany jest aloną). Ma on właściwości przeciwzapalne, bakteriobójcze, regenerujące i nawilżajace. Zawarte są w nim węglowodany (fruktoza, glukoza, polisacharydy) które wygładzają i nawilżają skórę. Ponadto zawiera aminokwasy, sole mineralne, witaminy, enzymy, fitohormony. Wyciągi z aloesu jako substancje pielęgnujące i ochronne dodawane są do kosmetyków do pielęgnacji skóry i włosów, po opalaniu, ochronnie przed UV, do włosów przetłuszczających się, o skórze głowy podrażnionej, przy łysieniu łojotokowym, zakażeniach grzybiczych.
Karagen otrzymuje się z alg czerwonych (glonów) rosnących na wybrzeżach Oceanu Atlantyckiego w Irlandii, północnej Francji, Ameryce Północnej. Głównymi ich składnikami są substancje śluzowe o dużej zawartości cukrów, protein,. Jodu, bromu. Karagen stosowany jest jako emulgator, czynnik nawilżający, substancja zagęszczająca w żelach i substancjach kosmetycznych. Agar-agar polisacharyd pozyskiwany z krasnorostów, stosowany jest jako środek zagęszczający w beztłuszczowych preparatach kosmetycznych oraz jako emulgator. Jest też składnikiem tabletek odchudzających (dzięki pęcznieniu daje uczucie sytości).
Stosowane w kosmetyce algi (występują w maskach miękkich, herbatach, kapsułkach, środkach do kąpieli) zapewniają odpowiedni poziom nawilżenia skóry, poprawiają jej elastyczność, pobudzają metabolizm komórkowy, poprawiają napięcie tkanek.
Substancje śluzowe brunatnic stabilizują konsystencję preparatów kosmetycznych i zwiększają ich gęstość.
KWASY OWOCOWE (AHA – alfa-hydroksykwasy, BHA – beta-hydroksykwasy)
Kwasy owocowe znalazły zastosowanie jako środki mniej lub bardziej złuszczające naskórek. Kwas mlekowy od dawna wykorzystywany była w kremach i logionach do ciała jako środek nawilżający. W preparatach kosmetycznych stosuje się mieszaninę kwasów owocowych, wtedy ich działanie jest efektywniejsze.
Działanie kwasów owocowych polega na stopniowym rozluźnieniu i rozrywaniu wiązań chemicznych między komórkami warstwy rogowej a cementem międzykomórkowym, w wyniku czego dochodzi do odrywania pojedynczych komórek naskórka lub większych ich skupisk. Następuje tez rozluźnienie całej struktury cementu, dzięki czemu może on wchłonąć więcej wody. Warstwa rogowa zostaje nawilżona.
Do alfa-hydroksykwasów zaliczamy: kwas mlekowy, kwas glikolowy, kwas jabłkowy, kwas winowy.
Do beta-hydroksykwasów zaliczamy: kwas salicylowy.
CERAMIDY
Mogą być pochodzenia zwierzęcego, roślinnego (glikoceramidy), syntetycznego (pseudoceramidy).
Ceramidy są naturalnym składnikiem naskórka. Są to lipidy cementu międzykomórkowego spajającego keratynocyty warstwy rogowej naskórka. Ceramidy chronią skórę przed wpływem czynników zewnętrznych takich jak: słońce, mróz, skazenie środowiska, mają tez wpływ na wchłanianie i wydzielanie skórne. Synteza ceramidów następuje w komórkach warstwy kolczystej i ziarnistej naskórka. Przechodzą one do warstwy rogowej.
Obecnie produkowane ceramidy są zbliżone budowa i właściwościami do naturalnych. Wbudowują się one w struktury cementu międzykomórkowego i spełniają swoje zadanie, ta jak naturalne. Z wiekiem naturalne ceramidy ulegają uszkodzeniu na skutek działania szkodliwych czynników zewnętrznych, woda odparowuje, a skóra ulega wysuszeniu i złuszczeniu.
Ceramidy są też naturalnym składnikiem włosów. Wypełniają przestrzenie międzykomórkowe osłonki włosa, decydują o właściwym nawilżeniu, elastyczności i sprężystości włosów.
CHLOROFIL
Zielony barwnik roślinny przyspieszający regeneracje naskórka, przyspieszający gojenie się drobnych podrażnień skóry. W kosmetyce stosowany do pielęgnacji cery przetłuszczającej się, szarej i zmęczonej, poprawia ukrwienie skóry poprzez jej odżywienie i dotlenienie.
CUKRY
Dzielimy je na:
- proste (monosacharydy)
- złożone:
oligosacharydy: sacharoza, maltoza, laktoza
polisacharydy: skrobia, celuloza, glikogen
Mono i oligosacharydy stanowią ok. 2% składników MNF, w warunkach naturalnych wiążą się silnie z keratyną i są odpowiedzialne za jej uplastycznienie.
Cukry proste wchodzą w skład kosmetyków „naturalnych” jako składniki odżywiające skórę. Polisacharydy występujące m. in. w różnych gatunkach krasnorostów morskich, stosowane są w kosmetykach o postaci żelu lub emulsji, do masek kosmetycznych, kremów i maści. Skrobia stanowi podstawę zasypek i pudrów.
CYTOKINY
Substancje białkowe wytwarzane przez komórki roślinne, pośredniczące w przekazywaniu informacji między nimi. Wpływają na pobudzenie lub zahamowanie czynności życiowych takich jak: wzrost, rozmnażanie, wytwarzanie kolagenu i elastyny, itd. Działają miejscowo. Noszą nazwę „hormonów tkankowych”. Warunkiem ich działanie jest związanie z odpowiednim dla nich receptorem na powierzchni komórki. Brak receptora powoduje, ze dana cytokina nie działa.
Cytokiny obecne w skórze są odpowiedzialne za: syntezę kolagenu, odnowę naskórka, obumieranie komórek.
Cytokiny w preparatach kosmetycznych spełniają funkcję:
ü regenerującą – aktywizują proces tworzenia się keratynocytów, w efekcie powodują szybsza odnowę naskórka
ü ujędrniająco-nawilżającą – określone cytokiny stymulują w fibroblastach produkcję kolagenu, elastyny, proteogkilanów, co w efekcie prowadzi do intensywnego nawilżenia i uelastycznienia skóry, odmłodzenia i spłycenia zmarszczek
ü obronną – cytokiny oddziałują na komórki systemu immunologicznego skóry, w efekcie skóra staje się odporna na stany zapalne, podrażnienia, infekcje i alergie
Leczenie cytokinami to bioterapia.
EKSTRAKTY ROŚLINNE
Uzyskiwane są z całych roślin lub ich części za pomocą rozpuszczalnika. Mają one działanie: tonizujące, łagodzące, zmiękczające, ściągające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i nawilżające. Do najczęściej stosowanych ekstraktów w kosmetykach należą:
o wyciąg z alg morskich i małży – składnik odżywczy
o wyciąg olejowy z arniki – działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, wspomaga krążenie krwi
o ekstrakt z drożdży – stymuluje metabolizm oddychania komórkowego
o wyciąg z lukrecji
o ekstrakt z passiflory – właściwości powlekające, nawilżające, regenerujące
o ekstrakt z mimozy – działanie przeciwzapalne, ściągające, aseptyczne
o ekstrakt z ginko biloba – poprawia ukrwienie, działa bakteriostatycznie
o wyciąg z dzikiego mirtu – działa na naczynia krwionośne skóry
o ekstrakt z ogórecznika - odżywcze
o ekstrakt z owoców egzotycznych – działanie wygładzające i regenerujące naskórek (kiwi, marakuja, mango, papaja)
o wyciągi owocowe (cytryny, winogrona) – złuszczanie martwych komórek, szybkie i widoczne wygładzenie i zmiękczenie naskórka, odświeżają i poprawiają koloryt oraz naturalna wilgotność
o wyciąg z oliwki
o ekstrakt słonecznika – zapobiega łuszczeniu się skóry
o ekstrakt z ziaren pszenicy – działanie odżywcze
o wyciąg z korzenia żeń-szeń – działanie odżywcze
OLEJE
Pokrywają skórę zewnętrznie cienką warstwą chroniącą ją przed utrata wody i obniżeniem elastyczności skóry. Są to ciekłe tłuszcze (trójglicerydy) zawierające znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych. W przemyśle kosmetycznym używa się olejów roślinnych. W produkcji kosmetyków oleje są stosowane jako podłoża kremów, emulsji, odżywek, maseczek, maści, pomad, brylantyn, odżywek do pielęgnacji włosów, itd.
Do najbardziej popularnych należą:
- olej arachidowy - olej kakaowy
- olej awokado - olej kokosowy
- olej babassu - olej kukui
- olej brzoskwiniowy - olejek makadamia
- olejek eukaliptusowy - olej oliwkowy
- olejek krzewu herbacianego - olej ogórecznikowy
- olej jojoba - olej z orzecha włoskiego
- olej palmowy - olej z zarodków pszenicy
- olej sandałowy - olej sezamowy
- olej słonecznikowy - olej shea butter
1
SOL1983