Grecja Redakcja: Agnieszka Sabor, Jan Strzalka Nr 10 (2800), 9 marca 2003 Sciaga z Grecji 2003-03-09 Grecja (Elas, Elada) zajmuje wieksza czesc P�lwyspu Balkanskiego. Obszar � 130.918 km2, z czego na czesc ladowa przypada 105.834 km2, na wyspy � 25.084 km2. Graniczy z Albania, Macedonia, Bulgaria i Turcja. Granice morskie wyznaczaja od wschodu Morze Egejskie, od poludnia Morze Sr�dziemne, od zachodu Morze Jonskie. Grecje zamieszkuje 10,6 mln mieszkanc�w, z czego 3,3 mln stanowia Atenczycy. 96% ludnosci to Grecy, 2% � Macedonczycy, 1% � Turcy. Przebywa tu takze duza grupa Bulgar�w i Albanczyk�w. Wiekszosc Grek�w wyznaje prawoslawie (98%), muzulmanie stanowia 1,5%, katolicy i protestanci � 0,5% 25% Grek�w zatrudnionych jest w rolnictwie, 25% w przemysle, 50 % w uslugach. Grecja slynie jako producent doskonalego tytoniu. Rozwinal sie takze przemysl wl�kienniczy (gl�wnie w Atenach), rybol�wstwo, przetw�rstwo spozywcze oraz turystyka. Rolnictwo charakteryzuje sie duzym rozdrobnieniem. Poza zbozami uprawia sie rosliny przemyslowe (gl�wnie tyton, sezam, retsine), a takze owoce cytrusowe, figi i oliwki. Duza role odgrywa takze hodowla owiec. Swieto Narodowe: Dzien Niepodleglosci � 25 marca (rocznica wybuchu powstania antytureckiego w 1821, kt�re doprowadzilo do uzyskania niepodleglosci w 1830). Wiecej w Internecie: www.greece.pl (strona Ambasady Grecji) www.ekathimerini.com (strona najwiekszego dziennika greckiego, dostepna w wersji greckiej i angielskiej) www.obta.uw.edu.pl (strona Osrodka Badan nad Tradycja Antyczna Uniwersytetu Warszawskiego) www.grecja.home.pl I w bibliotece: �Antologia poezji nowogreckiej� opr. Zygmunt Kubiak, Warszawa 1970. Nikos Chadzinikolau �Literatura nowogrecka 1453�1983�, Warszawa�Poznan 1985. Mieczyslaw Jastrun �Podr�z do Grecji�, Krak�w 1978. To nie lek o utrate tozsamosci byl powodem, dla kt�rego Grecy nie chcieli wstapic do UE, ten problem dla nich nie istnial. Choc wsp�lczesna Grecja niewiele ma wsp�lnego z antyczna, to w pewnym stopniu zachowana zostala ciaglosc kulturowa � mimo ze po upadku klasycznej Grecji spadkobierca antyku stalo sie Bizancjum, poddane potem panowaniu otomanskiemu, w pewnym momencie weneckiemu, nie spos�b tez zapomniec o krucjatach �frankijskich�, jak je Grecy do dzis nazywaja. Nar�d i tozsamosc przetrwaly � dzieki religii, podobnie jak i u nas podczas zabor�w. Od powstania greckiego minelo prawie 190 lat, proces budowania nowego panstwa trwa juz dwa wieki. To pozwolilo okrzepnac narodowi, nie lekac sie o tozsamosc.Kr�tka historia Grecji 1945�2003 W XX w. Grecja przeszla przez wielkie wojny, w tym domowa, dyktatury, namietnosci ideologiczne, wstrzasy polityczne, afery i kryzysy gospodarcze. Data symboliczna � nie tylko dla Grecji � na drodze do demokracji i stabilizacji bedzie 16 kwietnia 2003 r. Tego dnia u st�p Akropolu, za greckiej prezydencji w Unii Europejskiej, przedstawiciele kraj�w kandydujacych podpisza traktaty akcesyjne ze Zjednoczona Europa. Marek Zajac / 2003-03-09 Z II wojny swiatowej liczaca 115 lat niepodlegla Grecja wychodzila materialnie zniszczona i politycznie rozbita. Ledwo zakonczyla sie hitlerowska okupacja, kraj stoczyl sie w otchlan wojny domowej. Grecja na �Tarczy� Cala prowincje sparalizowaly walki miedzy lewicowa partyzantka a oddzialami prawicowymi i rzadowymi. Nikt nie m�gl zapanowac nad sytuacja: ani rzady z wojskowymi na czele, ani Brytyjczycy, uznajacy Peloponez za swoja strefe wplyw�w. Co gorsza, Grecja stala sie istotna karta w grze miedzy ZSRR a USA. W marcu 1946 r. odbyly sie zbojkotowane przez komunist�w wybory parlamentarne: rzad sformowal Konstantinos Tsaldaris, szef Partii Ludowej. We wrzesniu odbyl sie plebiscyt, w kt�rym Grecy poparli powr�t z emigracji kr�la Jerzego II z dynastii Oldenburg�w (zmarl w 1947 r., na tron wstapil po nim jego mlodszy brat Pawel). Tymczasem trwaly krwawe walki miedzy wojskami rzadowymi a komunistami wspieranymi przez Albanie, Bulgarie i Jugoslawie. Punktem zwrotnym okazalo sie ogloszenie przez USA doktryny o zwalczaniu komunizmu. O porazce partyzant�w zadecydowaly ich spory z Tito oraz pomoc amerykanska dla rzadu. W drugiej polowie 1949 r. walki ustaly. Zdewastowany kraj wymagal odbudowy, ale greckie rzady charakteryzowala niestabilnosc, a gospodarke drazyl kryzys. W 1952 r. mialy jednak miejsce dwa wazne wydarzenia: w styczniu weszla w zycie nowa konstytucja (Grecja byla �demokracja monarchiczna�, kr�l posiadal szerokie uprawnienia, m.in. odwolywal i powolywal ministr�w, dzielil z parlamentem wladze ustawodawcza). W lutym 1952 Grecje, a takze Turcje, przyjeto do NATO. Peloponez stal sie jednym z wazniejszych bastion�w antykomunizmu. Waszyngton kontrolowal w duzym stopniu zycie polityczne panstwa, a sformowany pod koniec roku rzad gen. Aleksandrosa Papagosa, bohatera wojny z Wlochami w 1940 r. (jego partia, Zjednoczenie Greckie, zdecydowanie zwyciezyla w wyborach) jeszcze te zaleznosci poglebil (np. zezwolil na budowe baz amerykanskich). Zmarlego premiera zastapil w 1955 r. Konstantinos Karamanlis, nazywany p�zniej �ojcem narodu�. W wyborach z 1956 r. poprowadzil on do wygranej nowa partie: Narodowa Unie Radykalna (ERE). Jego rzad kontynuowal ostra polityke wobec lewicy, mnozyly sie aresztowania i procesy. Prasa, powolujac sie na gazety zachodnioniemieckie, zarzucala Karamanlisowi kolaboracje z nazistami. Wydawalo sie, ze czare spolecznej goryczy przeleje afera narkotykowa, w kt�ra zamieszany byl jeden z ministr�w. Jednak ERE odniosla sukces w kolejnych wyborach parlamentarnych. Lewica oglosila, ze wyniki glosowania sfalszowano. Znajdujacemu sie w trudnej sytuacji Karamanlisowi nie pomoglo stowarzyszenie kraju z EWG (1 listopada 1962 r.), dzieki czemu szerokim strumieniem poplynely dotacje i kredyty. Coraz ostrzejsza krytyka opozycji i zla sytuacja gospodarcza zmusily go do ustapienia w czerwcu 1963 r. W lutym 1964 r., po kilku miesiacach chaosu (trzy rzady, jedne wybory parlamentarne) wiekszosc w parlamencie osiagnela centro-lewicowa Unia Centrum Georgiosa Papandreu, premiera rzadu jednosci narodowej z 1944 r. Miesiac p�zniej, po smierci kr�la Pawla, na tron wstapil jego syn Konstantyn II (na Olimpiadzie w Rzymie w 1960 r. zdobyl on dla Grecji zloty medal w zeglarstwie). Rzad Papandreu postanowil uzdrowic gospodarke (ministrem gospodarki zostal syn premiera, Andreas Papandreu, lewicujacy ekonomista, wyksztalcony w USA), zwolnil tez wielu wiezni�w politycznych. Jednak w 1965 r. doszlo miedzy premierem a kr�lem do konfliktu. Papandreu, chcac uzyskac kontrole nad armia, postanowil wykryc w niej prawicowy spisek, by usunac niechetnych sobie oficer�w. Spisek wykryto � tyle ze lewicowy. Okazalo sie, ze ze zdekonspirowana organizacja �Tarcza� wsp�lpracowal Andreas Papandreu. Premier postanowil zdymisjonowac ministra obrony, ale kr�l odrzucil � korzystajac z konstytucyjnych uprawnien � te dymisje i desygnowal nowego premiera. Kraj zalaly strajki i demonstracje. Papandreu grozil obaleniem monarchii. Prawica zadala postawienia jego syna przed sadem (ojciec bronil go zaciekle). Od polowy 1965 r. do kwietnia 1967 r. dzialalo pieciu premier�w. Kr�l postanowil rozpisac przedterminowe wybory na maj 1967 r. Myslenie to przestepstwo Rankiem 21 IV 1967 r. kadeci z atenskiej Szkoly Wojsk Pancernych otoczyli budynki radia, parlamentu i Palacu Sprawiedliwosci oraz opanowali lotnisko Hellinikon; noca zas rozpoczely sie aresztowania, m.in. premiera Panayotisa Kanellopoulosa oraz Georgiosa i Andreasa Papandreu. Demokracja nie wytrzymala nawet 48 godzin w starciu z wojskowymi, kt�rzy przeprowadzili zamach stanu pod haslami sanacji zycia politycznego i walki z komunizmem. W rzeczywistosci puczystami kierowaly wzgledy ambicjonalne. Na czele junty staneli malo znani wojskowi, nazywani p�zniej �czarnymi pulkownikami� (m�wiono, ze dla jednego z lider�w spisku i komendanta szkoly pancerniak�w plk. Pattakosa �kazde pojawienie sie pod sklepieniem czaszki wiecej niz jednej mysli stanowi przestepstwo�). Zach�d protestowal, ale majac na wzgledzie strategiczne interesy Paktu P�lnocnoatlantyckiego w regionie, ograniczyl sie do mikroskopijnych sankcji. Tymczasem Konstantyn II musial uciekac z Grecji do Rzymu po nieudanym kontrzamachu. Siedmioletnia dyktatura to ciemny okres w historii Grecji: mnozyly sie aresztowania, tortury i deportacje; w armii, urzedach, na uniwersytetach, a nawet w Cerkwi przeprowadzono czystki; permanentna inwigilacja policyjna i ostra cenzura mialy wymusic posluszenstwo. Rezim zrezygnowal ze stowarzyszenia kraju z EWG, w 1973 r. zniesiono monarchie. W imie obrony moralnosci zakazano kobietom nosic sp�dniczki mini, a mezczyznom � dlugich wlos�w. Z drugiej strony � jak pisze historyk Andrzej Brzezinski � dyktatura �chociaz ostatecznie upadla w nieslawie, to w pierwszych latach jej istnienia wydawala sie dyktatura stabilna, korzystajaca ze spolecznej apatii, a nawet cichej akceptacji wiekszosci Grek�w�. Mimo kilku populistycznych decyzji ekonomicznych, nie najgorzej radzila sobie gospodarka. �Czarni pulkownicy� ulozyli sobie stosunki zar�wno z Bialym Domem, jak i Kremlem. Dyktatura � mimo nasilajacych sie protest�w spolecznych (w listopadzie 1973 r. czolgi szturmowaly zabarykadowanych w gmachu Politechniki Atenskiej student�w; bylo kilkuset zabitych i rannych) � przetrwalaby pewnie kilka lat dluzej, gdyby nie kolejna odslona konfliktu o Cypr. Polaczenie czy podzial? W 1878 r. Londyn zmusil Turcje, by oddala mu Cypr pod �zarzad tymczasowy�. Ale Londyn nie konsultowal tych krok�w z cypryjskimi Grekami ani z Turkami � tak oto usilujac zapewnic swa hegemonie na Morzu Sr�dziemnym, od Gibraltaru, przez Cypr i Malte, po Suez. Anglicy nie po raz pierwszy zastosowali niezbyt honorowe metody dyplomatyczne: zagwarantowali integralnosc terytorialna Turcji, by � wymuszajac na niej rezygnacje z Cypru � te integralnosc...
kopara1