Erich Maria Remarque - Gam.pdf - Erich Maria Remarque - nurek5

ERICH MARIA REMAROJUE

GAM

PrzełoŜył Andrzej Zawilski

Poznań 2000

Tytuł oryginału Gam

Obok przemknęła grupa Beduinów w płaszczach koloru

jasnej kawy. Jeźdźcy zostawili za sobą zapach wiel-

błądziego nawozu i pustyni. Minęli grobowce mamelu-ków

i rozciągnęli się w długą linię, pędząc ku przeraźliwie

jasnemu niebu, jakby chcieli wziąć je szturmem. Gam

przypatrywała się im aŜ do chwili, gdy ich sylwetki rozmyły

się w oddali. Z trudem oderwała wzrok od horyzontu i

ponownie odwróciła się w stronę miasta. Niespokojnie

przemierzała ulice. U jakiegoś handlarza zobaczyła stare

wydanie dywanu poezji Abu Nuwasa. Tom oprawiono w

pofałdowaną skórę. KaŜdej z siedemnastu pieśni

towarzyszyła ilustracja. Większość rycin była tur-

kusowobłękitna.

Gam gorąco zapragnęła ksiąŜki. Chwyciła ją pospiesz-

nie. Opuszczając bazar, nie mogła zapanować nad dziwnym

zamętem myśli, tym dotkliwszym, Ŝe nie znajdowała dlań

Ŝadnego wytłumaczenia.

Norman czekał na nią wraz z synem jednego z przy-

jaciół, Clerfaytem, by ich sobie przedstawić, nim Cler-fayt

zabierze ją samolotem do Luksoru. Norman zamierzał tam

dotrzeć ekspresem dopiero następnego dnia.

Pojechali na lotnisko. Clerfayt usadowił Gam w fotelu,

starannie zapiął jej pas i uruchomił silnik. Po chwili w dole

ujrzeli plątaninę wąskich uliczek Kairu. Hory-

zont się przesuwał; jak na mapie plastycznej ukazywały się

rozpadliny i płaskie wzniesienia masywu górskiego

Mokattan. A potem zza gór wyłoniła się pustynia i samolot

poszybował wzdłuŜ wzbierających wód Nilu.

W pobliŜu Heluanu minęli dwie łodzie wycieczkowe.

Stojący na pokładzie turyści machali w stronę samolotu.

Gam rzuciła w dół czapkę. Wiatr rozwiewał jej włosy, czuła

dziki pęd Ŝycia.

Wychyliła się w tył. Przed nią siedział Clerfayt, nad

głową miał wsporniki skrzydeł. Pilot był częścią samolotu:

Gam nie dostrzegała w nim człowieka, stanowił dla niej

jedynie element latającej maszyny...

Świat oglądany przez śmigło nabierał powoli barwy

ciemnego złota - nadchodził wieczór. Ogromny ptak do-

prowadzał do szaleństwa wiejskie kundle, płoszyły się

spokojne zazwyczaj osły, Ŝonie fellacha pranie wypadło z

rąk i popłynęło z wodą, kominy parowców wypluwały kłęby

dymu: wszystko to wyglądało jak na obrazach dawnych

mistrzów niderlandzkich.

Koło Asjut Clerfayt obniŜył pułap. Nagle obok maszyny

ukazały się plantacje rosnących wokół portu granatów i

sady figowe ciągnące się w stronę el-Hamra, najpierw z

prawej, potem z lewej mignął otoczony drewnianym

parkanem budynek nadrzecznej przystani, samolot lekko

siadł na ziemi, potoczył się kilkadziesiąt metrów i stanął.

Kiedy Gam wysiadła, nogi odmówiły jej posłuszeństwa.

Wokół cisnęli się Arabowie; za nimi jechało jakieś auto,

które zahamowało tuŜ obok samolotu. Gam dostrzegła dłoń

ozdobioną duŜym opalem. Skóra wokół paznokci była

ciemna. Kreol otworzył drzwi, wyskoczył z samochodu i

zaoferował pomoc. Clerfayt nie odpowiedział. Odwrócił się

do Arabów, jednego z nich wysłał na policję, by załatwił

formalności związane z aeroplanem, i dopiero potem

zainteresował się samochodem; z lekką prze-

sadą, tonem zdradzającym lekcewaŜenie, podziękował

mieszańcowi.

Kreol podwiózł ich do hotelu i odchodząc, ukłonił się

Gam. Udawał, Ŝe nie widzi wyciągniętej ręki pilota. Cler-

fayt uniósł kąciki ust z takim wyrazem twarzy, Ŝe mie-

szańcowi krew uderzyła do głowy. Kiedy podszedł bliŜej,

Clerfayt pokazał mu plecy, zupełnie juŜ nie kryjąc pogardy.

Wieczorem wybrali się obejrzeć grobowiec nomarchy

Hapa Tefy. W drodze powrotnej usłyszeli naraz huk wy-

strzału.

- To kreol - rzekł Clerfayt i zatrzymał wóz. Przez chwilę

stał w świetle księŜyca i nasłuchiwał. Nie było widać

nikogo. Clerfayt w końcu usiadł za kierownicą.

Nocne powietrze pachniało coraz silniej. Palmy wy-

glądały jak powycinane z czarnego szkła. Obok przesuwały

się uśpione chaty, gdzieniegdzie błyskały słabe światełka,

słychać było stłumione poszczekiwanie psów.

W hotelu Clerfayt otworzył okna na ościeŜ. Wydawało

się, Ŝe cała potęga nocy wdarła się do pokoju i wypełniła go,

nasycając srebrem i błękitem. Wraz z nocą wtargnął wiatr,

który szeleścił, jęczał, śpiewał i posapywał: był niczym

gorący, namiętny szept na tle dostojnego, milczącego nieba.

Gam stała wyprostowana - wciąŜ jeszcze jak przez mgłę

słyszała szum Nilu, wizg powietrza ciętego śmigłem, krzyk

pustynnych ptaków; wydawało jej się, Ŝe widzi blask

księŜyca igrający w załomkach konstrukcji samolotu - gdy

naraz obok niej znalazł się Clerfayt.

Kiedy się obudziła, pod jej oknem panował poranny

zgiełk. Znad rzeki dobiegało buczenie syren odbijających

statków. DrŜąc z zimna w chłodnym powietrzu, pełna

energii wyskoczyła z łóŜka. Wszedł Clerfayt. Lekkim

krokiem przemierzył dywan, udając, Ŝe długie nogi Gam nie

robią na nim Ŝadnego wraŜenia; miał przy tym w so-

bie coś z narzucającej się rześkości poranka. Przyniósł

figurkę z brązu przedstawiającą kota, pochodzącą z czasów

Amenhotepa IV Echnatona. Niezwykle szlachetny był zarys

linii przebiegającej od przednich łap do podbródka, w karku

zwierzęcia znajdowało się niewielkie wgłębienie.

- Za dwie godziny lecimy dalej - powiedział Clerfayt.

Nic w jego zachowaniu ani mimice nie zdradzało, Ŝe w

nocy do czegoś między nimi doszło. Gam zamyśliła się, po

chwili się jednak otrząsnęła, wzruszyła ramionami i

pobiegła do łazienki.

Samolot stał w pobliŜu zapory. Przy jednym z filarów

pracowała grupa Koptów. Pustynia, spowita o poranku w

lazurową mgłę, mieniąca się błękitem, fioletem i czerwienią,

poraŜała pięknem. Podczas startu wystraszone konie

Arabów rzuciły się galopem przed siebie, a białe burnusy

wyglądały z dala jak zrywające się do lotu, spłoszone stado

gołębi.

Przed Abydos silnik przestał pracować, silny powiew

wiatru targnął samolotem, który opuścił nos i zanurkował.

Ze świstem, podobna do ziejącego krateru, zbliŜała się

ziemia - naraz rozległy się pojedyncze wybuchy, z rury

wydechowej wystrzelił kłąb dymu, silnik ryknął i zaczął

znów pracować, aeroplan poderwał się w górę i odzyskał

równowagę.

Gam czuła jedynie, Ŝe krew uderza jej do uszu; zdawało

się jej, Ŝe cały świat zaraz rozpadnie się na strzępy. Clerfayt

się obejrzał. Jego oczy z wraŜenia powiększyły się do

nienaturalnych rozmiarów, czerwone usta odbijały od

pobladłej twarzy. Wołał coś do Gam, do niej jednak nic nie

docierało: całą sobą przeŜywała lot. Pod nią rozpościerała

się bezkresna równina ze śladami minionej kultury, ruinami

świątyń i grobowców. Cień samolotu sunął po ziemi jak

ogromna wskazówka zegara pośpiesznie odmierzającego

czas. Minęli świątynię grobową Ramzesa II; po

cenotafie Setiego I pozostało juŜ tylko wspomnienie, rów-

nieŜ ołtarze Ozyrysa powoli ginęły pod lotnymi piaskami

pustyni. Niebo jaśniało jednak nad kaŜdą z epok, nadawało

jej ten sam rytm, pobudzało krąŜenie krwi, oŜywiało. Pod

jasnym niebem przeszłość traciła blask, raptownie na

pierwszy plan wysuwały się własne przeŜycia, wysnuwane

z marzeń i pragnień śmiałe plany na przyszłość.

Świat zdawał się upojnie kołysać i pędzić naprzód,

niepowstrzymany; po raz pierwszy Gam ujrzała go w tak

niezwykłym, choć wcześniej przeczuwanym kształcie.

Clerfayt zbierał brązy. Norman zaproponował mu, by

obejrzeli kolekcję jednego ze znajomych. Pojechali do niego

wieczorem.

Przemierzywszy plątaninę bajkowych uliczek, wóz

zatrzymał się przed niskim domem w dzielnicy Bulak.

Otworzyła im Berberyjka; poprowadziła gości po schodach,

a potem krętym korytarzem. W jakichś drzwiach zalśniły

gwiazdy; w głębi znajdował się czworoboczny dziedziniec

otoczony wysokim murem. Pośrodku szumiał wodotrysk. W

świetle księŜyca jaskrawię odcinała się od tła mauretańska

brama budynku z naprzeciwka. Błysnęło światło, pojawił

się jakiś męŜczyzna, który przywitał się z Normanem i

Clerfaytem. Nazywał się Ravic.

W pomieszczeniu znajdowało się jeszcze kilka osób. W

półmroku jedni siedzieli, inni leŜeli na skórach bądź

dywanach. Berberyjka przyniosła sorbet oraz zielonkawą

wodę z lodem. Clerfayt dopiero po chwili zobaczył, Ŝe za

nim leŜy jakaś Murzynka. Jej źrenice błyszczały; skóra i

włosy wydzielały silną, pociągającą woń.

- Go... go... - gruchała, prostując nogi pokryte sinym

tatuaŜem.

Zabrzmiała stonowana muzyka. Murzynka podchwyciła

melodię. Clerfayt wyciągnął się na poduszkach. Czuł

się jak w afrykańskiej wiosce, gdzieś głęboko w buszu.

Wojownicy właśnie wrócili z łupieŜczej wyprawy na han-

dlową faktorię i teraz zmęczeni odpoczywali w chatach,

rozleniwieni, najedzeni do syta, z Ŝołądkami wypełnionymi

wołowiną i cienkim piwem. W kącie przycupnęły białe

kobiety, które wzięli do niewoli; ich jasna skóra pobudzała

wyobraźnię, kobiety te pociągały wojowników o wiele

bardziej niŜ ich własne. Na zewnątrz zapadła noc, słychać

było poszczekiwanie szakali. Nazajutrz wojownicy

plemienia znów pomaszerują na wojenną wyprawę...

Z kąta po przeciwnej stronie dobiegał śmiech. Jakaś

Murzynka podniosła się na posłaniu, by wstać. Gęste włosy

osłaniające jej czoło przypominały hełm, skóra na kolanach

błyszczała, wilgotne usta były szeroko otwarte. Czyjeś

ramię pociągnęło ją z powrotem na poduszki. Berberyjka

bez słowa podała Clerfaytowi ambrę.

Myśląc o Gam, patrzył na Normana, któremu czar-

noskóra kobieta masowała kark. Z wolna, po cichu, prze-

nikała go na wskroś drzemiąca gdzieś pod skórą odwieczna

potrzeba męskiej rywalizacji, ów nieokreślony fluid

skrywanych prainstynktów. Clerfayt nie mógł powstrzymać

ogarniającej go wrogości, nienawiści i pogardy, a takŜe

gwałtownych pragnień. Splótł dłonie, mocno zacisnął palce.

Po chwili się odwrócił.

Natrętne myśli jednak go nie opuszczały. Choć oderwał

wzrok od Normana i utkwił w suficie, osaczały go jak

niezmordowane robactwo.

Jakiś karzeł ruszył w tany; wraz z tą upośledzoną istotą

między gości wkradło się dzikie poŜądanie. Czarna

masaŜystka zaczęła mruczeć i szeptać coś ponad leŜącym

Normanem. Berberyjka, przechodząc, otarła się o Clerfayta.

Z kąta wołano o napoje.

Stłumione bicie w bęben brzmiało niczym dźwięk gon-

gu. Jakiś chłopiec o nubijskich rysach stał obok wysokiego

bębna afrykańskiego i uderzał pałeczkami w osobliwie

pobudzającym, jednostajnym rytmie. Monotonia

głuchego dudnienia oddziaływała z nadzwyczajną mocą,

wobec emocji zapominało się o dźwiękach, bębnienie po-

magało rozsupłać węzły uczuć, eliminowało wszelkie nie-

jasności, było jak pierwotny zew: z wolna stawało się samą

nocą, pradźwiękiem wyzwalającym instynkty, wołaniem

puszczy, w której rozlegają się wrzaski lampartów i godowy

ryk bawołu... Troska o dobre imię, o człowieczeństwo,

ustąpiła pradawnym, zwierzęcym odruchom, które teraz z

bulgotem wykipiały, topiąc wszystko po drodze... Clerfayt

nawet nie poczuł, Ŝe masaŜystka chwyciła zębami rękę,

którą się podpierał; czując wewnętrzny Ŝar, zerwał się,

zacisnął pięści, ruszył nagle za Murzynką i odepchnął ją,

nawet nie patrząc jej w twarz; następnie odwrócił się i,

podobny do kota szukającego zwady, nie mogąc

powstrzymać mrocznego przypływu pręŜącej się

zwierzęcości, poszukał Normana. W kurczowym grymasie

uniósł górną wargę, wyszczerzył zęby, wysyczał jakieś

słowo, a kiedy pobladły i osłupiały Norman spojrzał na

niego, Clerfayt w krańcowym napięciu, powoli jednak i

wyraźnie, wycedził:

- Jak cu-dow-nie Gam ję-czy z roz-ko-szy...

Pod ścianą dyszała jakaś kobieta; nagle zawyła, po-

derwała się, odepchnęła bęben i otoczyła ramionami barki

młodego Nubijczyka. Wtedy Berberyjka runęła na nią jak

dzikie zwierzę, odepchnęła od chłopca, zaczęła okładać

pięściami po okrytej jasnymi włosami głowie, wgryzła się

w lśniące ramiona... Kiedy walcząca para z charkotem

kłębiła się na podłodze, rozdygotany bębni-sta uciekł.

Z kamienną twarzą Ravic zaczął chłostać obie kobiety.

Berberyjka otrzeźwiała. Blondynka jednak nie chciała

wstać; wiła się konwulsyjnie i usiłowała wczepić palcami w

podłogę.

Norman, całkowicie juŜ opanowany, stanął naprzeciw

Clerfayta. Ten wzruszył ramionami.

- Co tam... - powiedział. - Najlepiej od razu.

Norman się wahał, chciał jeszcze coś powiedzieć; po

namyśle jednak odszedł i na stronie zamienił kilka słów z

Ravikiem.

Zgodzono się na pistolety Ravica. Na prośbę gospodarza

pewien polski baron odmierzył krokami dystans na

dziedzińcu. Goście uznali zajście za mało waŜne, to-

warzyska rozmowa toczyła się nadal. Podobne zdarzenia

były tutaj czymś codziennym. Ktoś zachował się nie-

poprawnie i za chwilę wszystko wróci na swoje miejsce;

jeden drugiemu uchybił, naleŜy zatem podać sobie ręce i

sprawę rozstrzygnąć. Kiedy przyniosą światło, padną

strzały.

Clerfayt zajął pozycję. Widział, Ŝe Norman, zanim stanął

Erich Maria Remarque - Gam.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: