SYRIA.DOC

Syria (As-Sūriyyah, Syryjska Republika Arabska), państwo w pd.-zach. Azji, nad M. Śródziemnym; 185,2 tys. km2 (łącznie z zajętymi przez Izrael Wzgórzami Golan); 18,4 mln mieszk. (2003), Arabowie (89% ludności), Kurdowie, Ormianie, uchodźcy palest.; muzułmanie (ok. 90% mieszk.), chrześcijanie; stol. Damaszek, inne m.: Halab, Hims; j.u. arab.; republika. Na zach. góry: Antyliban, Dżabal an-Nusajrija i rozległy rów tektoniczny Al-Ghab z dol. rz. Asi, na wsch. kamienista Pustynia Syr. i pn. Mezopotamia, rozdzielone dol. Eufratu; na wybrzeżu klimat podzwrotnikowy śródziemnomor., w głębi suchy i skrajnie suchy; półpustynie, pustynie, w strefie nadmor. makia. Podstawą gospodarki wydobycie (złoża Karatszuk, Rumajlan) i eksport ropy naft. oraz rolnictwo, gł. sadownictwo (oliwki, winorośl, owoce cytrusowe) o wielowiekowych tradycjach; uprawa zbóż, bawełny; koczownicza hodowla owiec, kóz i wielbłądów; przemysł rafineryjny, włók.; rzemiosło (wyroby metal., dywany); gł. port mor. Latakia. — W III tysiącl. p.n.e. teren wędrówek ludów semickich; XVII–XVI w. p.n.e. w składzie huryckiego państwa Mitanni, następnie podbijana przez Hetytów, Egipt, Asyrię, Medów, Babilonię, Persję; 333–332 zdobyta przez Aleksandra III Wielkiego; od końca IV w. p.n.e. centrum państwa Seleucydów; od 64 r. p.n.e. — prow. rzym.; w pierwszych wiekach n.e. przeżywała rozkwit i uległa chrystianizacji; od VII w. n.e. pod panowaniem arab.; ośr. kalifatu Umajjadów (stol. Damaszek), islamizacja i arabizacja; od 1516 w imperium osmańskim; w XIX w. rozwój ruchów wyzwoleńczych i nacjonalist., centrum odradzającej się kultury arab.; od 1920 fr. terytorium mandatowe; od 1943 niepodległa republika; 1945 współzał. Ligi Państw Arab.; częste przewroty wojsk.; od 1963, po kolejnym przewrocie, rządy socjalist. partii Baas; 1966 proklamowanie socjalist. republiki demokr.; 1967 wojna arab.-izrael. i utrata Wzgórz Golan; 1976 interwencja wojsk syr. w wojnie domowej w Libanie (z ramienia Ligi Państw Arab.); 1990, po zakończeniu wojny domowej, całkowite przejęcie wojsk. kontroli nad Libanem; 1991 udział w wojnie przeciwko Irakowi po stronie państw sprzymierzonych; 1971–2000 rządy prez. H. Al-Asada.