09-Kaftan.pdf

SEMINARE

25 * 2008 * s. 111-127

I WONA K AFTAN

METODA O ĺ RODKÓW PRACY

W NAUCZANIU RELIGII DZIECI UPO ĺ LEDZONYCH UMYSŁOWO

W PROWADZENIE

Katechizacja w dzisiejszych czasach jest Ko Ļ ciołowi dana oraz zadana. Sta-

nowi wielki dar, a tak Ň e ogromne wyzwanie w kształtowaniu w młodym człowie-

ku ucznia Chrystusa. Szczególn Ģ i wyj Ģ tkow Ģ misj Ģ Ko Ļ cioła jest troska o osoby

niepełnosprawne umysłowo, aby mogły one wzrasta ę w Ļ wi ħ to Ļ ci, do której ka Ň -

dy ochrzczony jest powołany.

Jan Paweł II w adhortacji Catechesi tradendae ukazuje, Ň e dobór metod zale-

Ň y nie tylko od wieku i poziomu umysłowego katechizowanych, czy ich rozwoju

psychicznego, ale te Ň od stopnia ich dojrzało Ļ ci eklezjalnej i duchowej, indywi-

dualnych uwarunkowa ı , a tak Ň e Ļ rodowiska społeczno-kulturalnego. Papie Ň za-

ch ħ ca do stosowania ró Ň norodnych metod katechetycznych, mówi Ģ c: „A Ň eby

katecheza osi Ģ gn ħ ła swój wła Ļ ciwy cel, to jest wychowanie w wierze, niezb ħ dne

jest stosowanie ró Ň norodnych metod, stosownych do wieku i poziomu umysłowe-

go katechizowanych, dojrzało Ļ ci eklezjalnej i duchowej oraz indywidualnych

uwarunkowa ı 1 . W Dyrektorium Ogólnym o Katechizacji czytamy: „w przekazy-

waniu wiary Ko Ļ ciół nie posiada własnej ani te Ň jedynej metody, lecz w Ļ wietle

pedagogii Bo Ň ej wybiera metody danego czasu. Przyjmuje w sposób wolny

«wszystko co jest prawdziwe, co godne zaufania, co sprawiedliwe, co czyste, co

miłe, co zasługuje na uznanie» (Flp 4,8), syntetyzuj Ģ c wszystkie elementy, które

nie sprzeciwiaj Ģ si ħ Ewangelii i wł Ģ cza je w słu Ň b ħ na jej rzecz” 2 .

Metod ħ o Ļ rodków pracy do polskiego szkolnictwa specjalnego wprowadziła

M. Grzegorzewska jako form ħ nauczania globalnego. Metoda ta w Polsce uzna-

wana jest powszechnie za najbardziej nadaj Ģ c Ģ si ħ do pracy z uczniem upo Ļ ledzo-

nym umysłowo, ze wzgl ħ du na jej dostosowanie do jego potrzeb rozwojowych

1 Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Catechesi Tradendae , w: Adhortacje Apostolskie Ja-

na Pawła II , t.1, Kraków 2006, s. 61.

2 Kongregacja ds. Duchowie ı stwa, Dyrektorium Ogólne o Katechizacji , Pozna ı 1998, s. 133.

112

IWONA KAFTAN

oraz mo Ň liwo Ļ ci psychicznych i fizycznych. Wywodzi si ħ z metody o Ļ rodków

zainteresowa ı O. Decroly’go, belgijskiego lekarza i pedagoga. Została ona opra-

cowana na pocz Ģ tku XX wieku w instytucie dla dzieci umysłowo upo Ļ ledzonych

w Brukseli 3 . Metoda ta była stosowana w Belgii, najpierw w pracy z uczniami

upo Ļ ledzonymi umysłowo, a nast ħ pnie w kształceniu dzieci o prawidłowym roz-

woju. Jest ona oryginalnym systemem dydaktyczno-wychowawczym 4 .

Metoda o Ļ rodków pracy zaplanowane na miesi Ģ c o Ļ rodki pracy, czyli tematy,

rozbija na tygodniowe, a nast ħ pnie na dzienne. Przygotowuj Ģ c si ħ do realizacji

konkretnego o Ļ rodka, okre Ļ lamy cel, który zamierzamy osi Ģ gn Ģę , a nast ħ pnie

Ļ rodki umo Ň liwiaj Ģ ce jego realizacj ħ . Rozpoczynamy wi ħ c od uło Ň enia planu pra-

cy, uwzgl ħ dniaj Ģ c nast ħ puj Ģ ce jej etapy: obserwacj ħ , kojarzenie, rozwi Ģ zywanie

problemów oraz ekspresj ħ . Ustali ę tak Ň e musimy sposoby rozbudzania i podtrzy-

mywania zainteresowania, pobudzania inicjatywy oraz aktywno Ļ ci i samodzielno-

Ļ ci uczniów 5 .

Metoda o Ļ rodków pracy zajmuje szczególne miejsce po Ļ ród metod stosowa-

nych w pedagogice specjalnej. Oparta jest na uwzgl ħ dnianiu potrzeb dziecka

i warunków Ļ rodowiska. Stosuj Ģ c t ħ metod ħ aktywizujemy uczniów do umiej ħ t-

no Ļ ci pracy w grupie oraz aktywno Ļ ci poznawczej 6 . Metoda o Ļ rodków pracy, wy-

korzystywana w szkolnictwie specjalnym przez kilkadziesi Ģ t lat, potwierdza si ħ

wysok Ģ efektywno Ļ ci Ģ . Zakłada ona optymalny, wszechstronny rozwój psychofi-

zyczny dziecka we współczesnych jemu warunkach społecznych. Kształtowanie

aktywnej postawy dziecka ma na celu samodoskonalenie jego wiedzy i umiej ħ t-

no Ļ ci. Metoda ta za podstaw ħ przyjmuje nauczanie cało Ļ ciowe z wychowaniem

ukierunkowuj Ģ cym. Wykorzystuje zasad ħ kolejno Ļ ci: od konkretnego spostrzega-

nia do my Ļ lenia, a od my Ļ lenia poł Ģ czonego z kojarzeniem do zastosowania

w praktyce 7 .

A SPEKTY DYDAKTYCZNE METODY O ĺ RODKÓW PRACY W KATECHIZACJI

DZIECI UPO ĺ LEDZONYCH UMYSŁOWO

Metoda o Ļ rodków pracy uznawana jest w Polsce za najlepsz Ģ dla dzieci upo-

Ļ ledzonych w stopniu lekkim i umiarkowanym. Dostosowana jest ona do potrzeb

3 Por. K. Kirejczyk, Nauczanie i wychowanie dzieci lekko upo Ļ ledzonych umysłowo w przed-

szkolach i klasach pocz Ģ tkowych , w: Upo Ļ ledzenie umysłowe. Pedagogika , red. K. Kirejczyk, War-

szawa 1981, s. 401.

4 Por. G. Tkaczyk, Metodyka nauczania i wychowania pocz Ģ tkowego w szkole specjalnej , Lu-

blin 1997, s. 27.

5 Por. Z. S ħ kowska, Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej , Warszawa 1998, s. 246.

6 Por. A. Kici ı ski, Metody pracy z osobami upo Ļ ledzonymi umysłowo , w: W poszukiwaniu no-

wych metod katechetycznych , red. H. Słotwi ı ska, Lublin 2006, s. 218.

7 Por. J. Madej, Specyfika wychowania religijnego w szkole Ň ycia , w: Katecheza specjalna dzi-

siaj. Problemy i wyzwania , red. J. Stala, Kielce 2003, s. 268.

METODA O ĺ RODKÓW PRACY W NAUCZANIU DZIECI UPO ĺ LEDZONYCH

113

rozwojowych dziecka upo Ļ ledzonego, do jego mo Ň liwo Ļ ci psychicznych i fizycz-

nych. Metoda ta wykorzystuje naturalne zainteresowania dziecka jego otocze-

niem. Zachowuje wła Ļ ciwe dla dziecka proporcje pomi ħ dzy prac Ģ fizyczn Ģ i umy-

słow Ģ oraz wykorzystuje zasad ħ nauczania przez działanie. Pozwala ona przez

swój Ļ cisły zwi Ģ zek z Ň yciem wprowadza ę ucznia w poznawanie Ļ wiata i stop-

niowo w nurt zmieniaj Ģ cej si ħ rzeczywisto Ļ ci. Dostarcza ona bogatego materiału

obserwacyjnego, powi Ģ zanego logicznie, który jest przez dziecko przyswajany

poprzez prze Ň ywanie całych sytuacji w odpowiednim Ļ rodowisku. Kształtuje ona

aktywn Ģ postaw ħ zmierzaj Ģ c Ģ do ci Ģ głego pokonywania trudno Ļ ci. Zapoznaje

dzieci ze współczesnym Ň yciem i otoczeniem oraz przemianami w przyrodzie,

kulturze, technice oraz w człowieku, maj Ģ c na celu przysposobienie ich do wci ĢŇ

zmieniaj Ģ cych si ħ warunków Ň ycia.

Wykorzystywanie metody o Ļ rodków pracy w klasach ni Ň szych zakłada opra-

cowanie rozkładu materiału nie według przedmiotów, lecz według tematyki reali-

zowanej w o Ļ rodkach pracy. Wiele z nich dostarcza otaczaj Ģ ce dzieci Ļ rodowisko

przyrodnicze oraz społeczne. Tematy o Ļ rodków pracy dobierane s Ģ według nast ħ -

puj Ģ cych kryteriów:

− „dotycz Ģ najbli Ň szego otoczenia i Ň ycia dzieci;

− maj Ģ znaczenie dla bie ŇĢ cego Ň ycia i prawidłowego post ħ powania

dzieci;

− istnieje mo Ň liwo Ļę nauczania tre Ļ ci, wiadomo Ļ ci, umiej ħ tno Ļ ci zawar-

tych w tych tematach;

− daj Ģ mo Ň liwo Ļę kształtowania wła Ļ ciwej postawy dzieci oraz sku-

tecznego oddziaływania na wyst ħ puj Ģ ce odchylenia rozwojowe” 8 .

Pocz Ģ tkiem dla ka Ň dego o Ļ rodka pracy s Ģ zainteresowania dzieci. Na pocz Ģ t-

ku pobudzamy zainteresowania dziecka, a dopiero potem dostarczamy mu po-

trzebnych wiadomo Ļ ci. Stosuj Ģ c metod ħ o Ļ rodków pracy, dzielimy j Ģ na nast ħ pu-

j Ģ ce etapy:

−

„zaj ħ cia wst ħ pne;

−

obserwacj ħ , czyli bezpo Ļ rednie spostrzeganie, zbieranie materiału

o danym zjawisku;

−

kojarzenie go z uprzednio opracowanym materiałem;

−

ekspresj ħ , czyli zastosowanie nowo poznanych wiadomo Ļ ci i umie-

j ħ tno Ļ ci w praktyce;

−

zaj ħ cia ko ı cowe” 9 .

8 Por. H. Drewniak, Metoda o Ļ rodków pracy w prze Ň ywaniu roku ko Ļ cielnego przez dzieci spe-

cjalnej troski , w: Katecheza specjalna dzisiaj. Problemy i wyzwania , red. J. Stala, Kielce 2003,

s. 281-282

9 Por. tam Ň e, s.282

114

IWONA KAFTAN

Szczególn Ģ warto Ļ ci Ģ tej metody jest sposób opracowywania o Ļ rodków zbli-

Ň ony do post ħ powania człowieka w Ň yciu. Oparty on jest na spostrzeganiu, abs-

trakcyjnym my Ļ leniu i zastosowaniu zdobytej wiedzy w praktyce. Podczas spo-

strzegania dzieci upo Ļ ledzone umysłowo ucz Ģ si ħ korzystania ze wszystkich zmy-

słów, a tak Ň e wzbogacaj Ģ swoje słownictwo. W taki sposób powstaj Ģ u dzieci

upo Ļ ledzonych umysłowo trudne dla nich poj ħ cia, stopniowo ucz Ģ si ħ prawidło-

wego my Ļ lenia oraz planowania swego post ħ powania 10 .

Dzieci upo Ļ ledzone umysłowo, tak samo jak dzieci zdrowe, swoim Ň yciem

powinny odpowiada ę na wezwanie Boga wypływaj Ģ ce z sakramentu chrztu. Po-

mimo trudno Ļ ci w zrozumieniu Objawienia, dziecko upo Ļ ledzone umysłowo mo-

Ň e stworzy ę sobie własne wyobra Ň enie Boga. Trzeba mie ę Ļ wiadomo Ļę tego, Ň e

osoba upo Ļ ledzona umysłowo do ko ı ca Ň ycia my Ļ li jak dziecko. Z tego stwier-

dzenia nie wynika, Ň e nie jest ona zdolna do kochania Boga. Obraz Boga u osoby

upo Ļ ledzonej umysłowo prowadzi wła Ļ nie do ufnej i radosnej miło Ļ ci. Wi ħ kszo Ļę

z osób upo Ļ ledzonych umysłowo nie osi Ģ gnie nigdy zdolno Ļ ci do całkowicie sa-

modzielnego Ň ycia. Takim osobom szczególnie potrzebna jest obecno Ļę Chrystu-

sa pełnego nadziei i miło Ļ ci. Pierwsz Ģ potrzeb Ģ wychowania religijnego dzieci

oligofrenicznych jest poczucie bycia kochanym i kochania innych. ĺ wiadomo Ļę

miło Ļ ci pozwoli osobie upo Ļ ledzonej nabra ę ochoty i ch ħ ci do Ň ycia w pokoju

i serdeczno Ļ ci. Wychowanie religijne ma przede wszystkim ukaza ę , w jaki sposób

osoba upo Ļ ledzona mo Ň e okazywa ę i przyjmowa ę dobro i miło Ļę . Jasne poj ħ cie

Boga, Jego Istoty, wiedza na temat wiary katolickiej w procesie wychowania reli-

gijnego u osób upo Ļ ledzonych, zajmuj Ģ miejsce drugoplanowe. Niektóre z osób

upo Ļ ledzonych potrafi Ģ wyuczy ę si ħ na pami ħę prawd wiary, nie rozumiej Ģ c jed-

nak ich tre Ļ ci. Religijno Ļę tych osób powinna by ę przede wszystkim Ň yciem

i działaniem. Ludzie upo Ļ ledzeni umysłowo powinni mie ę mo Ň liwo Ļę poznania

Jezusa Chrystusa jako ich Pana i Zbawiciela, Brata, a tak Ň e do Ļ wiadcza ę Jego

blisko Ļ ci poprzez Sakramenty ĺ wi ħ te oraz odczuwa ę duchow Ģ wspólnot ħ z Jego

Osob Ģ 11 .

Katecheza osób upo Ļ ledzonych, oprócz oddziaływa ı rewalidacyjno-rehabili-

tacyjnych, ma do spełnienia wyj Ģ tkow Ģ rol ħ , a mianowicie prowadzenie osób

upo Ļ ledzonych umysłowo dost ħ pn Ģ dla nich drog Ģ do Boga. Pracuj Ģ c z dzie ę mi

upo Ļ ledzonymi, mamy Ļ wiadomo Ļę , Ň e s Ģ to dzieci odkupione przez Chrystusa, Ň e

zostały stworzone przez Boga na Jego obraz i podobie ı stwo oraz Ň e maj Ģ one

wyj Ģ tkowe miejsce w Bo Ň ym planie zbawienia 12 .

Metoda o Ļ rodków pracy w swych zało Ň eniach nie uwzgl ħ dnia Ň adnych po-

wi Ģ za ı z katechizacj Ģ lub nauczaniem religii. Okres komunizmu, w którym Grze-

gorzewska tworzyła t ħ metod ħ , nie sprzyjał rozwojowi religijnemu naszego naro-

10 Por. tam Ň e, s. 282.

11 Por. J. Madej, dz. cyt., s. 263.

12 Por. H. Drewniak, dz. cyt., s. 283.

METODA O ĺ RODKÓW PRACY W NAUCZANIU DZIECI UPO ĺ LEDZONYCH

115

du. Tre Ļ ci głoszone w tamtych czasach dalekie były od promowania warto Ļ ci

chrze Ļ cija ı skich i Ň ycia Ewangeli Ģ .

Najcz ħĻ ciej pojedyncze godziny religii s Ģ przed zaj ħ ciami o Ļ rodków pracy

lub po tych zaj ħ ciach. W miar ħ mo Ň liwo Ļ ci wykorzystuje si ħ w katechizacji tema-

tyk ħ o Ļ rodka dnia, kład Ģ c nacisk na akcenty religijne w tym, co dzieci danego

dnia prze Ň yły. Do zada ı katechizacji nie nale Ň y tylko przekazywanie tre Ļ ci, ale

tak Ň e wytworzenie ch ħ ci oraz rado Ļ ci płyn Ģ cej z uczestnictwa; przyzwyczajenie

dzieci do stałego rytmu spotka ı , ę wicze ı , koordynacji, uwagi a tak Ň e osłuchania

z podstawowymi słowami, poj ħ ciami; stwarzanie Ļ wiadomo Ļ ci istnienia Boga,

który nas kocha i pragnienia kochania Boga. Pocz Ģ tkowy okres katechizacji jest

bardzo wa Ň ny, gdy Ň wywiera wpływ na dalsze Ň ycie osoby upo Ļ ledzonej i na jej

stosunek do Boga. Szczególne wa Ň ne jest zaspokojenie poczucia bezpiecze ı stwa

dzieci upo Ļ ledzonych gdy Ň jest to warunkiem dalszej pracy z nimi 13 .

O ĺ RODKI PRACY W RAMACH ROKU LITURGICZNEGO

Podstawow Ģ tre Ļ ci Ģ , kształtuj Ģ c Ģ rok liturgiczny, jest historia zbawienia wpi-

sana w czas i urzeczywistniaj Ģ ca si ħ w czasie przeszłym i tera Ņ niejszym. W cen-

trum stoi Wielkanoc, poprzedzona Triduum Paschalnym. Centrum ka Ň dego Ļ wi ħ -

ta jest Eucharystia, podczas której uobecnia si ħ dzieło zbawienia dokonane przez

Chrystusa, w niej tak Ň e obecne s Ģ poszczególne tajemnice tego dzieła. Rok litur-

giczny jest szkoł Ģ wiary skupion Ģ wokół Jezusa Chrystusa. Dokonuje si ħ w nim

najskuteczniejsza forma przepowiadania wiary, jest nieustaj Ģ c Ģ katechez Ģ , na-

uczaniem chrystocentrycznym, stosuj Ģ cym metod ħ prze Ň ywania z zachowaniem

obiektywizmu. Utrwala tak Ň e wierz Ģ cych w fundamentalnych postawach chrze-

Ļ cija ı skich: pielgrzymowaniu i nadziei. Rok liturgiczny jest dla wspólnoty Ko-

Ļ cioła corocznym przypomnieniem wydarze ı z Ň ycia Jezusa Chrystusa, streszcze-

niem historii zbawienia. W ci Ģ gu roku liturgicznego prze Ň ywamy Tajemnic ħ

Chrystusa wpisan Ģ w czas dla człowieka, aby mógł si ħ spotyka ę z rzeczywisto Ļ ci Ģ

zbawienia. Bóg daje si ħ człowiekowi w ka Ň dym czasie. Wszystkie uroczysto Ļ ci,

Ļ wi ħ ta ku czci Ļ wi ħ tych, mówi Ģ o Chrystusie. ĺ wi ħ ta Maryjne s Ģ Ļ wi ħ tami Pa ı -

skimi, mówi Ģ cymi o Naj Ļ wi ħ tszej Maryi Pannie – Jego Matce. Wspomnienia za Ļ

o innych Ļ wi ħ tych mówi Ģ o przyjaciołach i na Ļ ladowcach Jezusa Chrystusa 14 .

Głównym celem, jaki stawia sobie katechizacja, jest rozwój wiary, dlatego

prowadzi do liturgii. Prze Ň ywanie roku liturgicznego jest spoiwem wi ĢŇĢ cym

wszystkie poziomy katechizacji, pocz Ģ wszy od katechizacji przedszkolnej,

a sko ı czywszy na katechezie dla dorosłych. Aby katecheza osi Ģ gn ħ ła swój cel,

niezb ħ dne jest posługiwanie si ħ gam Ģ ró Ň nych metod dostosowanych do wieku

oraz poziomu umysłowego osób katechizowanych. Metoda o Ļ rodków pracy jest

13 Por. tam Ň e, s. 283.

14 Por. tam Ň e, s. 284-285.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: