Teoria wychowania - opracowanie.doc

TEORIE WYCHOWANIA

1. Kiedy działanie nabiera charakteru samowychowawczego?

samowychowanie - aktywność podejmowana przez jednostkę w celu ulepszenia samego sie-bie.

Warunki:

1.              Poczucie, że chce się coś u siebie zmienić (motywacja do doskonalenia samego siebie).

2.              Poczucie różnicy pomiędzy tym jaki jestem, a tym kim powinienem być.

3.              Jednostce są przyswajane pewne wzorce osobowe w toku wychowania.

4.              Powinno dochodzić u jednostki do zapoznawania z metodami pracy samowychowawczej.

2. Sytuacja wychowawcza a sytuacja dydaktyczna - podobieństwo i różnice.

Różnice:

1. Różnią się celami:

® s.w.: dochodzi do kształtowania cech kierunkowych osobowości (tzn. takich cech, od któ-rych zależy to, do czego człowiek dąży ® przekonania, postawy i wartości).

® s.d.: efektem są cechy instrumentalne (tzn. wiedza, sprawność i dykcja ® decydują o tym, na co stać człowieka).

2. S.d. ® są to sytuacje algorytmiczne (sekwencja występujących po sobie czynności

w określonym porządku)

S.w. ® są to sytuacje probabilistyczne (można jedynie z pewnym prawdopodobieństwem orzekać o realizacji zamierzeń wychowawczych w następstwie wyzwolonej  u jed-nostki aktywności.

3. Różnią się efektami ® s.d.: efekty są łatwomierzalne (łatwo sprawdzić umiejętności);

s.w.: efekty są trudnomierzalne (wnioski na podst. pobudek

u jednostki).

4. S.d. ® głównie angażuje (uaktywnia) procesy poznawcze (wiedza, inteligencja).

S.w. ® powinny przede wszystkim angażować (aktywizować) emocjonalnie /oddziaływania sfery przeżyć.

Podobieństwa:

1. Zarówno s.d. jak i s.w. muszą aktywizować jednostkę

2. Zarówno s.d. jak i sw. w dużej mierze przebiegają na podłożu integracji społ.

3. W obydwu rodzajach sytuacji mamy do czynienia ze stosunkiem nauczyciel - uczeń (tylko w jednym przypadku mamy stosunek wychowawczy, a w drugim dydaktyczny).

3. Rola modelu osobowościowego w procesie interioryzacji wartości.

Interioryzacja wartości ® uznawanie pewnych wartości za własne (autonomizacja wartości) odbywa się to na drodze kształtowania pozytywnych nastawień wobec wartości (kształtowanie pozytywnego stosunku do wartości, aż do całkowitej ich akceptacji jako swoich).

Model osobowości ® wzory osobowościowe (opis dojrzałej osobowości jednostki rzeczywistej bądź fikcyjnej, który jest dokonywany pod kątem posiadanych cech, cenionych wartości i wy-znaczonych ideałów).

Model osobowości ® odgrywa rolę przejmowania wartości innych osób jako swoich.

4. Aktywność w zakresie przeciwdziałania trudnościom wychowawczym.

1. Odformalizowywanie celów stawianych zespołowi wychowawczemu (cele, które mają szansę być uznane przez uczniów jako ważne).

2. Odformalizowywanie struktury klasy (by struktura klasy nie była tworzona tylko przez nauczy-ciela, ale by była ustanawiana w porozumieniu z klasą).

3. Współpraca z autentycznymi przywódcami klasy (pozyskiwanie przywódców do współpracy z wychowawcą).

4. Dynamizowanie struktury klasy (aktywność pozytywna i negatywna powinna się zmieniać).

5. Formułowanie wymagań adekwatnych do możliwości uczniów (wychowanie i nauczanie).

6. Przeciwdziałanie powstawania w klasie struktur wieloośrodkowych.

7. Uzgadnianie oddziaływań rodziny i szkoły.

5. Formy wychowania a sytuacje wychowawcze.

Forma wychowawcza ® pewien kształt aktywności wychowawczej (działalność, w którą wdra-żani są uczniowie, a przez to jest kształtowana ich osobowość).

* Ta sama sytuacja wychowawcza może być realizowana przy wykorzystaniu pojedynczych form wychowania bądź wielorakich (różnorodnych) form wychowania.

* Im bardziej sytuacja wychowawcza jest realizowana poprzez formy wychowania tym bogatsze są doświadczenia.

6. Jakie znaczenie w procesie wychowania ma przemienność form?

Forma wychowania - ramy organizacyjne procesu wychowania zabezpieczające warunki  nie-zbędne dla wystąpienia określonej sytuacji.

* Bez pojęcia formy wychowania niemożliwe byłoby opisanie procesów wychowania pod wzglę-dem rodzaju warunków i aktywności, które mają służyć realizacji celów wychowania.

***Stosowanie zmiennych  form wychowania umożliwia realizację różnych celów wychowania

Rodzaje form:

1.przedmiotowe

2.organizacyjne

Kryteria doboru form wychowania:

-              dostosowanie do realiów ( istniejących warunków)

-              dostosowanie do poziomu intelektualnego i sprawnościowego wychowanka

-              dobór musi uwzględniać istniejące już postawy, aby angażować emocjonalnie i motywacyj-nie

Przemienność form ® różnicowanie aktywności wychowanków.

7. Wymień różnice nauczaniem a wychowaniem (pyt. 2).

8. Czym się różni wychowanie od procesu wychowania?

* Jeśli chce się kogoś zmienić pod kątem jego postaw, poglądów czy ideałów, to konieczne jest wyzwalanie aktywności wielokrotnie u jednostki.

* Można doprowadzić do zmian w sferze kierunkowej, ale w oparciu o pojedyncze zdarzenia angażujące emocjonalnie.

* Wychowanie bez procesu wychowania jest możliwe.

* Wzmacnianie tych zachowań prowadzi do kształtowania się gotowości do bycia kimś godnym

9. "Zachowanie człowieka zależy od tego, w jakiej rodzinie wzrasta". Czy to zdanie jest prawdziwe? Uzasadnij.

Rodzina ® grupa pierwotna  (taka grupa, w obrębie której na podłożu silnych więzi emocjonal-nych, najwcześniej w biografii jednostki, dochodzi do kształtowania się jej osobowości

* w niej jednostka zapoznawana jest z podstawowymi normami moralnymi 

* w rodzinie dochodzi do kształtowania się stosunku jednostki do wartości

* Gdy jednostka wchodzi w inne grupy społeczne. to jest oczywiste, że jej zachowania podlega-ją przekształceniu pod wpływem tych grup.

* W rodzinie kształtuje się szkielet osobowości

10. Wyjaśnij i porównaj pojęcia: socjalizacja, wychowanie i nauczanie.

Socjalizacja ® wg Szczepańskiego:

* proces wzrastania w kulturę;

* kształtuje osobowość człowieka i przystosowuje go do życia w zbiorowości;

* umożliwia porozumiewanie się i inteligentne działanie;

* grupa społeczna uczy jak zachowywać się by osiągnąć cel życiowy;

* ogół oddziaływań podejmowanych przez grupy w stosunku do jednostki.

Wychowanie ® oddziaływanie pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia w społeczeństwie

* to dynamiczny układ oddziaływań społ. wywołujący zmiany w osobowości człowieka podda-wanego tym oddziaływaniom.

Nauczanie ® ucząc przekazać komuś pewien zasób wiedzy, udzielić wiadomości, wyłożyć coś, wdrożyć do czegoś, przyzwyczaić, przyuczyć.

11. "Wychowanie w szkole odbywa się przez nauczanie". Czy to zdanie jest prawdziwe? Uzasadnij.

To zdanie jest prawdziwe pod warunkiem:

psychologicznie ® jeżeli nauczanie jest tak realizowane, że pobudza jednostkę równie silnie poznaw

czo jak przeżyciowo, to wówczas mówimy o nauczaniu wychowującym.

dydaktycznie ® z nauczaniem wychowującym mamy do czynienia wówczas, gdy

w oparciu o realizowany program, jednostce jest nie tylko przyswajana określona wiedza, roz-wijane sprawności, ale i kształtowany jest stosunek do tego, czego się dowiaduje i co umie zrobić.

12. Uzasadnij potrzebę systemowego organizowania działań wychowawczych.

·              Procesy wychowawcze mogą być tak organizowane, że rozwijają się niezależnie wobec siebie, ale w rezultacie mają doprowadzić np. do gospodarności,

·              gdy sytuacje wychowawcze będą wykorzystywane z poszczególnych cech to jest to układ systemowy.

·              Systemowe organizowanie  działań wychowawczych ® to wzmacnianie zachowań uczniów, kształtujących poszczególne cechy uczniów.

13. Na czym polega liberalny styl kierowania zespołem?

Liberalizm - pobłażliwy i tolerancyjny stosunek wobec poglądów lub czynów innych, bez względu na to czy uznaje się je ze słuszne. Liberalizm utrzymuje, że wolna i nieskrępowana działalność jednostki jest źródłem postępu w życiu społecznym.

- zaufanie do uczniów.

- trudność w podejmowaniu decyzji,

- ani nie zachęca, ani nie zniechęca,

- słaby zapał i niedbała praca,

- brak współdziałania,

- nie orientuje się co należy robić.

14. Na czym polega autokratyczny styl kierowania zespołem?

Autokratyzm - system kierowania, w którym nieograniczona władza należy do jednego czło-wieka.

Wg  Zaborowskiego:

1) surowy autokrata:

- stała kontrola uczniów,

- nie stosowanie pochwał,

- brak zaufania do samodzielności uczniów,

- wymagana dyscyplina i podporządkowanie.

2) życzliwy autokrata:

- opiekuje się i interesuje uczniami,

- utrzymuje innych w zależności od siebie,

- tylko on może być inspiratorem prac zespołowych.

15. Na czym polega demokratyczny styl kierowania zespołem?

Demokracja - władza ludu, spoołeczna forma rządów, w których władza faktycznie należy do ludu.

- planuje i podejmuje decyzje z grupą,

- kieruje i interesuje się jednostkami nie tracąc z oczu grupy,

- chwali i gani w sposób obiektywny,

- wyrabia u uczniów poczucie odpowiedzialności.

16. "W każdy piątek wraz z rodziną idziemy na koncert do filharmonii. Nie wyobrażam sobie innego spędzenia wieczoru" Wyjaśnij, jaki mechanizm wpływa na to zachowanie?

Afiliacja ® potrzeba kontaktu społecznego, kontaktu z grupą, która ma dla jednostki znacze-nie (chęć przynależności do grupy i bliskiego kontaktu z grupą).

Osoba może nie być zainteresowana koncertem, lecz zależy jej na kontaktach z grupą spo-łeczną (rodziną).

Realizacja potrzeb związanych z muzyką poważną (potrzeba słuchania tej muzyki).

17. Mechanizm pełnienia ról społ. i jego osobotwórcze walory.

Procesy osobotwórcze ® procesy psychiczne, intelektualne, a jednocześnie emocjonalne i motywacyjne.

Jeśli chcemy kształtować ludzi, to musimy utrwalać właśnie te procesy określone, wyzwalają-ce, emo

cjonalne.

Rola społeczna ® zespół zunifikowanych i stałych oczekiwań, wysuwanych przez grupę w stosunku do jednostki, która zajmuje w tej grupie pozycję społeczną.

Oczekiwania są różnorodne, przez wielorakie normy są formułowane różnorodne oczekiwania, to muszą pojawiać się różnorodne treściowo zachowania - harmonijny rozwój osobowości.

18. Wpływ grupy rówieśniczej na kształtowanie się osobowości jednostki.

19. Mechanizm wpływu kontroli społ. i jego rola w stosunkach interpersonalnych.

Kontrola społeczna ® zespół ujednoliconych reakcji aprobaty lub dezaprobaty wyrażanych przez grupę w stosunku do jednostki, która do tej grupy należy:

Kontrola społeczna działa zgodnie z normami regulującymi życie tej grupy, więc musi prowa-dzić do ujednolicenia reakcji interpersonalnych, by były zgodne z normami obowiązującymi w tej grupie (sprawne funkcjonowanie grupy).

***Mechanizm kontroli społ. - sposób zachodzenia kontroli społecznej

20. Mechanizm wpływu osób znaczących i jego znaczenie w kształtowaniu osobowości jednostki.                            (mechanizm socjalizacyjny)

21. "Mimo, iż otrzymałem nagrodę za swój czyn, uważam, że nie należało tak postępować". Jaki mechanizm wpływa na takie sformułowanie zdania?

Mechanizm wzmocnienia wewnętrznego ® mechanizm oparty o internalizację uwewnętrz-nienie norm (taki mechanizm, pod którego wpływem jednostka przejawia zachowania zgodne z normą).

Warunki internalizacji norm:

1. Znać i rozumieć normę.

2. Pozytywne emocjonalnie nastawienie do normy (musi ją akceptować).

3. Zapoznanie się z programem, który daje możliwości jej przestrzegania.

Mechanizm wzmocnienia wewnętrznego ® jednostka przejawia zachowania zgodne z nor-mą bez świadków, które wyniki z biologicznej potrzeby przestrzegania normy.

22. Grupa rówieśnicza a zespół wychowawczy.

23. Które elementy sytuacji dydaktycznej stanowić mogą źródło realizacji celów wychowa-nia?

Elementy:

1. Treści nauczania (pod warunkiem, że aktywizują one poznawczo i przeżyciowo).

2. Organizacja nauczania (np. zespołowość w nauczaniu).

3. Styl kierowania klasą w toku nauczania.

24. Uzasadnij stwierdzenie: "Cała życiowa aktywność człowieka, jest nastawiona na osiąga-nie nagród i unikanie kar".

Teoria zachowań ludzi:

- ludzie dążą do poszukiwania nagród i unikania kar,

- ludzie dążą nie tylko do pozyskiwania nagród, ale chcą tego w maksymalnym stopniu i nie tylko unikają kar, ale nie chcą ich w minimalnym stopniu (maksymalizacja nagród i minimali-zacja kar),

- ludzie ukierunkowują swoje zachowanie na te obiekty, które były w przeszłości dla nich źró-dłem pozytywnych odczuć, a unikają tych, które były źródłem negatywnych,

- ludzie wykorzystują te zachowania z przeszłości, przy pomocy których osiągnęli nagrody, a unikają tych, z których strony spotkała ich kara.

W myśl teorii zachowań ludzi to zdanie jest prawdziwe tylko, że jest trochę archaiczne, bo jest wyprowadzone z behawioralnej teorii kształtowania osobowości jednostki.

25. Rola celów wychowania w planowaniu pracy wychowawczej.

* Osobowość ucznia (jednostki) kształtowana jest na podłożu gromadzonych przez niego doświadczeń (wynoszone są ze zdarzeń, w których jednostka uczestniczy).

* W wychowaniu chodzi o to, by naturalne zdarzenia były uzupełniane zdarzeniami specjalny-mi (by uczniowie byli kształtowani harmonijnie i równomiernie).

Cele wychowawcze ® formułowane w kategoriach postaw, pozwalają na stały i spójny roz-wój jednostki (raz ukształtowaną postawę trudno jest zmienić).

* Zanim nauczyciel zacznie planować powinien zorientować się w sytuacji wychowawczej

w klasie.

27. Atmosfera klasy szkolnej, możliwość modyfikacji i wykorzystania w pracy wychowaw-czej

Atmosfera to rodzaj stosunków między uczniami w klasie o silnym zabarwieniu emocjonal-nym.

* Możliwość modyfikacji atmosfery w klasie poprzez włączanie uczniów w takie działania, by doświadczali tego, że są sobie na wzajem potrzebni (wzajemne wspieranie się).

* Wzajemnie wykorzystujemy na rzecz zespołu swoje wartości i umiejętności (dochodzi do po-szanowania indywidualnych potrzeb każdego i kształtuje się atmosfera życzliwości).

28. Na czym polega kierowanie samowychowaniem?

Kierowanie samowychowaniem ® polega na zapoznawaniu uczniów ze wzorami osobowo-ściowymi, z technikami pracy nad sobą i wyzwalaniem motywacji perfekcjonistycznej.

30. Wychowanie a inne procesy osobotwórcze.

Procesy osobotwórcze ® mają charakter psychiczny (jeśli występują w człowieku, to go zmieniają).

* Wychowanie, socjalizacja i nauczanie są procesami osobotwórczymi, jeśli procesom tym na-dajemy wymiar społeczny

NAUCZANIE® prowadzi do kształtowania cech instrumentalnych.

WYCHOWANIE® prowadzi do kształtowania cech kierunkowych.

SOCJALIZACJA® poprzez role społeczne (proces przygotowujący do pełnienia ról społ.).

32. Co to znaczy, że osobowość jest przedmiotem i podmiotem wychowania?

* Jeśli reakcje wychowawcy mają doprowadzić do ściśle określonych reakcji u wychowanka to mamy do czynienia z uprzedmiotowieniem.

* Im bardziej poszerzamy możliwości własnych zachowań, tym bardziej powiększony podmio-towość ucznia.

Dwa warunki:

1. Musi być w życiu jednostki taka sfera autonomicznych działań, w zakresie której ma możli-wość samodoskonalonego formułowania celów w jakiejś dziedzinie.

2. Mamy możliwość swobodnego delegowania celów na inne osoby (przekazanie celów do realizacji innym ludziom).

     * Należy rozszerzać repertuar celów dla ratowania podmiotowości.

34. Rodzina jako czynnik rozwoju osobowości

* Rodzina jest grupą pierwotną (relacje między jednostkami są osadzone w emocjach), relacje są silnie emocjonalnie zabarwione, z tego wynika osobotwórczy wpływ rodziny.

* Kontrola społeczna w rodzinie działa bardzo sprawnie.

* Dziecko w rodzinie jest wystawiane na oddziaływanie wzorów osobowych (naśladownictwo i identyfikacja dziecka ma silny wpływ).

* Wdrażanie w role społeczne, które są czynnikiem osobotwórczym (wysuwane są różnorodne oczekiwania wobec dziecka). Wymagają przejawiania różnorodnych zachowań ® ukierunko-wana aktywizacja pod kątem norm, prowadzi to do zmian w kształtowaniu się osobowości (utrwalana motywacja do określonych zachowań).

35. Na czym polega samoregulujące funkcjonowanie osobowości?

Osobowość funkcjonuje na paru poziomach:

- popędowy

- motywacyjny                            redukcja napięcia na tych poziomach

- nastawieniowy

Chodzi o zaburzenia równowagi między sferę biologiczną a otoczeniem (na głód dziecko re-aguje płaczem), gdy braki w organizmie są zaspokojone dziecko wraca do równowagi - home-ostaza.

36. Rola form, metod i sytuacji wychowawczej w procesie wychowania.

44. Rola form i metod wychowania w organizowaniu sytuacji wychowawczej.

Formy wychowania ® (przedmiotowe i organizacyjne), rodzaje działalności wychowawczej, kształtujących wychowanie,

Metoda ® stały i powtarzalny sposób oddziaływania na wychowanka w celu doprowadzenia do wystąpienia u niego pożądanych zachowań.

37. Samorząd wychowanków jako metoda wychowawcza.

Teza:

Samorządna organizacja życia społeczności uczniowskiej jest odwzorowaniem demokratycz-nie zorganizowanego społeczeństwa; najlepsza metoda wychowania obywatelskiego.

41. Rola wychowawcy w przygotowaniu uczniów do poznania samego siebie.

45. Rola nauczyciela - wychowawcy w przygotowaniu do samowychowania.

* Ludzie poznają samych siebie i swoje możliwości w konfrontacji z zadaniami, z którymi mu-szą się zmierzyć (podczas tych zadań sami dojdą do tego, czego im brakuje).

* Źródłem wiedzy o samym sobie mogą być też doświadczenia z tych zadań, które wycho-wawca stawia wychowankom, są to zadania celowo wybrane i mają ukazać braki.

42. Co to znaczy, że osobowość jest konstruktem teoretycznym?

Konstrukt teoretyczny ® jest nierealny, nieobserwowalny i hipotetyczny.

Teoria naukowa ® jest zbiorem twierdzeń dwojakiego rodzaju, które orzekają:

1) coś o zjawiskach, którymi teoria się zajmuje,

2) o związkach pomiędzy zjawiskami.

* Zachowania ludzi są celowe, więc tworzymy pewne teoretyczne wyjaśnienia, które mają ob-jaśnić dlaczego osobowość ...

43. Samowychowanie a wychowanie

Samowychowanie ® świadome i dobrowolne dokonywanie zmian kierunkowych cech wła-snej osobowości w celu zbliżenia się do ideału.

Wychowanie ® oddziaływanie pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia; dynamiczny układ oddziaływań społecznych wywołujących zmiany w osobowości człowieka poddawanego tym oddziaływaniom.

46. Jakie warunki musi spełnić sytuacja, aby miała wartość wychowawczą?

Warunki:

1. Musi obejmować przynajmniej 1 cel operacyjny (przy okazji wykonywania zadań uczniowie muszą przejawiać zachowania wychowawczo znaczące.

2. Sytuacja wychowawcza musi być sytuacją wyboru (zadania można realizować w spo-sób........, ale uczniowie muszą wybrać zadanie znaczące wychowawczo

3. Musi obejmować system kar i nagród.

47. Przedstaw i dokonaj prawidłowej analizy modelu prawidłowej interakcji wychowawczej.

Interakcja ® nawiązywanie ze sobą bezpośrednich kontaktów, w celu wyrażenia wobec sie-bie wzajemnych oczekiwań.

...