iu ruchu
71
III. OCENA NARZĄDU RUCHU
W ocenie stanu zdrowia bardzo ważne miejsce zajmuje badanie narządu ruchu, nazywane również badaniem ortopedycznym. Prowadzi się je w celu sprecyzowania rozpoznania, określenia wielkości i rodzaju zmian oraz ustalenia planu leczenia (Dega i Milanowska 1983). Badanie to obejmuje:
A) Wywiad
B) Badanie przedmiotowe:
1. Oglądanie
a) ocena cech morfologicznych,
b) ocena cech statycznych,
c) ocena sprawności kinetycznej;
2. Badanie dotykiem;
3. Badanie sSty mięśniowej;
4. Badanie narządu ruchu pomiarami;
5. Ocenę wartości statycznych i dynamicznych narządu ruchu z uwzględnieniem funkcji i sprawności narządu ruchu;
C) Badanie dodatkowe (pomocnicze i specjalne).
1. Wywiad
Wywiad— sprowadza się najczęściej do poznania szczegółów:
• jak doszło do utraty sprawności,
• jakie podjęto próby dla jej poprawy,
• jakie były tego rezultaty,
• co hamuje postęp rehabilitacji,
• do czego zmierza osoba niepełnosprawna w swych planach życiowych.
W wywiadzie chory powinien określić czas, wielkość, mechanizm urazu, podać czas wystąpienia pierwszych objawów i możliwie dokładnie je opisać. Do objawów tych należą: ból, wysięk, obrzęk, ograniczenie ruchu. Chorzy zwykle zgłaszają się na badania z czterech powodów: 1/ bólu, 2/ ograniczenia ruchomości, 3/ osłabienia funkcji, 4/ deformacji. Badanie przedmiotowe pozwala tylko w pewnym stopniu określić rodzaj i lokalizację bólu-Bardziej konkretne informacje dotyczące właściwości bólu, określenia jego rodzaju oraz lokalizacji uzyskać można głównie w wywiadach. Rola terapeuty sprowadza się więc do usystematyzowania wszystkich informacji o bólu j według następującego schematu:
bólu:
! zlokalizowane w jednym określonym miejscu, i uogólnione, obejmujące część dała lub część kończyny, i promieniujące (np. wzdłuż kończyny). r wyzwalające ból:
sistny, utrzymujący się stale, połączony z uczuciem tętnienia, awiający się przy zmianie położenia (np. w okolicy lędźwiowej), jpujący w określonym położeniu (np. w stawie krzyżowo-bio-pojawiający się w leżeniu na prawym lub lewym boku), valny przy ruchu w stawie, ijący się w obciążeniu ciężarem ciała (głównie kończyny i krę-
stępujący w momencie zmiany pozycji (ból w stawie biodro-pojawiający się w momencie wstawania i przy pierwszych kro->fcharakterystyczny dla zmian w stawie biodrowym),
valny w pewnej pozycji (np. ból w okolicy lędźwiowej, poślę w pozycji pochyłej (np. przy praniu), charakterystyczny lianach zwyrodnieniowych kręgosłupa,
bólu w pewnych ułożeniach i pozycjach, awiający się po przejściu określonego odcinka drogi (np. bóle b).
od rodzaju powodującego go czynnika, można podzie-. na (Dega i Milanowska 1983):
liczny—wskazujący na bezpośrednie podrażnienie elemen-\fierwowych na odpowiednim poziomie przez czynnik patologicz-
liczny, zapalny, nowotworowy), feny uciskiem,
wodowany ruchem (przyczyny istnieją w stawach lub tkankach < stawowych),
\wywoiany przeciążeniem (ustępuje po wyeliminowaniu czynnika tającego przeciążenie).
: bólu ustalamy na podstawie wywiadu, posiłkując się przy tym -jną lub opukiwania. Pozwala to na wyodrębnienie:
oi zlokalizowany jest na powierzchni skóry, a procesy pa-: dotyczą samej skóry lub występują w jej sąsiedztwie. Skóra łrmatny wygląd. Przyczyny bólu należy się doszukiwać w pniach nerwowych;
m głębiej leży, tym trudniej go określić, promieniuje i tkanki dając tzw. ból przeniesiony (naciśnięcie na pierwot-: bólu, tzw. trlgger point daje wrażenie bólowe w punktach
72
Rozdział |||
ruchu
73
c) bólu przeniesionego^ może przenosić wrażenia bólowe z innych układów na narząd ruchu i odwrotnie.
Aby skutecznie zwalczyć ból należy w miarę precyzyjnie ustalić jego przy. czynę i przeanalizować mechanizm jego powstania.
2. Badanie przedmiotowe
Badanie przedmiotowe badanie oparte jest na ogólnie przyjętych zasadach; obejmuje ono oglądanie, badanie dotykiem, pomiary obwodów i długości kończyn oraz pomiary zakresu ruchu i siły mięśniowej (Zembaty 1989).
2.1. Oglądanie
Badanie narządu ruchu polega przede wszystkim na oglądaniu, porównywaniu i mierzeniu.
2.1.1. Ocena zmian morfologicznych
Oceniając zmiany morfologiczne głównie zwracamy uwagę na:
• zniekształcenia kończyn dolnych i tułowia,
• proporcje wielkości i długości poszczególnych części dała,
• symetrię w budowle prawej i lewej strony,
• różnice w grubości i długości kończyn, przebieg osi kończyn,
• przerost lub zanik grup mięśniowych,
• kolor skóry, blizny i wykwity na skórze,
• rozszerzenie żył i sinicę z obrzękami.
W pozycji stojącej określamy ogólną sylwetkę i postawę osoby badanej, jej wzrost i proporcje ciała. Poza oglądaniem ocenę budowy ciała opiera się na pomiarach, które z uwzględnieniem specjalnych wskaźników pozwalają określić pewne jej typy (Milanowska 1980, Wolański 1975). W określeniu ogól-nef budowy dała duże znaczenie ma ocena prawidłowej symetrii oraz charakter postawy. U zdrowego człowieka oś ciała w pozydj stojącej powinna być prostopadła do podłoża, a jej kierunek równoległy do Unii środkowej ciała. Oglądając badanego od przodu zwracamy uwagę, czy linia łącząca obydwa przednie górne kolce biodrowe jest prostopadła do długiej <*&*$)&, Oglądając badanego od tyły sprawdzamy, czy szpara pośUdkowa.mliłgipbJeg pro-Stopadfy do poziomu, a fałdy pośladkowe usta
ego człowieka z boku, patrzymy na fizjologiczne krzywizny -głównie wygięde kręgosłupa lędźwiowego ku przodowi i wy-
, piersiowego ku tyłowi.
i dużo informacji dla rozpoznania schorzenia może dać usta-I. Ustawienie kończyn może być fizjologiczne lub wymuszone, i przymusowe ułożenie kończyn może ułatwić szyb-rozpoznanie. Ułożenie przymusowe może dotyczyć nie tyl-\l tułowia. Przykładem dla zesztywniającego zapalenia stawów . postawa z głową pochyloną do przodu wraz z pogłębioną . t ugiętymi kolanami. Chory z urazem szyjnego odcinka krę-t głowę w ramiona, podtrzymując ją jednocześnie ręką.
przeprowadza się w ułożeniu dowolnym, kiedy pacjent najwygodniejszą (np. ze zgiętymi kolanami i biodrami — bólu w lędźwiowym oddnku kręgosłupa, lub też ustawia i miednicę, aby w ten sposób zamaskować przykurcz odwie-tJpizywiedzeniowy stawu biodrowego). Badanie w pozycji leżą-5, poprawnym ułożeniu może dostarczyć nam informacji o ist-Badanego układamy tak, aby oś dała przechodziła ,, I środek spojenia łonowego. Linia łącząca kolce biodrowe prostopadle do osi długiej dała. W tym położeniu jrcz odwiedzeniowy stawu biodrowego. W pozycji leżą-i kolanowego powoduje również zgięde w stawie biodro-\ przykurczę stawu biodrowego należy badanego uło-i poza krawędzią stołu.
wartości statycznych i dynamicznych narządu ruchu
statycznych i dynamicznych danego odcinka narządu i się dokonywać równocześnie. Odpowiednie ustawienie krę-\ bierny układ więzadłowy i czynny układ mięśniowy, toteż kręgosłup przenosi bardzo duże obdążenia. Krzywizny ilu zwiększają wytrzymałość i statykę kręgosłupa (Fidelus i przednia kręgu ma charakter podporowy. Część tylna, ze sta-oraz z grupą mięśni grzbietu — tworzy cześć dy-krzyżowy kręgosłupa połączony z miednicą jest pochy-Nadmierne pochylenie miednicy do przodu może po-
, mięśni brzucha, . .
74
Ju ruchu
75
• przykurczu zgięciowego w stawach biodrowych,
• końskiego ustawienia stóp itp.
Ryc. 5. Przyrząd do oceny zdolności zachowania równowagi (pozwala określić: środek ciężkości, zakres równowagi postawy, odchylenia od normy)
Szczególnie porażenia i niedowłady mięśni mają zdecydowany wpty^j na postawę człowieka oraz jego sposób chodzenia (tzw. chód patologiczny)' Obniżenie funkcji mięśnia pośladkowego wielkiego powoduje odchylenie tułowia do tyłu w początkowej fazie podporu, mocny przeprost kolana w śród' kowej fazie podporu oraz wysunięcie biodra ku przodowi po stronie porażonej. Brak działania mięśnia pośladkowego średniego*/ fazie podporu jest przy czyną opadania miednicy po zdrowej stronie z jednoczesnym jej boczn> przesunięciem w fazie podporu w kierunku biodra chorego Cpbjaw Tre lenburga). Przy obustronnym porażeniu mięśni ^^j^^^^jlń^ obustronne zwichniecie bioder) objaw ...
masazysta