Okultyzm_Jako_Niewiernosc_Fundamentalna.pdf

OKULTYZM JAKO NIEWIERNOŚĆ

FUNDAMENTALNA

1. PRZEDMOWA

2. WPROWADZENIE

3. MAGIA

4. OKULTYZM - PRÓBA KLASYFIKACJI

5. CZARY

6. MAGIA I DEMONOLOGIA

7. OPĘTANIE I EGZORCYZM

8. WRÓŻBIARSTWO (POZNAWANIE PRZYSZŁOŚCI)

9. PODSUMOWANIE

PRZEDMOWA

Konferencja Biskupów Toskanii (Włochy) wydała w 1994 r. "Notę duszpasterską na temat magii i

demonologii". Biskupi przedstawili w Nocie "na nowo" tradycję doktrynalną Kościoła na temat magii i

demonologii, ze szczególnym odniesieniem do sytuacji społeczno-kulturowej ich regionu. Kierowali się

przy tym sytuacją społeczeństwa, w którym obserwuje się powrót do magicznych praktyk. Biskupi

toskańscy stwierdzają, że "zjawisko to ma tendencję do narzucania się w życiu wspólnym i osobistym

tysięcy osób, w tym także samych wiernych. Według najnowszych danych, „użytkownicy magii” we

Włoszech stanowią 12 milionów osób. Zjawisko to niepokoi nas zarówno jako wskaźnik bolesnej

sytuacji egzystencjalnego pobłądzenia, jak też z powodu podstaw intelektualnych i praktycznych

zachowań, jakie owo zjawisko zakłada".

Biskupi toskańscy przytaczają doktrynalne orzeczenia Kościoła i przekazują kapłanom i ich wspólnotom

wnioski duszpasterskie, których zastosowanie ma utrwalić i pogłębić nową ewangelizację.

W prezentowanej książce Nota jest zamieszczona w części II. W części I natomiast O. Aleksander

Posacki zamieszcza wprowadzenie do Noty. Omawia w nim problem okultyzmu, magii, czarów,

demonologii, opętania, spirytyzmu, wróżbiarstwa i medycyny okultystycznej. Autor przeprowadza swe

analizy na płaszczyźnie psychologii i nauk pokrewnych. Uzupełnia je wnioskami teologicznymi i

przedkłada naukę Kościoła w zakresie omawianych zagadnień.

Trzeba stwierdzić, że w Polsce nie zachodzi takie nasilenie zjawisk magii, jak we Włoszech. Przenikają

jednak do naszego kraju z Zachodu różne ruchy pseudoreligijne, mieszczące w sobie "wschodnią

religijność", a więc elementy pochodzenia hinduistycznego, buddyjskiego i taoistycznego. Do tego

dochodzą elementy gnozy, neognozy, ezoteryzmu, astrologii, magii, okultyzmu, spirytyzmu, teozofii i

antropozofii. Łączą się z tym zachodnie psychotechniki i praktyki okultystyczne.

Główny nurt "nowej religijności" stanowi ruch "Nowa Era" (New Age). Jest on niejednolity w swych

założeniach i praktykach, ale mieni się obecnie najbardziej znaczącym wyznacznikiem ruchów

pseudoreligijnych. Do New Age odwołują się - w różnej mierze - na Zachodzie rozmaite ruchy i grupy.

W Polsce natomiast działają niektóre z nich: Zachodni Zakon Sufi, Subud, Stowarzyszenie

Chrześcijańskiej Nauki i Szkoła Złotego Różokrzyża. Działają też młodzieżowe grupy satanistyczne,

chociaż nie są one zorganizowane w stowarzyszenie czy ruch. Astrologia, magia, horoskopy są

prezentowane w różnych czasopismach i w telewizji. Jest więc pewna część społeczeństwa, zwłaszcza

wśród ludzi młodych, narażona na wpływy ruchów pseudoreligijnych i sekt destrukcyjnych (Kościół

Zjednoczeniowy Moona, Kościół Scjentologiczny, Hare Kryszna, satanizm).

Książka wydana przez krakowskie Wydawnictwo M jest przeto pożyteczna dla tych zagrożonych

kręgów społecznych, jak również dla uzyskania informacji przez tych, którzy pragną się uodpornić na

wpływy, zwłaszcza magii i demonologii. Wpisuje się ona w krąg pozycji, które podejmują opis nowej

sytuacji zagrożeń ze strony ruchów pseudoreligijnych i zjawisk wróżbiarstwa, magii, okultyzmu i

satanizmu, stanowiących "znak sprzeciwu" wobec Chrystusa i Kościoła, przekazującego Bożą prawdę.

BP ZYGMUNT PAWŁOWICZ

OD 1990 Z RAMIENIA EPISKOPATU

ODPOWIEDZIALNY ZA PROBLEM SEKT W POLSCE

GDAŃSK, 23 KWIETNIA 1996 R.

WPROWADZENIE

POTĘŻNA NIEBIOS KRÓLOWO

I PANI ANIOŁÓW,

TY, KTÓRA OTRZYMAŁAŚ OD BOGA

POSŁANNICTWO I WŁADZĘ,

BY ZETRZEĆ GŁOWĘ SZATANA,

PROSIMY CIĘ POKORNIE,

ROZKAŻ HUFCOM ANIELSKIM,

ABY ŚCIGAŁY SZATANÓW,

STŁUMIŁY ICH ZUCHWAŁOŚĆ,

A ZWALCZAJĄC ICH WSZĘDZIE

STRĄCIŁY NA DNO PIEKŁA.

ŚWIĘCI ANIOŁOWIE I ARCHANIOŁOWIE,

BROŃCIE NAS I STRZEŻCIE NAS.

AMEN.

Modlitwa znana i odmawiana w różnych grupach Odnowy.

Sami również ręczymy za jej skuteczność. (Redakcja)

O. ALEKSANDER POSACKI SJ

Papież Paweł VI w słynnej konferencji z 15 listopada 1972 r. stwierdził, iż demonologia, tj.

studiowanie wpływów szatana na poszczególnego człowieka, na wspólnotę ludzką, na całe

społeczeństwo czy wydarzenie, jest bardzo ważnym odcinkiem nauki katolickiej do ponownego

przestudiowania, co dzisiaj zostało jednak niesłusznie zaniedbane 1 . Chodzi o to, by znaleźć drogę

postępowania poruszającą się pewnie między dwiema niebezpiecznymi skrajnościami: z jednej strony,

między niedocenianiem istnienia szatana w świecie i jego podstępnej strategii niszczenia, a z drugiej

zaś strony, pomiędzy zwalczaniem szatana bez odpowiedniego rozeznania, roztropności oraz

koniecznych kościelnych zabezpieczeń prawnych. Jest to problem jednocześnie teoretyczny (nie tylko

teologiczny), ale też problem praktyczny, duszpasterski. Obydwie skrajności mogą być skutkiem

działania Złego. Szatan uwielbia tego, który w nic nie wierzy, jak i tego, który wierzy we wszystko.

Interesuje go zarówno brak zainteresowania jego osobą u Materialisty, jak i zbytnie zainteresowanie u

Maga.

Mówi o tym Nota biskupów włoskich już we wstępie. Jest to jakby cel wysiłku intelektualnego i

duszpasterskiego, a zarazem "rdzeń teologiczny", który przewija się przez cały dokument: przywrócić

równowagę w aspekcie demonologii.

PRZESĄDY

Większość słowników i encyklopedii definiuje przesąd jako przypisywanie niesłusznie komuś lub

czemuś właściwości nadnaturalnych, jako irracjonalne przekonanie. Można nazwać przesądem

przypisywanie czemuś większej lub mniejszej skuteczności działania niż posiada. Przesądem byłoby

np. przecenianie siły zła lub niedocenianie tej siły. Jedno i drugie wynikałoby z tendencyjnego

pomijania faktów lub z niedoskonałości obserwacji. Wiele przesądów powstałych w łonie samej nauki

zrodziło się z niedokładności obserwacji w kontekście nadużywania prawa analogii (irydologia,

homeopatia). Przesądem jest również irracjonalna wiara w naukę, gnostyczny optymizm głoszący, że

nie ma rzeczy niepoznawalnych i niewyjaśnialnych. Optymistyczna wiara w nieograniczony postęp

nauki wynika z założenia, że człowiek może osiągnąć jakiś całkowicie obiektywny, a nawet boski punkt

widzenia, do którego będzie zmierzał na zasadzie pewnej konieczności np. ewolucyjnej. Przesądem

jest np. odrzucenie możliwości istnienia duchów. Jeśli prawdą jest, jak się twierdzi, że istnienia

duchów nie można udowodnić, to nie można również tej prawdy obalić. Jest więc przesądem

radykalne twierdzenie, że nie ma duchów, gdyż twierdzenie to nie ma racjonalnego uzasadnienia.

Istotą wszystkich definicji przesądu jest twierdzenie czegoś lub wiara w coś, co nie posiada

dostatecznego uzasadnienia. Przesądem jest też więc przypisywanie szatanowi większej mocy niż

posiada, ale też nie przypisywanie mu żadnej mocy lub wręcz - jak to powiedzieliśmy w kontekście

problemu istnienia duchów - upieranie się przy jego nieistnieniu. Właściwie pojęta demonologia

posiada dostateczne uzasadnienie racjonalne.

Uparte odrzucanie możliwości istnienia duchów osobowych i inteligentnych poza materią jest właśnie

owym przesądem racjonalistycznym, o którym wspominają biskupi, rodzajem racjonalistycznych czy

wręcz materialistycznych "paranoi" na punkcie duchów. Główny pogromca teologii szatana jako bytu

realnie istniejącego i osobowego, Herbert Haag, powołuje się wyjaśniając opętanie diabelskie na...

parapsychologię 2 . Nie są to już opinie teologiczne; nie mówimy więc już w tym przypadku o teologii.

Haag jest biblistą, a badając opętanie, o którym się wypowiada (co wymaga wiedzy

interdyscyplinarnej, psychologicznej, psychiatrycznej czy parapsychologicznej) powołuje się na

parapsychologię lub na... przyszłość rozwoju nauki. Haag cytuje książki Balducciego, ale jak stwierdza

sam rozgoryczony Balducci, prawdopodobnie wcale ich nie czytał, gdyż nie przyjmuje kryteriów

naukowych przyjętych przez Balducciego, a odróżniających zjawiska opętania nie tylko od

parapsychologii, ale także od psychiatrii 3 . Zaś powoływanie się na przyszłość nauki nie jest ani

uczciwe ani bezpieczne, a już na pewno jest twierdzeniem pozateologicznym, prywatną opinią,

wyborem jakiegoś światopoglądu a może nawet wyrazem pewnej mody. Cechą współczesnej

demonologii jest więc często arbitralność, powierzchowność i często arogancja.

Lęk przed szatanem czy złym duchem nie jest jedynie wytworem kultury chrześcijańskiej. Można go

zauważyć zarówno u schizofreników europejskich wyrosłych z chrześcijaństwa, jak i wśród ludów

pierwotnych we wszystkich zakątkach naszej planety. Schizofrenia jednak nie jest żadną normą, jakby

chcieli niektórzy, przeciwnie - jest chorobą. Tak jak lęk nie jest przejawem właściwego pojmowania

orędzia chrześcijańskiego, ale raczej jego wypaczeniem. Albowiem to właśnie chrześcijaństwo

przyniosło człowiekowi wyzwolenie nie tylko przed strachem wobec demonów, ale również przyniosło

władzę nad nimi. Mówi o tym kardynał Ratzinger, którego wypowiedź na ten temat jest cytowana w

Nocie dwa razy 4 . Wynika to także ze struktury chrześcijańskich egzorcyzmów, które są zawsze

rozkazem, a nie służalczą prośbą czy paktowaniem z demonami, jak to bywa w kultach pogańskich.

Nie chodzi o emocjonalny strach przed szatanem, ale o racjonalną obawę przed strategią złego ducha,

która wiedzie do grzechu. To grzechu i jego skutków winniśmy się racjonalnie obawiać. Najgorszą

bronią szatana jest nie opętanie, ale grzech, który czyni nas niewolnikami złego (Kto grzeszy, jest

dzieckiem diabła 1 J 3,8). Szatan ma swoje metody i dobrze wypracowane techniki, aby zwodzić

człowieka w otchłań najcięższych grzechów. Jedną z najbardziej skutecznych technik Szatana jest

okultyzm 5 .

OKULTYZM

Okultyzm można zdefiniować jako swoiste zestawienie gnozy i magii lub postaw gnostyczno-

magicznych. Gnoza dotyczy wiedzy tajemnej, zaś magia konkretnej praktyki, która jest zastosowaniem

owej wiedzy w konkretnych szczegółowych technikach lub rytuałach. Pojęciem pokrewnym jest

termin: ezoteryzm, często utożsamiany z okultyzmem. Ezoteryzm jednak można czasami w jakiejś

mierze przeciwstawić okultyzmowi, mimo pokrewieństwa obydwu pojęć. W takim zestawieniu

okultyzm mógłby dotyczyć np. przedmiotu (wiedza, technika duchowa), a ezoteryzm wyjątkowości

podmiotu lub zamkniętych wspólnot (pojęcie przeciwstawne do ezoteryzmu oznaczającego w tym

kontekście pewien elitaryzm, to egzoteryzm wskazujący na egalitaryzm).

M. Eliade mówiąc o okultyzmie powołuje się na definicję okultyzmu E. A. Tiryakiana 6 , którą w skrócie

można streścić w trzech punktach:

1. Ukierunkowane celowo praktyki, techniki lub sposoby.

2. Czerpiące z Natury lub z Kosmosu (pominięty wyraźnie świat spirytystyczny, demoniczny).

3. Nie dające się uchwycić naukowo, choć dają pewne rezultaty empiryczne w postaci jakiejś

wiedzy lub władzy.

Można więc powiedzieć, że okultyzm jest pewnego rodzaju sztuką lub nauką wymagającą

specjalistycznej wiedzy czy umiejętności. Dla Tiryakiana, z którym - jak się wydaje - identyfikuje się

Eliade, ezoteryzm byłby z kolei "systemem wierzeń filozoficzno-religijnych, u których podstawy leżą

techniki okultystyczne". Innymi słowy "ezoteryzm proponuje bogatszą metodykę poznawania Natury i

Kosmosu oraz refleksję epistemologiczną i ontologiczną nad ostateczną rzeczywistością. Metodyka ta

daje zasób wiedzy stanowiącej fundament dla praktyki okultystycznej" 7 .

Czym jest "skrytość" okultyzmu, wiarą czy wiedzą, wiedzą tajemną, która czeka na rozjaśnienie? Nie

jest potwierdzony naukowo, a więc skąd pochodzi? Z kosmosu, od świata duchów?

Okultyzm zawiera nieuczciwość intelektualną lub wiarę. Nieuczciwość intelektualną dlatego, że próbuje

swoje spekulacje uzasadniać rozmaitymi, często naciąganymi hipotezami naukowymi 8 . Określenie

potwierdzone naukowo jest dzisiaj stanowczo nadużywane, jak twierdzi znany metodolog nauki, A.

Chalmers 9 , i jest często szyldem dla największych szalbierstw. Często ktoś, kto ma np. dyplom

wyższej uczelni muzyka albo bibliotekarza, wypowiada się jako naukowiec w sprawach astrologii czy

parapsychologii. Istnieje wielki zamęt w tym względzie.

Tymczasem okultyzm jest "sztuką sięgania w niewidzialny świat”, jak twierdzą L. S. i C. C. de Camp 10

lub też, jak stwierdza J.B. Rhine, "okultyzm to filozofowanie o rzeczach ukrytych" 11 . Na ile jest więc tu

coś "ukryte", a na ile "jawne"? Na ile jest niezbadaną tajemnicą, która nawet nie może być zbadana, a

na ile nauką, która może przedstawić dowody pewności swojej wiedzy? Tenże parapsycholog, J. B.

Rhine, twierdzi z podejrzaną pewnością, iż pojęcie okultyzmu jest dzisiaj przestarzałe 12 . To prawda, że

wiele zjawisk klasyfikowanych od dawna jako okultystyczne, staje się dzisiaj przedmiotem coraz

częściej naukowych badań. Nie rozgrzesza to jednak do końca nauki (można przecież metodycznie

uprawiać rozmaite grzechy i wchodzić na obszary etycznie niedozwolone), ani też nie daje ostatecznej

pewności, gdyż jak dotychczas, pewność nauk parapsychologicznych jest doprawdy dosyć mizerna 13 .

Jeden z prekursorów parapsychologii, Richet, zdefiniował metapsychikę (poprzedniczkę

parapsychologii) jako naukę o nieznanych drganiach. Aby chociaż trochę oswoić nieznane, wprowadza

się jakąś nową fizykę bazującą na bliżej nieokreślonych wibracjach, drganiach, fluidach czy

emanacjach. Parapsychologia, tak jak wcześniej metapsychika, bardzo często w swoich spekulacjach

nadużywa prawa analogii, czerpiąc wzorce ze "starej magii". Człowiek podobno posiada w sobie

"magnetyzm" mogąc emitować lub przyjmować złe lub dobre "wibracje", tworząc z rozmaitych

przedmiotów magnetyczne talizmany, przechowujące rzekomo "energie kosmiczne", których człowiek

miałby być przekaźnikiem. Dzisiaj coraz bardziej, także w Polsce, powraca "magia amuletów i

talizmanów", których rzekoma moc jest niezależna od subiektywnej i etycznej postawy człowieka.

"Magia amuletów i talizmanów" wchodzi pod pojęciem pseudonaukowego "magnetyzowania" lub

"energetyzowania" przedmiotów. Amulet lub talizman staje się przy tej okazji jakby fetyszem, któremu

oddaje się cześć jakby niezależnie od Boga lub jako części Boga- Energii 14 .

Nie wystarczy powoływać się na tzw. wielkich myślicieli starożytności, gdyż oni również mówili rzeczy

nie sprawdzone, a czasem zupełnie absurdalne. Paracelsus, uważany za ojca magicznej medycyny o

dźwięcznej nazwie "homeopatia" (similia similibus, "podobne leczy się podobnym"), podaje w swojej

Archidoxis magica receptę maści, która goi rany na odległość i tzw. maści mieczowej, którą wystarczy

smarować miecz, aby wygoić rany nim zadane. Wychodząc z podobnych założeń starożytni Grecy byli

przekonani, że jeśli chory na żółtaczkę popatrzy na ptaka o nazwie bekas morski, który ma oczy koloru

żółtego, to może wyzdrowieć. Popierał ów pogląd także wielki Plutarch, który twierdził, że natura i

budowa tego ptaka jest taka, że wyciąga on na zewnątrz i przechwytuje chorobę, która wypływa jak

potok poprzez spojrzenie. Wszelkiego rodzaju medycyna magiczna czy okultystyczna przypisuje

ogromną wagę do tego rodzaju zupełnie nie sprawdzonych (a czasami i niesprawdzalnych) założeń

"homeopatycznych".

Tak więc okultyzm, jeśli nie jest nauką, to czym jest? Jest rodzajem wiary bazującej na systemie wielu

sprawdzonych i niesprawdzonych wierzeń, powiązanych często arbitralnie w jakiś całościowy system

rywalizujący zwykle z całościową wizją chrześcijaństwa. Okultyzm mówi zresztą czasem kokieteryjnie o

tajemnicach, próbując ową tajemniczością podsycaną niekiedy sztucznie i przebiegle, zaintrygować

współczesnego człowieka. Są to jednak bardziej sekrety niż tajemnice. To, co ukryte (occultus) to nie

odkryte w danym momencie "sekretne połączenia", ukryte "więzy analogii i sympatii", które pozostają

jednak po prostu nieznanymi, rzekomymi prawami Natury. Nie ma bowiem w okultyzmie zgody na

świętą Tajemnicę, przed którą pochyliłby on głowę, i której bezbożnej penetracji zechciałby się

wyrzec. Sekrety okultyzmu są jedynie "tajemnicami na chwilę", które nie tylko mogą, ale nawet muszą

być wyjawione, aby człowiek mógł się rozkoszować doświadczeniem własnej boskości, w którym nie

ma już żadnych niepewności utrudniających całkowite panowanie nad sytuacją.

To prawda, że wiele odkryć naukowych wyszło z magii i było z nią pierwotnie bardzo sprzężonych. Nie

rozgrzesza to jednak do końca ani nauki, ani magii. Z teologicznego punktu widzenia magia może być

grzechem przeciwko pierwszemu przykazaniu, a więc źródłem rozmaitych nieszczęść człowieka, nie

tylko duchowych, którym nie jest w stanie zapobiec żadna nauka.

Tym bardziej, że magia to często kontr-nauka, która panicznie boi się jakiegokolwiek sceptycyzmu

metodologicznego twierdząc, że zrujnuje on skuteczność rytuału niszcząc decydujący o wszystkim

tajemny stan zaufania czy nastrój sympatii. Jak mówił sam Bacon: "o wszystkim decyduje zaufanie".

Magia ponadto to zazwyczaj tylko pseudo-nauka, której według Essertiera brakuje postawy

zasadniczej: podporządkowanie się danym płynącym z doświadczenia. Jeżeli więc magia działa, to nie

dzięki jakimś zasadom, które tu można dowolnie zmieniać, a mimo tego osiągać rezultaty. O ile

naukowiec podporządkowuje swą wolę w sposób zdecydowany rzeczywistym faktom, o tyle mag

podporządkowuje rzeczywiste fakty w sposób dowolny swojej woli, nie różniąc się czasem w tym

procederze od małego dziecka, które śni na jawie czy od neurotyka, który snuje w wyobraźni rozmaite

wcielenia własnej wszechmocy. Tym, co działa jednak jest nie tylko wyobraźnia, ale grzeszna

wyobraźnia. To grzech bycia bogiem, pokusa manipulacji, która chce jednocześnie obdarzać i

jednocześnie manipulować, otwiera duszę człowieka na ingerencje demoniczne i naprawdę efektywną

pomoc inteligencji i mocy upadłych aniołów.

Dlatego magia może być również kontr-religią jako bluźniercze małpowanie obrzędów pierwotnie

skierowanych do bóstwa, by je przebłagać, a nie zmuszać do uległości (jak uważa Jewons czy

Schmidt).

Być może czas na poważną refleksję teologiczną wokół problematyki grzechów duchowych radykalnie

odcinających człowieka od Boga; być może czas na przywrócenie i wysubtelnienie teologii walki

duchowej, od samego początku będącej sercem doświadczenia chrześcijańskiego (miłość i walka).

Czas również na przywrócenie znaczenia rozeznania duchowego (nie wykluczając darów

charyzmatycznych), które jest również kluczowe dla życia chrześcijańskiego. Toczy się prawdziwy spór

o doświadczenia źródłowe.

1. Por. Zeszyty Odnowy w Duchu Świętym, 9 (1996), s. 9.

2. Por. H. HAAG, La credenza nel diavolo, Milano 1976, w: C. BALDUCCI, Il Diavolo, Piemme,

Casale Monteferrato 1988, s. 133-140. Por. także: H. HAAG, Abschied vom Teufel, Einsiedeln

1969.

3. Por. C. BALDUCCI, dz. cyt., s. 134.

4. Por. Nota, s. 176 i 124.

5. A. de Lassus nazywa okultyzm religią szatana. Ja wolałbym nazwę bardziej umiarkowaną. Jest

to w wielu sytuacjach (nie zawsze) technika Szatana, a właściwie wiele technik w jednym

powiązanym układzie (Por. A. de LASSUS, New Age. Nowa religia?, Fulmen, Warszawa 1993,

s. 71).

6. Por. E. A. TIRYAKIAN, Toward the Sociology of Esoteric Culture, "American Journal of

Sociology" 78, XI 1972, s. 498-499, w: M. ELIADE, Okultyzm, czary, mody kulturalne, Oficyna

Literacka, Kraków 1992, s. 58.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: