ściąga ery ziemi.doc

33.Podział dziejów Ziemi na ery i okresy – najważniejsze wydarzenia

     Całość dziejów Ziemi została podzielona na ery, okresy, piętra. Podstawą podziału były skamieniałości przewodnie. W ciągu dziejów Ziemi miało miejsce wiele różnych wydarzeń : zmieniały kształt lądy i oceany, występowały procesy górotwórcze, pojawiało się życie, rozwijały się i ginęły gatunki.

1.         Dwie najstarsze ery, archaiczna i proterozoiczna, nazywane łącznie prekambrem trwały ok. 4 mld. Lat. W tym czasie zaczęła formować się skorupa ziemska, atmosfera i hydrosfera. Uformowane zostały cokoły kontynentów , stanowiące dziś tarcze np.( kanadyjską, brazylijską, austalijską)oraz podłoża prekambryjskich platform np. Wschodnioeuropejskiej, saharyjskiej.  W skałach prekambryjskich występuje wiele złóż mineralnych pochodzenia magmowego i metamorficznego np. złoto, żelazo, miedz. Silny wulkanizm. Organizmy morskie, prymitywne, delikatne nie pozostawiające skamieniałości

2.         Era paleozoiczna trwała 370 mln.lat.

             Wystąpiły częste zmiany zarysów lądów i oceanów w wyniku zalania i ustępowania. Dwukrotnie miały miejsce ruchy górotwórcze. Pod koniec syluru były to ruchy kaledońskie, a na przełomie karbonu i permu ruchy hercyńskie. Powstają  góry Ałtaj, Appalachy, Atlas, Wododziałowe, Świętokrzyskie.

             Rozwijające się organizmy pozostawiły liczne skamieniałości zwierząt i roślin morskich, a także pierwszych organizmów lądowych. Dla kambru i ordowiku skamieniałościami przewodnimi są trylobity, dla syluru- graptolity i pierwsze ryby pancerne oraz pierwsze rośliny lądowe – psylofity. Dla dewonu pierwsze zwierzęta lądowe, staroraki, koralowce czteropromienne, głowonogi oraz pierwsze rośliny nagonasienne, paprotniki. W karbonie wielki rozwój paprotników. Rozwijają się owady i pajęczaki na ladach, ramienionogi w morzu. W permie rozwój nagonasiennych.

3.         Era mezozoiczna trwała 165 mln. lat

           Następowały znaczne przemieszczania ówczesnych kontynentów. Powstał Ocean Atlantycki, oddzielając Amerykę od Europy i Afryki.

           W triasie pojawiły się pierwsze ssaki, w jurze pierwsze ptaki, a w kredzie ssaki łożyskowe, pojawiły się rośliny okrytonasienne. Świat zwierzęcy reprezentowany przez amonity, małże, koralowce. Wielki rozwój gadów wodnych i lądowych(dinozaury). Z końcem ery wyginęły wielkie gady lądowe i wielkie głowonogi.

4.         Era kenozoiczna zaczęła się 65 mln. lat temu i trwa do dziś.

            Lądy i oceany przybierają dzisiejszy wygląd i rozmieszczenie. Na okres trzeciorzędowy przypadają główne fazy alpejskich ruchów górotwórczych. Powstały łańcuchy górskie Pirenejów, Alp, Karpat. Powstały pasma Kordylierów, Andów oraz Himalaje. W czwartorzędzie – plejstocenie miały miejsce silne zlodowacenia typu kontynentalnego.

            Dalszy rozwój roślin nagonasiennych oraz przewaga okrytonasiennych, rozwój traw i roślinności tundrowej. Wielki rozwój ślimaków, owadów. Liczne ptaki, duże zróżnicowanie ssaków, w miocie małpy człekokształtne. W plejstocenie pojawiły się formy ludzkie- człowiek rozumny ok. 3 mln. Lat temu.

37.Sieć hydrograficzna

     Sieć hydrograficzna Polski została ukształtowana w wyniku rozwoju rzeźby terenu w trzeciorzędzie ( głównie na południu Polski ) i w czwartorzędzie ( część północna kraju ).                                                    Jej najważniejszymi elementami są ;                                                                                                                    - rzeki, jeziora, stawy, mokradła, wody podziemne, źródła oraz sztuczne utworzone  kanały i zbiorniki wodne.

Zjawiska hydrograficzne Polski kształtują się przede wszystkim pod wpływem:                                          - klimatu (opady),  budowy geologicznej (przepuszczalność skał ), i ukształtowanie powierzchni .

Prawie cały obszar kraju znajduje się w zlewisku Bałtyku, w dorzeczu dwóch głównych rzek- Wisły i Odry( stanowią 54% i 33,9% powierzchni Polski ) . Poza nimi do Bałtyku uchodzą rzeki Pojezierzy Pomorskiego i Mazurskiego ( zajmują 11,8% powierzchni ).

rzeki Pojezierza Pomorskiego to ;

Wieprza, Słupia, Łeba, Reda, Łupawa , Rega

Pojezierza Mazurskiego;

Pasłęka, Łyna, Węgorapa

Pozostałe 0,3 Powierzchni Polski zajmują rzeki wchodzące w systemy zlewisk  Morza Czarnego ( Strwiąż, Orawa ) lub Morza Północnego (Izera, Orlica ).

Największymi rzekami są Wisła i Odra. Rzeki te wraz z dopływami tworzą największe dorzecza. Charakterystyczną cechą tych dorzeczy jest ich asymetria.

Stosunek dorzecza lewego do prawego przedstawia się;

-           Odra 30:70

-           Wisła 27:73                              

-           Największe rzeki Polski;

        Wisła          ujście- Bałtyk

        Odra                       Bałtyk

        Warta                      Odra

        Bug                         Narew

        Narew                     Wisła

        San                          Wisła

        Noteć                      Warta

      Pilica                       Wisła

       Wieprz                     Wisła

        Bóbr                         Odra

Niektóre rzeki połączone są kanałami. Ważniejsze kanały;

Do ważnych elementów sieci wodnej należą jeziora, których najwięcej jest w Polsce północnej. Zasoby wodne jezior w Polsce wynoszą około 19,7 km sześciennych, przy czym;                                                                                                                                  około 50% tych zasobów jest zgromadzona na Pojezierzu Mazurskim

36% na Pojezierzu Pomorskim

12% na Pojezierzu  Wielkopolskim

pozostała część około 2% w jeziorach na południe od linii zasięgu ostatniego zlodowacenia.

Do najważniejszych typów jezior należy zaliczyć;

Jeziora rynnowe, moreny dennej, wytopiskowe „oczka”, krasowe, starorzecza, deltowe, nadbrzeżne, górskie