Linux instalacja systemu
· Spis treści
1. Co to jest Linux ?
2. Co trzeba wiedzieć przed rozpoczęciem instalacji ?
1. Jaki komputer do jakich celów ?
2. Wybór dystrybucji
3. Skąd wziąć Linux ?
3. Rozpoczynamy instalację
1. Parametry komputera
2. Z jakiego źródła instalujemy
3. Podział dysku
4. Systemy Plików
5. Punkty podmontowania
· Co to jest Linux ?
Linux to stworzona przez Linusa Torwaldsa bezpłatna odmiana, lub następca (?) systemu UNIX (1)
UNIX to próba wykorzystania pracy wielu wspaniałych programistów przy projekcie Multix, który okazał się w 60-tych latach fiaskiem z powodu zbyt małych w owych czasach pamięci i zbyt wolnych procesorów. Ritchie i Kernighan stworzyli specjalny język - C - w którym UNIX został napisany. UNIX był rozdawany na uczelniach amerykańskich. Studenci, którzy po studiach zaczęli pracę w przemyśle chceli pracować tylko na UNIX-ie i w ten sposób stał się on standardem przemysłowym. Do dziś podstawa programowania to język C.
- przemysłowego systemu operacyjnego sprzedawanego od końca lat 70-tych, a stworzonego w Bell Laboratories. Rozwiązania UNIX-u/Linuxa są wielokrotnie pierwowzorem dla innych systemów operacyjnych (np.systemu Microsoft Windows). W odróżnieniu od MS-Windows Linux oferuje jednak pełną kontrolę nad każdym szczegółem instalacji - nic nie jest ukryte, każdy szczegół można dopasować do własnych potrzeb, szkieletem nie jest nieczytelny dla człowieka kod, lecz podane publicznie normy. Zob.tzw. systemy Open Source (2)
Open Source to inicjatywa popierająca publiczną bezpłatną dostępność ideii i rozwiązań informatycznych, w szczególności oprogramowania (zob. www.opensource.org) Tylko łatwy publiczny dostęp powoduje największy rozwój, bo każdy może mieć w nim swój udział. Open Source stoi w konkurencji do rozważanych ostatnio w polityce pomysłów na patentowanie rozwiązań informatycznych.
Porównianie z MS-Windows (3)
Dokładniejsze niezależne porównanie Linuxa z systemem Billa Gacie (eng.Gates) ;-) podaje np. wikipedia. Oprócz kosztów decydująca jest tu kwestia bezpieczeństwa, a powodu której systemy MS-Windows praktycznie nie powinny być używane w publicznej sieci z powodu nadużyć do jakich prowadzą.
UNIX/Linux jest zbudowany w oparciu o model warstw, które jak cebula oplatają hardware, potem jądro i następujące dalej warstwy oferując wyższym warstwom, a w końcu użytkownikowi coraz bardziej skomplikowane funkcjonalności (usługi). Model został stworzony przez Dijkstrę i był kamieniem milowym w tworzeniu systemów operacyjnych.
UNIX/Linux rozwiązuje problem współużytkowania zasobów systemowych (jak. moc procesora, pamięć, peryferie, itp.) przez wiele instancji jednocześnie. Osobne zadanie z przydzieloną częścią zasobów, np. RAM-u nazywane jest procesem. Procesy "współżyją" ze sobą w pamięci komunikując się między sobą, lecz nie przeszkadzając sobie nawzajem W Linuxie jeden z nich dba o obsługę dysku, inny zajmuje się obsługą drukarki, jeszcze inny dba o wygląd okien na monitorze. Jeden z procesów to np. edytor, przy pomocy którego użytkownik pisze swój tekst. Taki podział pracy umożliwiał w systemach UNIX jednoczesną obsługę przez jeden hardware/procesor wielu użytkowników z wieloma podłączonymi monitorami i jest oznaczany pojęciem multiuser/multitasking. Systemy UNIX rozdawane z początku darmowo dla wyższych uczelni stały się jednak szybko dość drogie. Aby ominąć licencje i zaoferować system za darmo student Linus Torwalds musiał napisać swój Linux od nowa. Szybko dołączyła do niego armia chętnych oferując swoje programy za darmo pod tzw. GNU Public Licence (GPL) (zob www.gnu.org). Obecnie oprogramowanie do Linuxa "ściąga się z Internetu" z wielu stron jak choćby sourceforge.net czy freshmeat.net czytając opisy i dokumentację w poświęconych konkretnym problemom tzw. howtos ("jak to zrobić"), lub FAQs ("Często Zadawane Pytania") pod www.tpld.org lub pod www.linux.org. W Internecie istnieje także wiele stron w językach narodowych jak www.linuxpub.pl lub www.linux.pl w języku polskim.
· Co trzeba wiedzieć przed rozpoczęciem instalacji ?
Przed rozpoczęciem instalacji zaleca się oszacowanie do jakich celów ma służyć komputer z Linuxem. Na tzw. bramkę do Internetu nie będzie potrzeba dużo zasobów. Serwer sieciowy będzie zależnie od usług wymagał szybszego procesora i więcej pamięci na dysku. Systemy graficzne jak dtp. będą wymagały lepszej karty graficznej i lepszego monitora. Na cele powszechnego "domowego użytku", chcąc przyjrzeć się wielu programom powinniśmy przeznaczyć przynajmniej 2 GB na sam system, bez danych użytkowych. Choć Linux wspomaga wiele nowego sprzętu i do każdego zastosowania prawie zawsze znajdzie się sterownik (moduł systemu umożliwiający współpracę z danym urządzeniem) są jednak także wyjątki. Były nimi do niedawna np. tzw. Winmodems - modemy wewnętrzne współpracujące co prawda z MS-Windows, lecz nie oferujące pełnego interfejsu modemu. Dlatego przed kompletowaniem sprzętu należy sprawdzić, czy będzie on działał po Linuxem. Odsyłam w tym celu na strony danej dystrybucji - o tym nieco dalej - lub na grupy dyskusyjne np. pl.comp.os.linux.
Druga sprawa to wybór dystrybucji. Dystrybucje to nieco odmienne zestawy oprogramowania do Linuxa oferowane przez różne firmy rozprowadzające (dlatego "dystrybucja"). Wszystkie one zawierają prawie to samo jądro, oraz różne zestawy pakietów prawie tego samego oprogramowania z kilkoma własnymi dodatkami. Pomoc w porównaniu różnych dystrybucji oferuje np. www.distrorankings.com/. Dokładniejsze porównanie jest np. tu . W sumie różnice nie powinny być aż tak decydujące dla osób ze stałym dostępem do Internetu, bo i tak można doinstalować brakujące oprogramowanie z sieci. Z łatwej instalacji słynie dystrybucja Red Hat. Największą ilość oprogramowania (SID 12 000 pakietów) oferuje Debian. Są także Slackware, Mandrake. U podstaw tego opracowania leży (SuSE, ostatnio opensuse) - dystrybucja firmy o tej samej nazwie z okolic Norymbergi, choć jest już także polski SuSE: www.opensuse.pl. Każda dystrybucja, niezależnie od kraju pochodzenia oferuja łatwe przełączanie na polskie litery, lub polską klawiaturę. SuSE jest warta wyboru, bo oferuje na sześciu CD ogromny zasób ponad 1500 pakietów programowych. Warta wspomnienia jest też pld (Polska Dystrybucja Linuxa) pld.org.pl. Po nazwie dystrybucji łatwo znaleźć jej stronę w Internecie, która zawiera jej dokładniejszy opis. np http://www.suse.com.
Red Hat najłatwiej dostać jest w Polsce kupując czasopismo informatyczne z załączoną DVD. Pełna Red Hat Enterprise Edition (4)
"Enterprise Edition" oznacza wersję wraz z gwarantowaną wieloletnią obsługą uzupełnień i poprawek. Nie bazują one zwykle na najnowszym jądrzej, jednak zapewniają działanie na lata, podczas gdy zwykłe wersje pojawiają się co pół roku i wiążą się koniecznością poprawiania programowania użytkowego, bo starsze funkcje przestają być wspomagane i są zastępowanie nowymi rozwiązaniami.
kosztuje od 30 $ (Standard Edition) do 150 $ (Professional Server). SuSE oferuje swój 8.2 Linux za 80 Euro. Jest w tej cenie dobry podręcznik oraz 90 dni supportu instalacji. Oczywiście SuSE Linux można też mieć za darmo, choć procedura nie jest wtedy trywialna, bo trzeba ściągnąć go (3.7 GB) gdzieś na wolny dysk, wypalić CD z zaczątkiem instalacji i zainicjować z niego instalację podając jako źródło ten wolny dysk. W celu pobieżnego tylko przyjrzenia się Linuxowi można ściągnąć gotową do wypalenia tzw. evaluation CD, nie zawierająca pełnego systemu, lecz z ułatwioną, prawie natychmiastową instalacją. Zdecydowaną przewagę daje stały szybki dostęp do Internetu. Kopiowanie Linuxa jest w pełni dozwolone. Polskie forum Linuxa propaguje od niedawna pod adresem www.linux.pl/rozdajemy "Rozdajemy Linuxa" akcję osób, które oferują innym gotowe płytki z Linuxem za darmo, lub w kosztach wykonania kopii. Warto instalować tylko najnowsze wersje, bo w przypadku szukania pomocy przy jakichś błędach pierwsza rada brzmi zawsze: "spróbuj nowszą wersję".
· Rozpoczynamy instalację
Przed rozpoczęciem instalacji warto znać podstawowe parametry komputera, choć wiele systemów same je odczytuje. Dla nas istotne będzie
1. wolne miejsce na dyskach,
2. wielkość RAM-u
3. ewentualne dane o łączu internetowym
Instalację rozpoczyna załadowany z instalacyjnej CD uproszczony Linux. Aby go uruchomić potrzebne jest oczywiście wcześniejsze ustawienie w Setupie BIOS-u umożliwiające startowanie systemu (tzw. bootowanie) z napędu CD. Odpytywane następnie ustawienie typu klawiatury i języka obowiązuje jedynie na czas instalacji i można je potem zmienić np. na język polski, którego sam proces instalacji może nie oferować. Proces instalacji jest u SuSE prowadzony przez yast (lub yast2) - program służący następnie do administracji systemu. Przy instalacji zastartowana np. z CD część yast-u prowadzi nas po kolei przez wszystkie kroki.
Zródłem instalacji będzie najczęściej ten sam CD, lecz np. SuSE oferuje dla komputera już działającego w LAN-ie jako źródło także adres ftp w Internecie (ftp://ftp.suse.com). Aktualny adres najbliższego mirror należy zdobyć wcześniej ze stron SuSE. Warto przy tym zwrócić uwagę, że że względu na szybkość nowych serwerów uniwersyteckich w USA z Warszawy do Kaliforni, może być wiele "bliżej" niż do Berlina, a do Norymbergi też niekiedy "jedzie się" przez Londyn. W przypadku ftp podać musimy także nasz własny adres IP, oraz adres IP bramki do Internetu. Instalowanie przez modem bez LAN-u nie jest możliwe, bo przed instalacją brak jeszcze całego oprogramowania obsługującego modem. Po podaniu źródła ftp system potrzebuje kilka sekund (lub minut) na zameldowanie się u serwera (zalogowanie). Alternatywnie jako źródło można podać inny dysk, na który wcześniej zostały skopiowane pakiety Linuxa. Wybierając tą drogę można sam instalacyjny CD wziąć ze skopiowanego także pliku boot/bootdisk. Przy tym źródle mamy do wyboru:
1. inną partycję np. inny dysk, lub
2. podmontowany system plików
Oczywiście podać trzeba także dokładne miejsce (katalog) z dystrybucją Linuxa. O partycjach i ich montowaniu czytaj w następnam punkcie. W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę, że warto posłużyć się takim wyborem 1. albo 2. jaki będziemy w przyszłości mogli łatwo stosować do doinstalowania potrzebnego w przyszłości oprogramowania.
Choć SuSE sam proponuje podział dysku warto zająć się tym samemu. Dysk, lub kilka z nich można podzielić na części tzw. partycje dedykowane różnym celom, np. różnym systemom operacyjnym. W tym celu warto kierować się następującymi wskazówkami:
1. Na sam system będzie potrzeba zależnie od wyboru instalowanego oprogramowanie przynajmniej od 1.5 do 3 GB.
2. Gdy RAM nie wystarcza na wszystkie załadowane w danym momencie podczas pracy programy UNIX/Linux spisuje część stron na dysk robiąc miejsce nowym programom. Potem inne nie używane w danym momencie strony są zrzucane na dysk, a używane programy znowu ładowane z dysku do RAM-u. Taka część dysku do nieużywanych w danym momencie stron nazywana jest swap (partycja wymiany), a sama administracja pamięci imitująca w ten sposób więcej RAM-u, niż fizycznie dostępne nazywana jest pamięcią wirtualną (5)
Pamięć jednego procesu jest w zasadniczy sposób niewidoczna dla innych procesów. Nie istnieje więc ryzyko, że błąd programu jednego procesu może zakłócić działanie innego. W konkretnym przykładzie zarażenia wirusem przeglądarki internetowej inne elementy systemu: konsola, okna, drukarka, program mailowy pozostają nienaruszone, bo obsługujące je procesy są dla zarażonej przeglądarki naczęściej w ogóle niewidoczne. Procesy mogą komunikować się między sobą tylko w ściśle zdefiniowny sposób. Właściwym clue danego systemu są właśnie definicje, określające w jaki sposób różne części (procesy) mogą wpółpracować ze sobą nazwajem (defnicje intefejsów).
3. Na swap powinna być przeznaczona osobna partycja. Jej wielkość zależy od stosowanych programów, lecz najczęściej nie powinno się tu być skąpym. Według starych zasad z UNIX-a przeznacza się na nią 2.5 razy wielkość RAM-u uwzględniając przy tym możliwe przyszłe rozszerzenia pamięci.
4. Starsze systemy BIOS-ów nie zezwalają na ładowania jądra systemu Linux z części dysku powyżej 1024 cylindrów. (Cylindry to składające się z poszczególnych sektorów i odzwierciedlające fizyczną budowę dysku jego większe jednostki.) Warto respektować to ograniczenie do 1024 cyl. nawet jeśli w nowszym komputerze nie jest to konieczne, bo dysk, który je uwzględnia będzie pracował także gdzie indziej. Dlatego warto poświęcić na początku dysku całą partycję na pliki z jądrem systemu. Wtedy będzie pewne, że jądro znajdzie poniżej 1024 cyl. Typowe jądro ma 1 do 1.5 MB, więc chcąc ich mieć kilka wersji partycja z jądrami nazwana /boot powinna mieć np. 16 MB. Rozwiązanie problemu powstającego, kiedy nie chcemy przesuwać istniejącej już na najniższych cylindrach partycji innego systemu operacyjnego np. MS-Windows jest podane poniżej w rozdziale o lilo.
5. Główny system plików Linuxa z korzeniem drzewa katalogów (tzw. root filesystem) obecnie coraz rzadziej dzieli się na część systemu operacyjnego i część plików użytkownika. Zalecam jednak ten podział zachować zapisująć system, oraz pliki użytkowników np. na osobnych dyskach, lub np. w celu umożliwienia osobnego backupu całych partycji. Pliki użytkowników znajdują się w podkatalogach katalogu /home.
6. Oczywiście przynajmniej przed tym krokiem warto sporządzić backup istniejących systemów, oraz uważać, żeby nie zniszczyć nową partycją np. zainstalowanych już MS-Windows-ów (w poniższym przykładzie: hda2 i hda4).
Stosując te wskazówki można partycjonując dysk dowolnym innym programem przygotować miejsce na Linux nawet jeszcze przed rozpoczęciem samej instalacji. Pomocny będzie wtedy np. fdisk, zawarty w katalogu dosutils fips (do zmniejszania istniejących partycji), lub komfortowy PartitionMagic. Przy ich braku początek instalacji SuSE sam rozpoczyna instalację od umożliwiającej dopasowanie propozycji podziału na partycje. Oto przykładowy podział dysku 120 GB.:
Disk /dev/hda: 255 heads, 63 sectors, 14589 cylinders Units = cylinders of 16065 * 512 bytes
Device Boot
Start
End
Blocks
Id
System
/dev/hda1
1
3
24066
83
Linux
/dev/hda2
4
2092
16779892+
c
Win95 FAT32 (LBA)
/dev/hda3
2093
2354
2104515
82
Linux swap
/dev/hda4
2355
14588
98269605
f
Win95 Ext'd (LBA)
/dev/hda5
12588
82204573+
/dev/hda6
12589
16064968+
Poszczególne partycje opisane są plikami hdx x = 1 ... 6 w katalogu /dev (hd od head, dev od devices). Drugi dysk będzie miał oznaczenie /dev/hdb, itd. Jak zauważymy pierwsza partycja /dev/hda1 ma np. 3 cylindry, i ok. 24 000 bloków po 1 KB każdy, czyli w sumie ok. 24 MB i jest dedykowana Linuxowi. (Id = 83 oznacza Linux) Moja root partition zostanie umieszczona w /dev/hda5 i będzie miała ponad 80 GB. /dev/hda4 to tylko tzw. partycja rozszerzona (extended), czyli pojemnik na hda5 i hda6 - spójrz na dane Start i End dla niej. Swap jest pod hda3 i ma ponad 2 GB (mam dużo RAM-u), natomiast hda2 to stare WindowsXP.
...
rechotek18