Analiza__w__sprawie_kontroli_operacyjnej.pdf - Techniki operacyjne - mmaciekszwed

BIURO BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

ANALIZA

w sprawie propozycji zmian przepisów prawnych dotyczących

kontroli operacyjnej i procesowej pod względem konieczności

zapewnienia konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych

Warszawa, styczeń 2010

WPROWADZENIE

Biuro Bezpieczeństwa Narodowego z niepokojem odnotowało doniesienia

dotyczące kolejnych przypadków podsłuchiwania m.in. przedstawicieli mediów

oraz przypadku wykorzystania informacji zgromadzonych w toku niejawnych

czynności procesowych do celów prywatnych.

Obowiązujące przepisy prawne dają służbom specjalnym możliwość

stosowania różnych form i metod pracy operacyjnej, w tym kontroli operacyjnej,

ale w odniesieniu do osób podejrzewanych (etap czynności operacyjnych) lub

podejrzanych, oskarżonych (etap czynności procesowych) o naruszenie prawa.

Okazuje się, że służby specjalne wykorzystują przekazane im uprawnienia nie

tylko do walki z przestępczością, ale i do rozgrywania innych celów aniżeli

wskazane we wniosku o zastosowanie kontroli operacyjnej lub procesowej.

Należy podkreślić, że tak naprawdę nie jest znany rzeczywisty zakres

wykorzystywania działań służb specjalnych do innych celów aniżeli wskazane we

wniosku o zastosowanie kontroli operacyjnej.

Tego typu praktyki, w ocenie BBN, naruszają jedną z zasad państwa

demokratycznego, jaką jest zasada zaufania obywatela w stosunku do instytucji

państwowych, w tym służebnej roli służb specjalnych wobec państwa i jego

obywateli.

W celu ograniczenia tego typu przypadków Biuro Bezpieczeństwa

Narodowego opracowało propozycje zmian przepisów prawnych, mających na

celu ukrócenie samowoli służb specjalnych w związku ze stosowaniem kontroli

operacyjnej lub wykorzystania informacji z kontroli procesowej. Propozycje dążą

do wyeliminowania luk prawnych lub niejasności pozwalających na różną

interpretację przepisów. Tym samym nie mają na celu ograniczenia kompetencji

służb specjalnych, ale wprowadzenie mechanizmów gwarantujących rzeczywistą

kontrolę na tymi służbami w procesie stosowania kontroli operacyjnej lub

procesowej.

Rozdział I Konstytucyjna ochrona praw podmiotowych przed

nieuprawnioną ingerencją służb wykonujących czynności operacyjno

rozpoznawcze

1.1. W wydaniu "Rzeczpospolitej" z 17 października 2009 r. ukazała się

publikacja, że ABW, badając sprawę domniemanego handlu aneksem do raportu

o WSI, 1 nagrała rozmowę dziennikarza tej gazety Cezarego Gmyza oraz Bogdana

Rymanowskiego z TVN, prowadzoną z telefonu Wojciecha Sumlińskiego, któremu

założono podsłuch. 2 Według gazety, prokuratura bezprawnie udostępniła

materiały ze śledztwa pełnomocnikowi zastępcy szefa ABW w związku z jego

procesem cywilnym przeciw "Rzeczpospolitej". W publikacji prasowej zarzucono

także, że nie zniszczono zapisów z podsłuchów rozmów, które nie miały związku

ze sprawą.

Powyższy artykuł wywołał falę następnych publikacji oraz negatywnych

komentarzy m.in. ze strony prawników. Przykładowo, prof. P.Kruszyński 3

odnosząc się do działań prokuratury stwierdził, że " jest to jakiś układ wręcz

patologiczny " oraz, że " materiały, o których piszą gazety, w ogóle nie powinny

istnieć ". Zaznaczył przy tym, że skoro nie miały one znaczenia dla toczącego się

postępowania, to powinny zostać zniszczone. 4

1 Handel aneksem do Raportu z Weryfikacji WSI (zwany również aferą aneksową czy jako korupcja w Komisji

Weryfikacyjnej WSI) to prowadzone działania, mające na celu skompromitowanie komisji weryfikacyjnej WSI.

Aleksander Lichocki były szef Wojskowej Służby Wewnętrznej, na przełomie 2007 i 2008 r. miał proponować

różnym osobom, w tym dziennikarzom „Dziennika" nabycie za kwotę 250 tys. zł aneksu. Twierdził, że ma

„dojście” do Komisji Weryfikacyjnej. W wyniku działań ABW aresztowani zostali: Aleksander Lichocki,

dziennikarz Wojciech Sumliński oraz przeszukano mieszkania dwóch członków Komisji Weryfikacyjnej.

W sprawie przesłuchiwany był w charakterze świadka m.in. marszałek Sejmu RP Bronisław Komorowski. Zob.:

http://www.dziennik.pl/polityka/article163434/Tak_handlowano_aneksem_Macierewicza.html

Dziennikarz Wojciech Sumliński jest oskarżony o powoływanie się na wpływy w komisji weryfikacyjnej ds.

Wojskowych Służb Informacyjnych i podjęcie się pośrednictwa w załatwieniu pozytywnej weryfikacji oficera WSI

płk. Leszka Tobiasza, w zamian za korzyść majątkową w kwocie 200 tys. zł. W.Sumliński twierdzi, że padł ofiarą

bardzo zręcznej prowokacji. Niewykluczone, że płk A.Lichocki i jego decyzja o poddaniu się karze była jednym z

elementów tej mistyfikacji. –Chodziło o to, aby znaleźć dziennikarza, który będzie miał kontakt z ludźmi

dawnych służb wojskowych i członkami komisji weryfikacyjnej. Intryga miała skompromitować tych ostatnich,

robiąc z dziennikarza łącznika między komisją a funkcjonariuszami. Z tego, co wiem, miałem być jednym z kilku

dziennikarzy, którzy mieli się znaleźć w roli tego pocisku. Znam, co najmniej jednego kolegę po fachu, który

uniknął tej prowokacji, dosłownie uciekając katu spod gilotyny – mówi serwisowi tvp.info W.Sumliński.

Dziennikarz sugeruje, że prokuratura, chcąc uniknąć problemów, zdecydowała o włączeniu części stenogramów

do wątku sprawy dotyczącej sprzedaży aneksu do raportu o likwidacji WSI (śledztwo w tej sprawie wciąż trwa)

a pozostałą część zniszczono. –Decyzję o zniszczeniu materiałów operacyjnych podejmuje Sąd, a w tym

przypadku żadne materiały nie zostały zniszczone – zapewnia prokurator Robert Majewski, wiceszef

warszawskiej prokuratury apelacyjnej. Według Majewskiego, wniosek o wyłączenie prokuratorów został

odrzucony,

ponieważ

nie

stwierdzono,

aby

śledczy

złamali

prawo.

Zob.:

http://www.tvp.info/informacje/polska/sumlinskioskarzonyoplatnaprotekcje

3 Piotr Kruszyński – doktor habilitowany, profesor zwyczajny nauk prawnych, specjalista z zakresu prawa

karnego materialnego i procesowego. Jest kierownikiem Katedry Postępowania Karnego na Wydziale Prawa

i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Adwokat, członek Naczelnej Rady Adwokackiej.

Zob.: http://www.tvn24.pl/1,1624444,druk.html

W związku z doniesieniami mediów w sprawie podsłuchów

dziennikarzy i adwokatów, do prokuratury wpłynęły dwa zawiadomienia

o możliwości popełnienia przestępstwa. 5 Do rozpoznania całej sprawy

wyznaczona została poznańska prokuratura. Ustosunkowując się do zarzutów

adwokatów, rzeczniczka prokuratury stwierdziła, iż " przeprowadzenie kontroli

i utrwalenie treści rozmów telefonicznych (...) nie realizuje znamion

przestępstwa, które miałoby polegać na niedopełnieniu obowiązków lub

przekroczeniu uprawnień przez funkcjonariuszy publicznych. Zastosowanie

podsłuchu procesowego możliwe jest na podstawie decyzji sądu, w wyjątkowej

sytuacji na podstawie decyzji prokuratora i ten podstawowy warunek został

spełniony. Kontrola i utrwalenie treści rozmów telefonicznych Wojciecha S.

została zarządzona postanowieniem sądu, co czyni ją kontrolą legalną ".

Prokuratura nie stwierdziła, aby utrwalanie rozmów naruszało tajemnicę

dziennikarską. Według prawa prasowego tajemnica dziennikarska dotyczy

zachowania w tajemnicy przez dziennikarza m.in. danych osób udzielających

informacji, jeśli osoby te zastrzegły podawanie tych danych. Według prokuratury,

zarejestrowane rozmowy, w których rozmówcami byli Rymanowski i Gmyz nie

wiązały się z ujawnieniem informatorów dziennikarzy. Zdaniem prokuratury,

zebrane materiały nie zawierały też tzw. tajemnicy obrończej, czyli tajemnicy

związanej z udzielaniem pomocy prawnej dotyczącej obrony w sprawie

odpowiedzialności karnej. Nie było więc przeszkody do ich procesowego

wykorzystania. Prokuratura nie stwierdziła też, aby doszło do popełnienia

przestępstwa w związku z niezniszczeniem materiałów pochodzących

z prowadzonej kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych. Podkreśliła

też, że to sąd, a nie prokurator zarządza zniszczenie utrwalonych zapisów, jeżeli

nie mają one znaczenia dla prowadzonego postępowania karnego. W sprawie

udostępnienia stenogramów z podsłuchów innym osobom prokuratura

stwierdziła, że zgodnie z prawem prokurator może udostępnić akta

postępowania osobom z nim niezwiązanym .

13.11.2009 r. dziennik „Rzeczpospolita” ujawnił, że w aktach śledztwa warszawskiej Prokuratury Apelacyjnej,

badającej sprawę W.Sumlińskiego znajdują się stenogramy jego rozmów z adwokatami: Stanisławem Rymarem

i Romanem Giertychem. Stenogramy z tych rozmów sporządziła ABW i przekazała je prokuraturze, która ich nie

zniszczyła. Mecenas R.Giertych oświadczył, że „ nagrywanie rozmów adwokatów z ich klientami jest

przestępstwem ” oraz, że zamierza skierować skargę do Ministra Sprawiedliwości. „ Postawię pytanie, czy

przypadkiem nie zakładano pięciodniowych podsłuchów każdej osobie dzwoniącej na numer podejrzanego ” –

powiedział obrońca W.Sumlińskiego. Ponadto R.Giertych poinformował o tym fakcie Naczelną Radę Adwokacką.

Zob.: http://www.rp.pl/artykul/391351.html

Od decyzji prokuratury o odmowie wszczęcia śledztwa wniesione zostało

do sądu zażalenie. Z uwagi na brak rozstrzygnięcia przez sąd przedmiotowej

sprawy, BBN nie wypowiada się w sprawie decyzji prokuratury oraz prawnych

możliwości wykorzystania przez zastępcę szefa ABW materiałów z kontroli

procesowej do celów prywatnych. W ocenie BBN, powyższe stanowisko

rzeczniczki prokuratury wskazuje natomiast na dwie rzeczy:

interpretację prawa w interesie służb specjalnych, 6 a nie w celu ochrony

praw podmiotowych obywateli oraz na słabość kontroli nad działaniami

służb specjalnych.

Problematyka wykorzystywania podsłuchów w czynnościach operacyjno

rozpoznawczych oraz procesach karnych zawsze budziła poważne wątpliwości,

jeżeli chodzi o standardy ochrony osób, w tym w szczególności niebędących

podejrzanymi lub oskarżonymi, przed arbitralnością władzy. Pomimo

wprowadzenia, jak się wydawało, w miarę konkretnych zapisów o podstawach

i zakresie stosowania kontroli operacyjnej i procesowej, co pewien czas pojawiają

się medialne doniesienia o nadużyciach w stosowaniu tego typu uprawnień. 7

Nieprawidłowości dotyczą zarówno etapu czynności operacyjnorozpoznawczych, 8

jak i procesowych. 9

Jak stwierdził prof. P.Kruszyński w wywiadzie dla TVN: „ Nie raz występowałem w procesie cywilnym jako

pełnomocnik stron i chcąc uzyskać materiały procesowe z prokuratury zwracałem się do Sądu (…). Wówczas

prokuratura udostępniała, ale tylko część akt, a nie całe. Natomiast o materiałach operacyjnych nawet

zamarzyć nie można było ”. Zob.: http://www.tvn24.pl/1,1624444,druk.html

Przykładowo, w 2007 r. ukazały się artykuły: W.Czuchnowskiego „Dziennikarze na podsłuchu”, Gazeta

Wyborcza z 2526.08.2007 r.; A.Stankiewicza i P.Śmiłowicza „Łowcy haków”, Newsweek z 27.08.2007 r.

Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na: kontrolowaniu treści korespondencji,

kontrolowaniu zawartości przesyłek, stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób

niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych

informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych (Zob.: np. art. 27 ustawy o Agencji

Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu).

Zgodnie z art. 237 k.p.k. po wszczęciu postępowania Sąd na wniosek prokuratora może zarządzić kontrolę

i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania

lub zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa (§ 1). W wypadkach niecierpiących zwłoki kontrolę

i utrwalanie rozmów telefonicznych może zarządzić prokurator, który obowiązany jest zwrócić się w terminie 3

dni do Sądu z wnioskiem o zatwierdzenie postanowienia. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku

w terminie 5 dni na posiedzeniu bez udziału stron (§ 2). Zauważyć należy, że cześć czynności polegających np.

na tzw. odsłuchu i sporządzaniu stenogramów mogą wykonywać funkcjonariusze służb specjalnych i porządku

publicznego, uzyskując w ten sposób dodatkowe informacje.

Analizawsprawie_kontroli_operacyjnej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: