LITERATURA:
Ø Rosławski „Fizjoterapia oddechowa”
Ø Paprocka – Borowicz „Fizjoterapia w chorobach układu oddechowego”
Ø „Światowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji obturacyjnej choroby płuc”
Fizjoterapia odgrywa istotną rolę w leczeniu chorób ykładu oddechowego. Jej celem jest:
Ø Wyleczenie bądź zahamowanie procesu chorobowego
Ø Niedopuszczenie do powstania niewydolności oddechowej po chorobie
Fizjoterapia polega na stosowaniu specjalnych ćwiczeń oddechowych i zabiegów fizykalnych mających na celu korekcję zaburzonego mechanizmu oddychania poprzez:
Ø Wybiórcze oddziaływanie na te części układu oddechowego, których czynność została uposledzona
Ø Przygotowanie do zabiegu operacyjnego i usuwanie powikłań pooperacyjnych
Celem ćwiczeń oddechowych jest:
Ø Utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc
Ø Zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepomy
Ø Zwiększenie siły mięśni oddechowych
Ø Pobudzenie do efektywnego kaszlu
Ćwiczenia mogą mieć charakter:
Ø Leczniczy –w przewlekłych chorobach i w usprawnianiu chorego w kompensacji
Ø Zapobiegawczy – gdy chory jest unieruchomiony po zabiegach operacyjnych, udarach, jak również, gdy staramy się nie dopuścić do zaburzeń czynności układu oddechowego wynikających z ograniczenia aktywności ruchowej
Ø Rozluźniający i uspokajający stosowany w czasie ćwiczeń leczniczych
Rodzaje ćwiczeń:
Ø Bierne
Ø Czynno – bierne
Ø Wspomagane
Ø Wolne
Ø Z oporem
Choroby układu oddechowego dzielimy na:
Ø Nieswoiste – nie wiemy, czym są wywołane: POHP, przewlekły nieżyt oskrzeli, rozedma płuc, dychawica oskrzelowa
Ø Swoiste – wiemy, czym są wywołane: gruźlica płuc, wysiękowe zapalenie opłucnej, rozstrzenie oskrzeli
1. PRZEWLEKŁY NIEŻYT OSKRZELI – PZO (BRONCHITIS CHRONICA)
Jest to stan chorobowy, w którym przez większość dnii w okresie 3 miesięcy przez kolejne 2 lata chory kaszle i odpluwa plwocinę
Przyczyny:
Ø Złe warunki socjalne
Ø Papierosy
Ø Zanieczyszczenie środowiska
Ø Pyły przemysłowe
Ø Ubóstwo
Ø Duże stężenie dwutlenku siarki
Błona oskrzeli jest pogrubiona, nacieczona, zgrubiała, pokryta wydzieliną śluzową śluzowo – ropną. Dochodzi do przerostu gruczołów śluzowych, zaniku nabłonka migawkowego, oskrzela zniekształcają się, powstaje proces włóknisty, rozrost tkanki łącznej i zanikają włókna sprężyste.
Objawy:
Ø Kaszel i odksztuszanie wydzieliny
Ø Stan spatyczny oskrzeli
Ø Duszność
Ø Lepka wydzielina zatyka drobne oskrzeliki
Ø Rizrist tkanki łącznej
Ø Pogorszenie wentylacji
Ø Wzrasta opór dróg oddechowych na skutek wydechu
Powikłania: rozedma płuc.
Postępowanie:
1.Pozycje drenażowe – kt\rótkotrwałe pozycje mające rozrzedzić wydzieliny w oskrzelach. Trwają ok. 15-20 sekund. Stosuje się rano przed śniadaniem, wieczorem przed kolacją lub 2h po jej spożyciu. Rano pacjent powinien wypić szklankę mleka, zażyć lek ułatwiający odksztuszanie, odczekać 15-20 minut i dopiero zacząć ćwiczyć
W siadzie: skłony w przód i tył, skrętoskłony na boki
LT i LP, na boku L i P, z rotacją do przodu i do tyłu
W pozycjach Tredelenburga, czyli kkd uniesione
Przeciwwskazania: wiek starczy, niewydolność krążeniowa i oddechowa
2.Kinezyterapia oddechowa:
Ø Efektywny kaszel –wdech nosem, wydech ustami z wyksztuszeniem, pomaga wymawianie litery „R”
Ø Ćwiczenia usprawniając fazę wydechową: świsty, gwizdy, wymawianie litery „S”
Ø Ćwiczenia oddechowe torem przeponowym
Ø Ćwiczenia usprawniające klatkę piersiową
Ø Ćwiczenia korekcyjne
Ø Masaż i oklepywanie klatki piersiowej, zmniejszające nadmierne napięcie mięśniowe
2. ROZEDMA PŁUC(ENTHYSEME PULMULUM)
To powiększenie się płuc w wyniku rozciągnięcia ich przez zalegające w pęcherzykach powietrze. Zaleganiu towarzyszą zmiany morfologiczne przegród międzypęcherzukowych i naczyń włosowatych utrudniające przepływ krwi przez płuca. Długotrwała rozedma doprowadza do niewydolności krążeniowej i oddechowej.
Płuca rozejmowe są powiększone, puszyste, suche i jasnoróżowe. Zmniejszająca się sprężystość płuca utrudnia wydech, co prowadzi do zalegania w pęcherzykach powietrza zawierającego dwutlenek węgla i upośledza wymianę tego powietrza na świeże zawierające tlen. Dochodzi do powiększenia ponad normę przestrzeni powietrznych znajdujących się obwodowo od oskrzeli,ów końcowych. Uporczywy kaszel powoduje wzrost ciśnienia pęcherzykowego, następuje zanik ścian pęcherzyków i przegród międzypęcherzykowych tworząc pęcherze rozejmowe.
Mechanizm powstawania:
Stan zapalny oskrzeli i zalegająca wydzielina, dymy i pyły, wzmożone napięcie pomocniczych mięśni wdechowych, uporczywy kaszel, wdechowe ustawienie klatki piersiowej, rozdęte płuca, zepchnięcie przepony w dół, rozciągnięcie mięśni brzucha.
Fizjoterapia oddechowa ma na celu:
Ø Zmniejszenie napięcia mięśni klatki piersiowej
Ø Nauczenie chorego oddychania z krótkim wdechem i wydłuzonym spokojnym wydechem bez parcia
Ø Ułatwienie odksztuszania wydzieliny z oskrzeli
Ø Zwiększenie ruchu żebrowego dolnych partii klatki piersiowej oraz wzmocnienie przepony i mięśni brzucha
Przed rozpoczęciem ćwiczeń należy rozluźnić ogolnie mięśnie:
Ø Masaż klatki piersiowej
Ø Sprężynowanie klatki piersiowej – pacjent w pozycji półsiedzącej, terapeuta stoi z boku, układa obie dłonie na dolnych partiach klatki piersiowej w czasie wydechu wywiera boczny ucisk na dolne partie klatki piersiowej i nagle zwalnia ucisk w chwili rozpoczęcia wdechu.
W rozedmie, jak w PZO, należy przyjąć pozycje złożeniowe, wywołać skuteczny kaszel i stosować oklepywanie klatki piersiowej. Po odksztuszeniu wydzieliny należy wykonać ćwiczenia zmniejszające napięcie klatki piersiowej. Są to:
Ø Ćwiczenia rozluźniające w siadzie np. skręty, skłony
Ø Ćwiczenia krótkiego wdechu przez nos i wydłużonego wydechu przez przymknięte usta np. dmuchanie na płomień świecy, wdmuchiwanie powietrza przez rurkę do naczynia z wodą. Nie wolno tym pacjentom wdmuchiwać powietrza do balonu! (zbyt duże opory)
Ø Ćwiczenia wspomagające wydech z nieelastyczną opaską obejmującą dolne partie klatki piersiowej
Ø Ćwiczenia zwiększające ruch oddechowy dolno żebrowy np., siad na taborecie i trzymanie się go, LT z ciężarkami na obojczykach
Ø Ćwiczenia przepony np. LT. Przyłożenie na okolicę przepony woreczka z piaskiem 3 kg lub rąk terapeuty
Ø Ćwiczenia mięśni brzucha np. LT unoszenie kolan do klatki piersiowej
3. ASTMA (ASTHMA BRONCHIALE)
To choroba alergiczna układu oddechowego. Charakteryzuje się dusznością napadową spowodowaną zwężeniem dróg oddechowych występującą samoistnie lub pod wpływem leczenia.
Jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym wiodącą rolę prowadzą komórki masteocyty i limfocyty.
U osób podatnych na te zmiany zapalne wywołują powtarzające się epizody świstu, utraty tchu, poczucia ciężaru w klatce piersiowej i kaszlu zwłaszcza w nocy i nad ranem.
Astmę dzielimy na :
· Zewnątrzpochodna – atopowa – częściej u dzieci, dziedziczona. Dochodzi do wytworzenia przeciwciał na kontakt z alergenem
· Wewnątrzpochodna – nieatopowa - najczęściej u dorosłych, endogenne o niejasnej etiologii. Najczęściej związana z częstymi infekcjami bakteryjnymi. Poprzedza ją spastyczne zapalenie oskrzeli, nasila się przy wysiłku, stresach lub zmianie temperatury powietrza
Czynniki ryzyka:
· Predysponujące do wystąpienia astmy
- atopiagen
- chłopcy w wieku dziecięcym, a kobiety jako dorosłe
· wywołujące astmę
- alergeny, np.roztoczek kurzu domowego, sierść, pleśń, pyłki roślin
- aspiryna tzw. Astma aspirynowa
- substancje uczulające w miejscu pracy, np. mąka, plastik, metale
· sprzyjające astmie
- zakażenie układu oddechowego
- niska waga urodzeniowa dziecka
- nieprawidłowa dieta
- zanieczyszczenie powietrza
- papierosy
· wyzwalające zaostrzenia
- alergeny
- zakażenia układu oddechowego
- wysiłek
- hiperwentylacja
- pogoda
- dwutlenek siarki
- leki
Klasyfikacja ciężkości astmy:
1 Astma sporadyczna
- napad duszności mniej niż 1 raz w tygodniu
- zaostrzenia krótkotrwałe
- objawy nocne mniej niż 2x w miesiącu
- między napadami czynność płuc prawidłowa
2 Astma przewlekła lekka
- objawy częściej lub tak samo jak w typie 1, ale mniej niż raz dziennie
- zaburzenia mogą utrudniać sen i aktywność dzienną
- objawy nocne częściej niż 2 x w miesiącu
3 Astma przewlekła umiarkowana
- objawy codziennie
- zaostrzenia zaburzają sen i aktywność dzienną
- objawy nocne częściej ni raz w tygodniu
- konieczność inhalacji lekiem rozszerzającym oskrzela
4 Astma przewlekła ciężka
- ciągle utrzymujące się objawy
- częste zaostrzenia
- częste objawy nocne
- ograniczenie aktywności fizycznej przez astmę
Leczenie:
Napad duszności staramy się przerwać stosując leki rozszerzające oskrzela, a w okresie reemisji zaleca się leki rozkurczające, rozrzedzające wydzielinę, wyksztuśne i uspokajające.
Ćwiczenia oddechowe mają na celu:
- przywrócenie prawidłowych mechanizmów oddychania
- przekonanie chorego o możliwości przerwania lżejszego napadu duszności poprzez włączenie oddychania przeponowego i eliminowanie szybkich nieskoordynowanych ruchów oddechowych
Podczas niewielkiego napadu duszności zaleca się przyjąć pozycję rozluźniającą mięśnie, czyli siad na krześle twarzą do oparcia. W tej pozycji mm.kkg i brzucha są rozluźnione, a utrudnione jest unoszenie barków ku górze przy wdechu.
W okresie wolnym od napadów należy nauczyć pacjenta ćwiczeń oddechowych w fizjoterapii takich jak w rozedmie płuc. Ważna jest psychoterapia lub trening autogenny Schulza.
Ćwiczenia ogólno kondycyjne, korekcyjne, zajęcia sportowo – rekreacyjne.
fizjo.awf