Antygeny krwi (grupy krwi)
l Niezmienne przez całe życie (wyjątek – przeszczep szpiku, przy różnicy układu AB0)
l W chorobach rozrostowych spadek ekspresji antygenów krwi, powodujący pozorną zmianę grupy krwi
l E. coli, Clostridium tertium, Proteus vulgaris wytwarzają deacetylazę, która zmienia N-acetylogalaktozaminę (determinanta grupowa A) na galaktozaminę - zmiana fenotypu krwinek z A na B
l Najbardziej polimorficzne: Rh oraz MNS
l Najbardziej immunogenne są AB0, Rh, Kell, Duffy, Kidd, MNS
l Znaczenie mają tylko te układy, które cechuje wysoka immunogenność lub częste występowanie przeciwciał naturalnych.
Układy grupowe krwi
l Swoistość antygenu grupowego zależy od rodzaju cząstek cukru lub białka obecnego w błonie erytrocytów
l Immunogenność (zdolność do indukcji przeciwciał biorcy) zależy od:
- Budowy chemicznej antygenu, glikoproteiny i lipoproteiny są silniejszymi antygenami niż same polipeptydy, Gęstości determinant antygenowych na powierzchni erytrocytów
l Przetoczenie krwi jest możliwe tylko gdy biorca i dawca są zgodni w zakresie antygenów grupowych, biorca nie ma w surowicy gotowych przeciwciał rozpoznających antygeny dawcy
à oznaczenie antygenów i przeciwciał grupowych
l wykonanie reakcji między krwinkami dawcy a surowica biorcy (PRÓBA KRZYŻOWA)
l zakres oznaczania ogranicza się do AB0 i Rh
Przeciwciała w surowicy przeciwko antygenom grupowym
• Alloprzeciwciała (allohemaglutyniny) - rozpoznają obce antygeny z tego samego układu grupowego, nie występujące na krwinkach badanego.
* Odpornościowe - zazwyczaj IgG, powstają w wyniku kontaktu z krwinkami obcej grupy przy przetoczeniu krwi lub w trakcie ciąży
* Naturalne - występują pomimo braku wcześniejszej immunizacji odpowiednimi antygenami (AB0, MNS, Lewis, P), zazwyczaj IgM. Powstają w wyniku immunizacji antygenami występującymi w otoczeniu.
Układ grupowy AB0
l Występuje na na wszystkich komórkach, oprócz neuronów
l Swoistość warunkuje cukier
l Pojawia się w 6 hbd, pełna ekspresja 6 - 18 m-cy po urodzeniu
Układ grupowy Rh
l Najbardziej złożony układ grupowy
l wyłącznie na erytrocytach
l Najważniejszy antygen to silnie immunogenny peptyd D
l Antygeny Rh pojawiają się w 6 hbd
l Przeciwciała anty-Rh powstają w wyniku uczulenia w czasie ciąży (konflikt serologiczny) lub po przetoczeniu krwi niezgodnej. Początkowo IgM, następnie IgG (zazwyczaj IgG1).
l Przeciwciała anty-Rh wykrywa się u chorych z niedokrwistością autoimmunohemolityczną „typu ciepłego”
UKŁAD Kell
l Bardzo immunogenny
l Przeciwciała odpornościowe
l Często powodują odczyny poprzetoczeniowe, mogą wywoływać chorobę hemolityczną noworodków
UKŁAD Duffy
l Na krwinkach płodowych w 6 - 7 tygodniu ciąży
l Antygen Fy(a-b-) występuje częściej w rasie czarnej - ochrona przed malarią, antygen Fy(a+b+) pełni bowiem rolę receptora dla zarodźców malarii
l receptor dla chemokin (DARC) - rola w buforowaniu chemokin w krążeniu
l Przeciwciała odpornościowe anty-Duffy są przyczyną odczynów poprzetoczeniowych, rzadko wywołują chorobę hemolityczną noworodków
UKŁAD Kidd
l Najprostszy układ grupowy na powierzchni krwinek czerwonych
l Pojawia się w pierwszych kilkunastu hbd
l Przeciwciała odpornościowe anty-Kidd są przyczyną odczynów poprzetoczeniowych, rzadko wywołują chorobę hemolityczną noworodków
Czynniki wpływające na immunizację
l Czynniki genetyczne
l Moc antygenu
l Ogólna ilość przetoczeń krwi
l Stan chorobowy biorcy
Co przetaczamy?
l NIE pełną krew
l W preparatach płytkowych lub erytrocytarnych mogą pojawiać się leukocyty, co powoduje reakcję immunologiczną przeciwko MHC klasy II
l Zmniejszenie liczby leukocytów:
ü KKCZ bez kożuszka leukocytarno – płytkowego
ü KKCZ ubogoleukocytarny po filtracji
Przetoczenie KKCZ z limfocytami osobom w immunosupresji może wywołać GvH
ZAPOBIEGANIE - Napromieniowanie krwi, hamujące proliferację limfocytów
WSKAZANIA DO NAPROMIENIOWANIA KRWI
• Niedobory odporności
• Biorcy szpiku/narządów (w immunosupresji)
• Transfuzja od krewnych I i II stopnia
• Choroba Hodkina
• Transfuzja wewnątrzmaciczna i u noworodków
Uzupełnienie erytrocytów
l KKCZ
l KKCZ bez kożuszka leukocytarno – płytkowego
l Przemywany KKCZ (u osób z reakcjami alergicznymi)
l Ubogoleukocytarny KKCZ
l Krew mrożona
l Krew napromieniowana
l Krew pełna rekonstytuowana (przy anemii hemolitycznej)
Ubogoleukocytarny KKCZ
l Mniejsze ryzyko uczulenia na HLA
l Spadek odczynu gorączkowgo
l Spadek oporności na przetoczenia
l Wieloletni biorcy (głównie płytek)
l Transfery dopłodowe i noworodków
l Zapobieganie zakażeniom CMV
Przemywany KKCZ
l W celu pozbycia się białek osocza u osób z reakcjami alergicznymi na nie
l NIE zabezpiecza przed alloimmunizacją HLA
Przetaczanie płytek
l Przy małopłytkowości (<10 tys/μl + cechy skazy)
l NIE przetacza się przy małopłytkowości związanej ze wzrostem niszczenia płytek
l Preparat zlewany
l Preparat z aferezy
Zapobieganie immunizacji
l NIE przetaczać leukocytów (filtrowane płytki)
l Lepiej przetaczać płytki od z aferezy niż zlewane
l Dobieranie zgodności w HLA klasy I
Powikłania poprzetoczeniowe
WCZESNE (do 24 h)
• Reakcje hemolityczne wczesne
• Zakażenia bakteryjne
• Odczyn anafilaktyczny
• Ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc (TRALI)
• Duszność poprzetoczeniowa
• Niehemolityczna reakcja gorączkowa
• Wysypka
WCZESNY ODCZYN HEMOLITYCZNY
Najczęściej w wyniku przetoczenia krwi niezgodnej w układzie AB0
OBJAWY
l Gorączka, dreszcze
l Ból w klatce piersiowej
l Ból w okolicy lędźwiowej
l Duszność
l Skąpomocz
l Hemoglobinuria
l Wstrząs
TRALI (Ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc )
l 90% Ab przeciwko HLA u dawcy – podawać dawcy Ab przeciwko HLA i przepłukiwać
l 10% Ab przeciwko HLA biorcy – podawać ultrafiltrowany KKCZ
l Cytokiny, lipidy, dopełniacz, hemoliza
Niehemolityczna reakcja gorączkowa - Wzrost o 1°C w trakcie lub w 2 h od zakończenia przetaczania
POSTĘPOWANIE PO WYSTĄPIENIU ODCZYNU WCZESNEGO
l Przerwać przetaczanie i powiadomić lekarza
l Odłączyć krew, podłączyć NaCl
l Wykonać pomiar temperatury, tętna, ciśnienia, RTG płuc
l Powiadomić pracownię serologiczną
l Pobrac krew z innego miejsca niż była podawana krew (badania serologiczne i bakteriologiczne)
l Przekazać RCK próbki krwi i pojemniki z resztkami
l Wysłać formularz zgłoszenia wystąpienia odczynu
Powikłania poprzetoczeniowe PÓŹNE
• Reakcje hemolityczne późne
• Poprzetoczeniowa skaza małopłytkowa
• Poprzetoczeniowy GvH
• Zakażenia
Reakcje hemolityczne późne - po 3 – 5 dniach
l Hemoliza zewnątrznaczyniowa
l Anemia
l Żółtaczka
l ...
cyniu2304