Antropologia społeczna
Antropologia społeczna, dziedzina nauki, której przedmiotem zainteresowania jest człowiek jako istota tworząca kulturę w ramach określonej organizacji społecznej. Stanowi wyspecjalizowany dział antropologii, bliski socjologii, odwołuje się także do dorobku psychologii, religioznawstwa, językoznawstwa, filozofii, ekonomii, prawa, nauk politycznych i in. Rozpatruje rozmaite zjawiska oraz fakty kulturowe i społeczne - wierzenia, zwyczaje, wzorce zachowań, hierarchie wartości, formalne i nieformalne systemy norm, systemy pokrewieństwa i podziałów społecznych, struktury władzy świeckiej i religijnej, instytucje, urzędy itp. - w ich wzajemnych związkach i zależnościach, próbuje ustalić ich genezę i rządzące nimi prawidłowości.
Ukształtowała się w Wielkiej Brytanii w 2. poł. XIX w. Jej twórcami byli m.in. E.B. Tylor, J.F. McLennan, Sir J. Lubbock, Sir H.S. Maine, później Sir J.G. Frazer i A. Lang. Znaczny wpływ na nią mieli uczeni niemieccy, zwł. A. Bastian i J.J. Bachofen oraz Amerykanin L.H. Morgan. Początkowo skupiała się na badaniach porównawczych różnych ludów pozaeuropejskich. Odwołując się do założeń ewolucjonizmu (Ch.R. Darwin, H. Spencer, Th.H. Huxley) oraz idei głoszącej zasadniczą jednorodność psychiki ludzkiej, niezależnie od miejsca i czasu, tworzyła hipotetyczne, w wielu przypadkach nie potwierdzone przez późniejsze ustalenia, szeregi obrazujące kształtowanie się, rozwój i przemiany różnych elementów rzeczywistości kulturowo-społecznej (np. przejście od promiskuityzmu, poprzez małżeństwa grupowe, matriarchat, patriarchalne rodziny poliginiczne ( poliginia) do monogamii, które dowodzić miały popularnej w XIX w. tezy, iż w dziejach ludzkości dokonuje się nieustanny postęp. Zasługą ewolucjonistów było wypracowanie zrębów terminologii antropologii społecznej, w tym np. wprowadzenie pojęć: animizm (Tylor), endo- i egzogamia (McLennan), matriarchat (Bachofen).
Po krytycznym przewartościowaniu ewolucjonizmu, zainspirowanym dokonaniami socjologii francuskiej, zwłaszcza É. Durkheima i M. Maussa, w antropologii społecznej dominować zaczęła metoda funkcjonalna (funkcjonalizm) oparta na systematycznych, empirycznych badaniach terenowych, prowadzonych wśród tzw. izolatów, czyli społeczności niemal zupełnie odciętych od świata (wcześniej podstawą konstrukcji teoretycznych były gł. relacje podróżników oraz zbiory amatorów i eksponaty muzealne). Dążono do stworzenia synchronicznego obrazu danej społeczności - wszelkie fakty kulturowo-społeczne wyjaśniano poprzez ustalenie funkcji jaką pełniły w charakterystycznym dla niej, integralnym systemie kulturowo-cywilizacyjnym.
Twórcami i najwybitniejszymi przedstawicielami tego kierunku byli B. Malinowski i Sir A.R. Radcliff-Brown. Ich uczniowie i następcy - m.in. Sir R. Firth, E.E. Evans-Pritchard, E.R. Leach, L.P. Mair - prócz podejmowania prac o profilu czysto synchronicznym, próbowali przedstawiać procesy diachronicznych zmian w obserwowanych społecznościach. Rozpoczęli także badania różnych grup rodzimych społeczeństw przemysłowych, ponadto rozbudowali aparat metodologiczny antropologii społecznej, sięgając np. do strukturalizmu i semiotyki. Pozwoliło to na nowo zinterpretować wiele danych, zwłaszcza poprzez ujęcie ich w świetle teorii znaku, a także formułować pewne prawa ogólne, których działanie ujawnia się w większości lub we wszystkich zbiorowościach ludzkich niezależnie od stopnia ich zaawansowania cywilizacyjnego. Taka orientacja dominuje w antropologii społecznej do dziś.
Poza Wielką Brytanią antropologia społeczna rozwija się też w USA, gdzie znana jest pod nazwą antropolgii kulturowej, oraz w krajach Europy kontynentalnej - jako etnografia i etnologia. Współcześnie, w celu podkreślenia integralności wymienionych jej postaci, często używa się na ich określenie wspólnego terminu antropologia społeczno-kulturowa.
Antropologia kulturowa
Antropologia kulturowa, dziedzina nauki badająca kulturotwórcze i kulturowe aspekty społecznej egzystencji człowieka. Wyspecjalizowany dział antropologii, korzystający z dorobku psychologii, językoznawstwa, historii, archeologii, socjologii, religioznawstwa, filozofii oraz różnych nauk społecznych. Skupia się na poszukiwaniu ogólnych teorii tłumaczących zarówno kulturę ludzką w ogóle, jak i kultury poszczególnych ludów w całej ich różnorodności. W tym celu bada kulturę jako całość rządzącą się określonymi prawidłami, a także tworzące ją elementy: zwyczaje i wzorce zachowań, hierarchie wartości, normy, systemy pokrewieństwa i podziałów społecznych, wierzenia, instytucje, urzędy, struktury władzy itp., starając się opisać ich naturę wewnętrzną oraz wzajemne związki genetyczne i strukturalne.
Stanowi amerykański odpowiednik brytyjskiej antropologii społecznej oraz europejskiej etnologii i etnografii. Początki antropologii kulturowej sięgają 2. poł. XIX w. i wiążą się z osobą zwolennika ewolucjonizmu, L.H. Morgana. Jednak jej dynamiczny rozwój rozpoczął się dopiero na przeł. XIX i XX w. dzięki działalności F. Boasa, twórcy kierunku historyczno-dyfuzjonistycznym, zw. też historycznym, który uznawszy złożone systemy kulturowe za rezultat historycznych doświadczeń poszczególnych ludów, szczególną rolę w wyjaśnianiu ich genezy przypisał historii. Jego następcy, prócz odtwarzania dziejów kultur, poszukiwali reguł decydujących o integralności tych ostatnich, śledzili dynamikę dokonujących się w nich zmian oraz geograficzne rozprzestrzenianie się kultur i kontakty międzykulturowe z ich rozmaitymi konsekwencjami, zwł. zjawiska zapożyczeń i akulturacji.
Podstwą uogólnień były w wielu przypadkach rozległe badania cywilizacji i języków amerykańskich Indian. C. Wissler, analizując zasięgi kultur indiańskich, sfromułował tzw. teorię areałów. E. Sapir i B.L. Whorf przedstawili zasadę relatywizmu językowego (tzw. hipoteza Sapira-Whorfa), dając też początek etnolingwistyce. R. Benedict z kolei opisała fundamentalne wzory kulturowe, wypracowując stanowisko zw. konfiguracjonizmem i opowiadając się za relatywizmem kulturowym, głoszonym też przez M.J. Herskovitsa. Kluczowy etap w rozwoju antropologii kulturowej stanowiło ukształtowanie się na przeł. lat 30. i 40. etnopsychologii.
Sięgając do psychoanalizy i amerykańskiej psychologii społecznej (J. Dewey, G.H. Mead), koncentrowała się ona na związkach między typem osobowości (tzw. podstawowej lub statusowej) a wzorem kultury dominującym w danym środowisku etnicznym. Dawała wyraz "personality and culture approach", czyli znamiennemu dla całej antropologicznej myśli amerykańskiej łączeniu zagadnień kulturowo-społecznych z problematyką psychologiczną i światem psychiki jednostkowej (odróżniało to antropologię kulturową od brytyjskiej antropologii społecznej). Jej gł. przedstawiciele to A. Kardiner, R. Linton, D. Abrahamsen, C. Du Bois. Opcję propsychologiczną reprezentowali też M. Mead i D. Riesman. Jednym z nielicznych wybitnych badaczy o nastawieniu socjologizującym był A. Kroeber.
Oprócz wyżej wymienionych amerykańskich antropologów kulturowych wspótworzyli: A. Goldenweiser, P. Radin, R.H. Lowie, R. Redfield, L. White, C.M. Kluckhohn, L. Warner. Po II wojnie światowej w antropologii kulturowej zaznaczyły się wpływy europejskiego funkcjonalizmu i marksizmu, później strukturalizmu, oddziałała też na nią psycholingwistyka i idee postmodernizmu. Z kolei charakterystyczne dla amerykańskiej myśli antropologicznej postawy znalazły zwolenników wśród uczonych w in. krajach. W niektórych współczesnych ujęciach metodologicznych antrpologię kulturową traktuje się jako dziedzinę wiedzy porządkującą i uogólniającą wyniki badań in. nauk zajmujących się problematyką kulturowo-społeczną w aspekcie antropologicznym, gł. etnografii i etnologii.
Ewolucjonizm
Ewolucjonizm – w socjologii filozofii koncepcja ciągłych przemian społeczeństw, często utożsamiana z postępem. Życie jest najwyższą wartością, a jego celem dążenie do przedłużenia gatunku. Moralnie dobre jest to, co pomaga człowiekowi żyć i dostosować się do środowiska.
Ewolucjoniści stosując przede wszystkim metodę porównawczą, starali się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości oraz kultury, a także określić rządzące nimi prawa. Formy istnienia oraz struktura rzeczywistości przyrodniczej i społecznej są rezultatem praw ewolucji.
W socjologii rozwój ewolucjonizmu wiązał się z takimi osobami jak Herbert Spencer i August Comte, którzy byli także twórcami socjologii jako nauki.
Wykazywali oni analogie między organizmem społecznym a organizmem żywym. Założenie ewolucjonizmu u Spencera polegało na tym, że formy proste, np. społeczeństwa ewoluują od form prostych do coraz bardziej złożonych. Organizm społeczny, podobnie jak organizm biologiczny jest pewną całością, którą charakteryzuje ciągły rozwój.
Chociaż już w XIX wieku Karol Darwin rozwijał teorię ewolucji w biologii, bezpośrednie nawiązania do tej teorii w naukach społecznych pojawiły się dopiero w drugiej połowie XX wieku. W odróżnieniu od Darwina ewolucjoniści w XIX wieku stosowali porównania społeczeństw nie do populacji, lecz do pojedynczych organizmów.
Ewolucjonizm kulturowy
Ewolucjonizm kulturowy, nurt ewolucjonizmu, który w naukach społecznych (w szczególności w socjologii i antropologii społeczno-kulturowej) przyjmuje założenie, iż podstawowe procesy decydujące o dynamice i kierunku jakościowych przemian społeczeństw i ich kultur są wywoływane i uwarunkowane przez ewolucję kulturową.
Do podstawowych założeń akceptowanej przez ewolucjonizm kulturowy klasycznej koncepcji rozwoju społeczeństwa zaliczyć można:
· rozwój społeczeństwa jest konieczny, nieuchronny i nieodwracalny w swych skutkach;
· istnieje pewien finalny ideał rozwojowy, ku któremu zmierza społeczeństwo i który w przyszłości zostanie osiągnięty;
· każdy stan społeczeństwa wynika z jego poprzedniego stanu i jest etapem szerszego procesu zmian;
· każdy następny stan społeczeństwa jest bardziej rozwinięty niż stan poprzedni;
· przemiany ewolucyjne są przemianami jednoliniowymi, co oznacza, że biegną one wszędzie tym samym torem, przez te same etapy, spośród których żaden nie może zostać pominięty.
W późniejszym okresie (w szczególności po II wojnie światowej) wiele z wyżej wymienionych założeń zostało odrzuconych lub zmodyfikowanych przez przedstawicieli neoewolucjonizmu.
Główni przedstawiciele: A. Comte, H. Spencer, L.H. Morgan, L.F. Ward.
Comte Auguste
Comte Auguste (1788-1857), filozof francuski. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym Montpellier wstąpił do Szkoły Politechnicznej w Paryżu z zamiarem poświęcenia się naukom ścisłym. Przez krótki czas współpracował z C.H. Saint-Simonem, co zaowocowało zamieszczeniem w Katechizmie przemysłowców Systemu polityki pozytywnej Comte'a.
W 1826 Comte rozpoczął w swoim mieszkaniu prywatne wykłady filozofii pozytywnej, entuzjastycznie przyjęte przez kręgi naukowe. W 4 lata później ukazał się pierwszy z 6 tomów Wykładów filozofii pozytywnej. Comte odrzucił wszelką metafizykę i opowiedział się za wiedzą badającą jedynie przedmioty rzeczywiste i sprawy dostępne umysłowi. Za obowiązek filozofa pozytywisty uważał rozważanie tematów utylitarnych i działanie na rzecz polepszania życia. Celem Wykładów miała być koordynacja 6 fundamentalnych dyscyplin naukowych: matematyki, astronomii, fizyki, chemii, biologii i socjologii.
Przełomowym momentem w życiu Comte'a stała się miłość do K. de Vaux, która po dwóch latach znajomości z filozofem zmarła na gruźlicę płuc. Od tej chwili w doktrynie Comte'a dominującą rolę zaczął odgrywać kult kobiety. Filozof zapragnął stworzyć religię ludzkości, której koncepcję wywiódł ze swojej historiozofii; okresem, który miałby nastąpić po średniowieczu i epoce przejściowej, byłaby era pozytywistyczna. Dla jej urzeczywistnienia konieczne stałoby się stworzenie religii, która zastąpiłaby rządy Boga władzą konceptu ludzkości. Znalazłoby się w niej miejsce dla idei serca, która, niezależna od inteligencji i woli, stworzyłaby fundament dla siódmej dyscypliny naukowej - moralności.
Organizację, rytuał i sakramenty Comte postanowił przejąć z katolicyzmu. I tak “zapożyczona” pozytywistyczna Trójca Święta składać się miała z: “Wielkiego Środowiska”, czyli przestrzeni, “Wielkiego Fetysza”, czyli kuli ziemskiej, oraz “Wielkiego Bytu”, czyli ludzkości.
Swoje idee religijne Comte zawarł w dziełach: System filozofii pozytywnej, czyli traktat socjologii ustanawiający religię ludzkości (1851) oraz Katechizm pozytywistyczny (1853), składający się z “jedenastu dialogów między Kobietą a kapłanem Ludzkości”. Choć za życia Comte'a jego filozofia znana była jedynie wąskiemu kręgowi odbiorców, wkrótce jej wpływ odczuć miała cała Europa. Proza 2. poł. XIX w., skoncentrowana na doświadczeniach i faktach, zyskała miano pozytywistycznej.
Spencer Herbert
Spencer Herbert (1820-1903), filozof angielski, przedstawiciel ewolucjonizmu. Twórca terminu "ewolucja" oraz programu filozoficznego nazwanego "programem systemu filozofii syntetycznej". Był pod wpływem Ch. Darwina, ale także sam wpłynął na darwinizm.
Starał się uzasadnić, że cały wszechświat podlega ewolucji, stopniowemu i systematycznemu różnicowaniu się części tworzących określony porządek. Wszystkie układy w świecie i sam świat jako całość przechodzą od stanu chaosu do wyżej zorganizowanej jedności, tworząc postęp. Spencer pojmował świat jako mechanizm i taki charakter miały proponowane przez niego zasady ewolucji rozciągające się na wszystkie dziedziny rzeczywistości. Uważał, że ewolucja kultury jest zbliżona do biologicznej, podobnie miał się też rozwijać ludzki umysł. Twierdził, że wynikiem ewolucji jest również świadomość, czyli że można sklasyfikować formy świadomości odpowiadające ewolucji istot żywych.
Etyka zaproponowana przez Spencera była skrajnie naturalistyczna: utożsamiał działania moralne z naturalnymi, czyli zgodnymi z ogólnymi prawami ewolucji. Wg niego zasady etyczne nie są uniwersalne ani trwałe, gdyż, wytworzone w toku ewolucji, za jakiś czas ulegną zmianie. Poglądy te prowadziły Spencera do hedonizmu. W teorii poznania był agnostykiem. Podobnie jak I. Kant, do którego nawiązywał, uważał, że istota rzeczywistości jest niepoznawalna.
Głównym dziełem Spencera jest A System of Synthetic Philosophy w dziesięciu tomach (1862-1896), składają się na nie m.in.: Principles of Biology (1864-1867), Principles of Psychology (1870-1872) oraz Principles of Sociology (1876-1896).
Morgan Lewis Henry
Morgan Lewis Henry (1818-1881), antropolog amerykański, przedstawiciel ewolucjonizmu w naukach społecznych. Członek Academy of Arts and Sciences oraz American Association for the Advancement of Science. Po ukończeniu studiów prawniczych zajmował się badaniami antropologicznymi.
Pierwszy badał historię i kulturę Irokezów. Na podstawie materiałów etnologicznych przeprowadził analizę rozwoju rodziny i zbiorowości związanych pokrewieństwem. Opracował teorię rozwoju społecznego. Wyróżnił 3 podstawowe okresy rozwoju ludzkości: dzikości, barbarzyństwa i cywilizacji.
Główne prace: The League of the Ho-dé-no-sau-nee or Iroquois (1851), Systems of Consanguinity and Affinity of the Human Family (1871), Społeczeństwo pierwotne, czyli badanie kolei ludzkiego postępu od dzikości przez barbarzyństwo do cywilizacji (1877, wydanie polskie 1887).
EWOLUCJONISTYCZNA ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA
przedstawiciele Edward Taylor, Lewis Morgan
uwagi wstępne: nie przedstawiciele tej orientacji nie realizowali badań w społeczeństwie badań terenowych
w Anglii nie było granicy pomiędzy socjologią a antropologią społeczną.
Zasady ewolucjonizmu – 1) teza jedności natury ludzkiej; 2) uniwersalizm rozwoju kulturowego; 3) genetyczna ciągłość rozwoju (każdy stan wcześniejszy wpływa na późniejszy); 4) pogląd o ukierunkowanej zmianie kulturowej; 5) dyferencjalny charakter zmiany (od form prostych do złożonych); 6) gradualizm, czyli stadialność rozwoju; 7) unilinearyzm rozwoju w długich okresach czasu; 8) metoda porównawcza; 9) celem badań ewolucjonistycznych było poszukiwanie genezy zjawisk kulturowych; 10) kluczowa rola przeżytków kulturowych
Nauka o kulturze - Edward Burnett Taylora „Cywilizacja pierwotna” 1871 r.
sformułował program nauki o kulturze oraz rozwinął studia szczegółowe.
ewolucja kultury – odwołanie do myśli społecznej francuskiego i szkockiego oświecenia
antropologia ewolucjonistyczna – antropologia to naturalna historia rodzaju ludzkiego, najwyższy dział zoologii, nauka o rozwoju kultury
interpretacja nowożytna mówi, że kultury pozaeuropejskie stanowią rezultat grzechu, kary boskiej i w konsekwencji upadku
jego koncepcja znajdowała się w opozycji do Spencera, który badał społeczeństwo jako całość, Taylor rozkładał na części i poddawał je analizie przy pomocy metod porównawczych. Interesuje go śledzenie mitów, obyczajów, zagadek, gier, obrzędów.
Wprowadza to antropologii definicja kultury: kultura czyli cywilizacja w szerokim etnograficznym sensie jest złożoną całością, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, obyczaje oraz wszelki inne zdolności i nawyki zdobyte przez człowieka jako członka społeczeństwa”.
Studia nad rozwojem religii – istota religii powiązana jest z rozwojem kultury i myślenia – animizm (wiara w duchy) – fetyszyzm, bałwochwalstwo, totemizm, wiara w życie pozagrobowe, formy zoolatrii, analizuje politeizm i monoteizm.
koncepcja przeżytku kulturowego – np. zwyczaje, przesądy, zabobony, zwyczaje, np. ognie świętojańskie
Socjologiczna antropologia Morgana
Lewis Henry Morgan – Społeczeństwo pierwotne 1877; zaadaptowany przez plemię Seneka otrzymał imię: Ta-ya-do-o-wab-rub
Ancient Society 1877 – własna teoria rozwoju społecznego; wprowadzenie do teorii ewolucji społecznej problematyki techniki i ekonomiki jako jednej ze zmiennych podstawowych; powiązanie sprawy genezy organizacji politycznej za sprawą rozwoju własności prywatnej
najważniejszym aspektem ewolucji były przemiany sposobów zdobywania przez ludzi środków utrzymania
A. Dzikość – zbieranie owoców i orzechów; łapanie ryb i ogień; łuk i strzała
B. Barbarzyństwo – wyroby z gliny; oswojenie zwierząt; narzędzia żelazne;
C. Cywilizacja – alfabet fonetyczny i pismo.
dzikość – (a) niższy stan dzikości (od powstania człowieka do wprowadzenia rybołóstwa i nabycia posługiwania się ogniem – ludy zbierackie) – (b) średni (kończy się wraz z wynalezieniem łuku i strzały) – (c) wyższy (zaczyna się wraz z wynalezieniem łuku i strzały a kończy wynalezieniem garncarstwa)
barbarzyństwo – (a) niższy stan (zaczyna się odrębność geograficzna Starego i Nowego Świata, na półkuli wschodniej kończy się wraz z oswojeniem zwierząt, a na zachodniej z uprawą kukurydzy za pomocą nawadniania oraz wykorzystaniem cegły) – (b) średni – od nabycia umiejętności wytopu rudy żelaza(c) - zaczyna się wynalezieniem obróbki żelaza, a kończy wynalezieniem alfabetu i pisma
Cywilizacja – znajomość pisma
powyższy podział skonstruował w oparciu o poziom cywilizacyjny Europy i białej Ameryki
apologia społeczeństwa pierwotnego
badanie konkretnych społeczeństw – pars pro toto
Studia nad rozwojem rodziny –
studia Johanna Bachofena i Johna McLennana – patriarchat, ale wcześniej był matriarchat, a wcześniej promiskuizm (amazonki miały być okresem przejściowym);
Morgan – brak struktur rodzinnych – (życie w grupie, promiskuzim) – rodzina swoista (punalua) – wspólne małżeństwo braci ze wspólnymi żonami bądź sióstr ze wspólnymi mężami – rodzina syndiasmiczna (parzysta) – nietrwałe małżeństwo jednej pary – rodzina patriarchalna (1 m + wiele kobiet) – rodzina monogamiczna – powstała wraz z rozwojem indywidualnej własności
znaczenie Morgana – usystematyzował dane dotyczące różnych kultur świata, zbudował system pojęć i terminów
NEOEWOLUCJONIZM (źródło: Paluch 1990)
Leslie A. White (1900 - 1975)
źródła intelektualne: przyjmuje założenia Morgana (rola własności) i materializm historyczny Marksa; dyferencjacja Spencera
podkreślał rolę środowiska przyrodniczego, jest to istotna zmienna w badaniach nad zmianami kulturowymi;
antropologia to nauka o kulturze, ale kultura oznacza w tym przypadku odrębną i autonomiczną klasę zjawisk
reprezentował skrajny determinizm kulturowy
swoistość zjawisk kulturowych – wiązał z symbolizmem, z jedynie ludzką zdolnością kreowania symboli i posługiwania się nimi. – nadaje to specyficzny sens materialistycznej i technologicznie zorientowanej koncepcji White’a.
Podstawowa teza: Człowiek to nie tylko zwierzę posługujące się narzędziami oraz symbolam
definicja kultury według White’a – to symbol zjawisk jak wzory zachowań, narzędzi, innych wytworów materialnych, wierzenia, wiedza, postawy i wartości i wszystkie one są uzależnione od symboli.
kultura jako całość i jako kultury oddzielnych konkretnych grup społecznych
komponenty kultury – 1) ideologiczny, obejmujący wierzenia; 2) socjologiczny, obejmujący zwyczaje, instytucje, wzory zachowań, 3) psychologiczny - związany z sentymentami, uczuciami i postawami; 4) technologiczny, obejmujący narzędzia i związane z nimi technologię;
kultura istnieje w czasie – rola wynalazku
teoria ewolucji kultury - kultura to proces interakcji elementów systemu kulturowego, kultura dzieje się w czasie;
elementy tworzą układ hierarchiczny a podstawowym jest technologia, od której zależą pozostałe elementy – podstawowy jest element biologiczny: materialny, fizyczne i chemiczne
uznanie prymatu biologicznych podstaw kultury
postęp zależy od energii organizmu ludzkiego i innych źródeł: technologii i warunków środowiska, w którym się dokonują procesy technologiczne;
SOCJOBIOLOGIA (źródło: J. Turner 2004)
genetyka a dobór naturalny – geny – podstawowe jednostki dziedziczenia – Mendel 1906 r.
ewoluuje grupa genotypów –
dobór naturalny i mutacje -
cechy charakteryzujące grupy: altruizm, odwzajemnienie i wymiana to wynik doboru naturalnego
dobór krewniaczy –
Pierre van der Berghe zadał sobie pytanie, co powoduje, że ludzie to istoty społeczne?
uspołecznienie wywołane jest przez trzy procesy: 1) dobór krewniaczy; 2) odwzajemnienie – kiedy jednostki wzajemnie się wspierają, tworzą więź wzajemności; wymiana to skłonność behawioralna zaprogramowana przez geny; problem jazdy na gapę i frajera; 3) przymus
nabyte cechy kulturowe mogą być transmitowane, modyfikowane, zmieniane albo eliminowane w trakcje społecznego uczenia się
Dyfuzjonizm
Dyfuzjonizm - orientacja w naukach o kulturze (etnologii, antropologia kulturowej, folklorystyce, archeologii), a także w innych naukach społecznych, przypisująca dyfuzji kulturowej szczególne znaczenie w procesie zmiany oraz rozwoju kultury i badająca dzieje i skutki przenikania wytworów kultury z jednych obszarów do drugich.
Mimo różnych nurtów w dyfuzjonizmie, jego wspólnymi cechami są: uznanie kontaktów międzykulturowych za główną przyczynę decydującą o dynamice rozwoju kultury, traktowanie kultury jako zbioru elementów tworzących kompleksy o odmiennej dla poszczególnych obszarów (areałów, kręgów) kombinacji cech, koncentracja uwagi na zapożyczeniach, minimalizowanie roli ewolucji kulturowej oraz preferowanie interpretacji historycznej i geograficznej (zmienności kultury w czasie i przestrzeni).
Dyfuzja kulturowa - proces przenikania elementów jednej kultury do innej, poprzez mechanizm zapożyczania, np. wyrażeń językowych, zwyczajów, w wyniku czego zmieniać może się system wartości tej pierwszej. Możliwa jest m.in. dzięki bezpośredniemu kontaktowi, migracjom, mediom czy wymianie hadlowej. W ujęciu dyfuzjonistów kultura kształtuje się przede wszystkim poprzez przenikanie się elementów kulturowych społeczeństw żyjących w bezpośredniej styczności.
Etapy:
· przedstawienie nowego elementu
· przyjęcie go przez społeczeństwo
· zespolenie z własną kulturą
Warunki przyjęcia:
· użyteczność
· zgodność z istniejącą kulturą
· prestiż społeczeństwa przekazującego
· prestiż jednostki przekazującej
Łatwe do przekazania są techniki życia codziennego, nie są natomiast przekazywane skojarzenia i reakcje podświadome. W wyniku nadmiernej dyfuzji może dojść do akulturacji.
Rodzaje dyfuzji:
...
BuryWilk