Program pracy logopedycznej
dla dzieci klas I – III
z zaburzeniami mowy
Sylwestrzak Dorota
Drapińska Ewa
Kłodawa 2005
Spis treści
1. Założenia programowe i cele pracy logopedycznej
2. Wskazówki metodyczne
· ogólny plan pracy logopedycznej
· diagnoza logopedyczna
· terapia logopedyczna
· ramowy program terapii indywidualnej
· Kiedy należy udać się do logopedy – wskazówki
dla rodziców i nauczycieli
3. Materiały pomocnicze
· narzędzia badawcze
· zestaw ćwiczeń
4. Ewaluacja
5. Bibliografia
2. Założenia programowe i cele pracy logopedycznej
Obowiązkiem szkoły jest stworzenie uczniom warunków do harmonijnego rozwoju zgodnie z ich możliwościami. Rozwój ten umożliwiają wszechstronne oddziaływania dydaktyczno - wychowawcze.
Bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka pełni mowa. Jej zaburzenia mogą spowodować nie tylko trudności w komunikowaniu się, ale również nieprawidłowe funkcjonowanie w grupie oraz niepowodzenia szkolne.
Podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych ma na celu udzielenie pomocy dzieciom z zaburzeniami wymowy.
Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie
zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej
w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DZ.U. nr 11, poz. 114) wśród zajęć specjalistycznych organizowanych w ramach pomocy psychologiczno – pedagogicznej wyróżnia:
· zajęcia logopedyczne
Zajęcia logopedyczne organizuje się dla dzieci z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę; zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie logopedii lub logopedii szkolnej.; liczba uczestników zajęć wynosi od 2 do 4. Zajęcia specjalistyczne mogą być prowadzone indywidualnie.
Zgodnie z wymienionym zarządzeniem do zadań logopedy należy w szczególności:
1) przeprowadzanie badań wstępnych, w celu ustalenia stanu mowy uczniów, w tym mowy głośnej i pisma;
2) diagnozowanie logopedyczne oraz – odpowiednio do jego wyników – organizowanie pomocy logopedycznej:
3) prowadzenie terapii logopedycznej indywidualnej i w grupach dzieci , u których stwierdzono nieprawidłowości w rozwoju mowy głośnej i pisma:
4) organizowanie pomocy logopedycznej dla dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu przy ścisłej współpracy z pedagogami i nauczycielami prowadzącymi zajęcia korekcyjno – kompensacyjne:
5) organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli;
6) wspieranie działań wychowawczych i profilaktycznych nauczycieli, wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki.
Zgodnie z „ Podstawą programową kształcenia ogólnego ” szkoła zapewnia uczniom :
* Naukę poprawnego i swobodnego wypowiadania się, pisania i czytania ze
zrozumieniem.
* Nabywania umiejętności:
- skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach,
- poprawnego posługiwania się językiem ojczystym,
- efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie.
I etap kształcenia obejmuje:
Cele edukacyjne
Wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia, w tym szczególnie: Umiejętności służące zdobywaniu wiedzy (czytania, pisania).
Zadania szkoły
Rozpoznawanie poziomu sprawności warunkującego opanowanie przez uczniów podstawowych umiejętności: czytania, pisania; odpowiednio do tego prowadzenie ćwiczeń usprawniających.
Nauczyciele powinni wykonywać działania profilaktyczne i opiekuńcze odpowiednio do istniejących potrzeb. Konieczne jest podejmowanie działań mających na celu wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów.
Program pracy logopedycznej zakłada objęcie opieką terapeutyczną uczniów klas młodszych szkoły podstawowej w zakresie eliminowania
zaburzeń mowy. Nastawiony jest na wspieranie edukacyjne uczniów z problemami logopedycznymi, ze zwróceniem uwagi na zakres zaburzeń, potrzeby i możliwości dziecka.
Koncepcja programu eksponuje działalność skierowaną na prawidłowy rozwój mowy, który wpływa na rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka, zaspokojenie potrzeby akceptacji i sukcesów, poczucie własnej wartości, budowanie więzi i kontaktów z rówieśnikami.
Opieką logopedyczną objęci zostaną uczniowie z zaburzeniami wymowy od klasy I szkoły podstawowej – po przeprowadzeniu rozmów z nauczycielami, rodzicami oraz przeprowadzeniu badań wstępnych przy użyciu odpowiednich narzędzi badawczych. Praca terapeutyczna będzie
kontynuowana do usunięcia nieprawidłowości w wymowie – zgodnie z rokowaniem – lub do ukończenia cyklu nauczania początkowego. Proces ten mysi być zaplanowany, zorganizowany a efekty pracy systematycznie kontrolowane. Podstawą działań jest wytworzenie atmosfery życzliwości i zaufania.
W programie uwzględniono zasady, metody, formy i środki swoiste dla terapii logopedycznej. Program powinien być wykorzystany w interesie rozwijającego się dziecka , a pomocne w jego realizacji powinny być – oprócz metod logopedycznych - metody wspierające ogólny rozwój dziecka.
Dla zwiększenia efektywności działań wykorzystane zostaną elementy kinezjologii edukacyjnej („ gimnastyka mózgu ” Dennisona), która wykorzystuje proste ruchy ciała do integracji pracy półkul mózgowych. Systematyczne stosowanie ćwiczeń wspomaga proces uczenia się, ułatwia koncentrację uwagi, zapamiętywanie, pobudza procesy myślowe, zwiększa motywację do nauki.
Program ten – oprócz funkcji terapeutycznej - pełni również funkcję wspomagającą pracę na I etapie kształcenia. Jego elementy mogą wprowadzać nauczyciele na zajęciach lekcyjnych lub wyrównawczych celem wspierania terapii logopedycznej oraz rozwijania mowy i myślenia uczniów.
Program zakłada współpracę z nauczycielami, rodzicami, poradnią wychowawczo – zawodową, pedagogiem szkolnym, lekarzem rodzinnym, laryngologiem i lekarzami innych specjalności ( porady dla nauczycieli i rodziców, konsultacje, zgłaszanie problemów logopedycznych ).
Materiały zawarte w programie powinny być wprowadzone na zajęciach logopedycznych oraz częściowo wykorzystane podczas zajęć lekcyjnych i pracy dziecka w domu – celem rozszerzenia i przedłużenia procesu logopedycznej.
Każdy nauczyciel nauczania początkowego otrzyma zestaw materiałów logopedycznych przeznaczony do codziennych ćwiczeń. Zaproponowane ćwiczenia aparatu artykulacyjnego, oddechowe, ortofoniczne, logorytmiczne, zabawy i gry logopedyczne oraz ćwiczenia „gimnastyki mózgu” – można stosować w pracy indywidualnej, grupowej i zbiorowej, podczas zajęć lub przerw śródlekcyjnych. Ich celem jest usprawnienie mowy, myślenia i ogólnego rozwoju uczniów.
Logopedia zajmuje się kształtowaniem mowy, zapobieganiem zaburzeniom mowy i ich usuwaniem, troską o kulturę żywego słowa. Terapia logopedyczna obejmuje oddziaływania korekcyjne w zakresie zaburzonych czynności mowy. Zbiór przedstawionych poniżej celów wyznacza jednocześnie program terapii.
Cele pracy logopedycznej:
1. Wykrywanie i usuwanie wad wymowy.
2. Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie
strony fonetycznej, leksykalnej.
3. Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.
4. Doskonalenie mowy już ukształtowanej.
5. Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy
przyswojonej w toku ćwiczeń.
6. Usprawnianie techniki czytania i pisania.
7. Wdrażanie dzieci do obcowania z literaturą i sztuką oraz twórczej aktywności
słowne.
3. Wskazówki metodyczne
Zajęcia logopedyczne są środkiem pomocy dziecku. Ich treść, formy, metody muszą być maksymalnie dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka i skierowane na wyeliminowanie wykrytych w mowie nieprawidłowości.
Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli – logopedów w formie zajęć indywidualnych lub grupowych (2-4 osoby).
Objęcie dziecka zajęciami logopedycznymi wymaga zgody rodziców. Po badaniu mowy rodzice powinni być powiadomieni o stanie mowy dziecka. Jest to konieczne ze względu na współpracę. Codzienne ćwiczenia są niezbędne do uzyskania pożądanego efektu logopedycznego.
Zajęcia te organizowane są w krótkich odstępach czasu w atmosferze życzliwości, zaufania, zrozumienia i konsekwencji. W pracy z dzieckiem wychodzi się od treści znanych i łatwych.
Podstawową pracy są ćwiczenia w formie zabaw i gier. Oprócz nich można zaproponować dziecku wykonanie kilku ćwiczeń „gimnastyki mózgu” Dennisona.
Na jakość i skuteczność działań terapeutycznych wpływają:
- odpowiedni dobór metod i środków,
- systematyczność wykonywania ćwiczeń,
- indywidualne podejście do problemu,
- atmosfera zajęć,
- sprawna organizacja zajęć ,
- stopniowanie trudności,
- nie dopuszczenie do tego, aby zajęcia były męczące,
- rozpoczynanie od czynności łatwych,
- kompleksowe podejście do problemu logopedycznego.
Ogólny plan pracy logopedycznej
1. Prace organizacyjne: przygotowanie gabinetu do podjęcia terapii logopedycznej, zebranie pomocy dydaktycznych.
2. Diagnoza logopedyczna.
3. Ćwiczenia logopedyczne.
- Oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćwiczenia oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza umiejętności synchronizowania pauz oddechowych treścią wypowiedzi.
- Głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.
- Słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze źle wypowiadanych,
- Artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywołanie głosek w izolacji, utrwalenie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoski ćwiczonej.
- Leksykalne: rozwijanie mowy poprzez opowiadanie historyjek
obrazkowych , opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, udzielanie
odpowiedzi na pytania, gry i zabawy ortofonicznie, ćwiczenia w
czytaniu i pisaniu.
4. Współpraca z wychowawcą grupy, pedagogiem, psychologiem.
Instruowanie o sposobie korekcji mowy, pokaz ćwiczeń, informowanie o
postępach.
Diagnoza logopedyczna
Warunkiem prawidłowego przebiegu terapii logopedycznej w każdym zaburzeniu mowy jest właściwa diagnoza, od ustalenia której rozpoczynamy pracę z dzieckiem. Diagnoza logopedyczna kształtuje się przez wielokrotny kontakt z dzieckiem, jego opiekunami oraz - w uzasadnionych przypadkach -specjalistami z innych dziedzin ( laryngolog, pedagog, psycholog, audiolog ). Kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych odbywa się po konsultacji z wychowawcą i zapoznaniu się z orzeczeniami psychologiczno –pedagogicznymi oraz wynikami badań specjalistycznych.
Celem diagnozy logopedycznej jest ustalenie:
- nieprawidłowo realizowanych głosek oraz sposobu ich wymowy,
- przyczyn wadliwej artykulacji,
- wpływu wady na przebieg procesu porozumiewania się,
- rodzaju wady i jej wpływu na funkcjonowanie dziecka.
Proces diagnozy logopedycznej przebiega według określonego schematu i ulega modyfikacjom w zależności od rodzaju zaburzenia.
Schemat badania logopedycznego:
1.Badania wstępne
- wywiad
- obserwacja
...
andrzej5.1974