5. ZŁUDZENIA KSZTAŁTU i WIELKOŚCI- konspekt
UWAGA! Do egzaminu konieczna jest wiedza z wykładów. Wszystkie rodzaje wraz z przykładami zostaną zaprezentowane i omówione na zajęciach!!!
W spostrzeganiu bardzo ważny jest kontekst wewnętrzny odnoszący się do naszej wiedzy. W zależności od czasu działania bodźce kontekstowe możemy podzielić na 2 grupy:
1. Bodźce działające przed zadziałaniem bodźca właściwego. Zjawisko torowania (primingu)-spostrzeganie jest uzależnione od wcześniej eksponowanych bodźców i ma decydujący wpływ na gotowość percepcyjną.
Jeżeli pokazywano sześcian A i następnie rys. B to był on interpretowany przestrzennie jako sześcian. Jeśli jednak wcześniej pokazywano sześciokąt C to B był spostrzegany całkowicie płasko.
2. Bodźce działające równocześnie ze spostrzeganym.
W kontekście danego słowa każdy dwuznaczny zapis litery jest odczytywany jednoznacznie poprawnie.
Na tym rysunku nie można rozpoznać żadnej litery. Widzimy abstrakcyjne kreski. Ale jeśli przedstawimy je w kontekście zdania rozpoznanie nie stanowi większego problemu.
Natomiast kontekst zewnętrzny (niezależny od naszej wiedzy) dotyczy złudzeń percepcyjnych, czyli spostrzegania zależności pomiędzy bodźcami w sposób niezgodny z fizyczną rzeczywistością.
ZŁUDZENIE to niezgodność między obiektem, a jego spostrzeżeniem sprowadzająca się do błędnego rozpoznania tego obiektu. Spostrzegający nie zdaje sobie sprawy z tej rozbieżności i rezultat rozpoznania uznaje za właściwy tzn. traktuje złudzenie jako prawidłowe spostrzeżenie.
- JEDNOZNACZNE, czyli takie, których rezultat jest
taki sam dla wszystkich normalnie widzących ludzi:
1. KSZTAŁTU
2. WIELKOŚCI
3. PRZESTRZENI
4. BARWY
5. KONTRASTU
6. RUCHU
- WIELOZNACZNE, czyli takie, w których możliwa jest różna interpretacja jakościowa obrazu przez różnych ludzi w tym samym czasie lub przez jedną osobę,
ale naprzemiennie. Suma tych samych wrażeń może być różnie interpretowana.
1. SYLWETKI ALTERNATYWNE
2. FIGURY ALTERNATYWNE
3. FIGURY NIEMOŻLIWE
W odróżnieniu od złudzeń halucynacje produkowane są przez wyższe piętra centralnego układu nerwowego bez udziału lub przy znacznym ograniczeniu bodźców zewnętrznych.
Halucynacje odbierane są jako prawdziwe doznania zmysłowe pochodzące z narządów zmysłów i nie są zniekształceniem realnie istniejących sygnałów zewnętrznych (iluzje).
Dzielą się na: słuchowe, wzrokowe, węchowe, smakowe oraz somatyczne.
Do grupy halucynacji należą także pseudohalucynacje, które odbierane są spoza miejsc dostępnych percepcji danego zmysłu, np. omamy słuchowe rzekome dochodzące z wnętrza ciała.
Możemy wyróżnić halucynacje proste dotyczące wrażeń z zakresu jednego zmysłu, oraz halucynacje złożone z zakresu paru zmysłów jednocześnie.
Do najczęściej występujących należą omamy słuchowe, np. słyszenie własnych myśli zanim zostaną wypowiedziane (echo myśli) lub głosy w drugiej osobie, które mogą wypowiadać polecenia, albo głosy w trzeciej osobie wypowiadające sądy i komentujące zachowanie chorego.
Halucynacje wzrokowe mogą mieć cechy prostych wrażeń w postaci błysków lub plam barwnych, ale najczęściej są związane ze spostrzeżeniami ludzi, zwierząt, obiektów w realnej skali, ewentualnie pomniejszone- omamy mikrooptyczne lub powiększone- makrooptyczne.
Stosunkowo najrzadsze są halucynacje węchowe (osoba czuje nieistniejące zapachy- np. dymu, spalenizny, rozkładającego się mięsa itp.) i często współwystępujące z nimi halucynacje smakowe ( w ustach czuje nieprzyjemny smak).
Halucynacje somatyczne dotyczą fałszywych doznań z powierzchni ciała lub z jego wnętrza. Dzielimy je na:
- powierzchniowe, które objawiają się fałszywym doznaniem dotyku, mrowienia, pełzania owadów na lub pod skórą, albo fałszywym odczuciem wilgoci, ciepła lub zimna,
- trzewne, które objawiają się fałszywym doznaniem przemieszczania się, pulsowania kurczenia lub rozrastania organów wewnętrznych,
- kinestetyczne, które objawiają się fałszywymi doznaniami z położenia mięśni, stawów, kończyn itp.
Halucynacje mogą występować w zaburzeniach psychotycznych (np. schizofrenia), w zaburzeniach psychoorganicznych (takich jak majaczenie, otępienie), w zaburzeniach nastroju (np. mania lub depresja z objawami psychotycznymi) oraz podczas zażywania substancji psychoaktywnych (m.in. alkohol, meskalina, czy LSD).
Mogą występować także u osób zdrowych w wyniku odcięcia lub znacznego ograniczenia bodźców zewnętrznych (deprywacja sensoryczna). Np. wobec braku bodźców wzrokowych zwykle aktywny układ nerwowy, poszukujący bodźców w postaci informacji wizualnej (zagrożenia lub korzyści) podejmie próbę poszukiwania zamienników. W takim wypadku sam mózg zacznie generować obrazy. Ponieważ za pomocą wzroku człowiek pobiera zdecydowanie najwięcej informacji to odcięcie go od widzenia wywołuje stan zagrożenia. Wyjaśnia to też fakt, dlaczego nawet zdrowi ludzie wszelkiego rodzaju duchy i zjawy widują w porze nocnej. Również i ci, którzy utracili wzrok najczęściej doznają halucynacji wizualnych.
1. ZŁUDZENIA KSZTAŁTU są następstwem współwystępowania konturów w polu widzenia. Ich odbiór jest zniekształcony w wyniku zależności pomiędzy polami recepcyjnymi w korze wzrokowej.
Złudzenie deformacji kwadratu (1i2) oraz koła (3i4).
ZŁUDZENIE KSZTAŁTU Zollnera związane jest z oceną wielkości kątów. Polega na tym, że kąty ostre uznajemy za większe, a kąty rozwarte, jako mniejsze niż w rzeczywistości. Czyli zarówno kąty ostre jak i rozwarte uważamy za bardziej proste, niż są w rzeczywistości.
Szereg długich równoległych linii, przekreślonych systemem nachylonych odcinków sprawia, że równoległość prostych znika i wydają się one nachylone względem siebie raz w jedną, raz w drugą stronę. Przyczyną złudzenia jest wspomniane zjawisko prostowania kątów - kąty między liniami zasadniczymi a przekreślającymi skłonni jesteśmy brać za bardziej proste, a przez to całość pojmować jako system nachylonych do siebie drabinek.
ZŁUDZENIA KSZTAŁTU Poggendorfa polega na tym, że ulegamy złudzeniu i czarna, skośna linia po lewej stronie wydaje się być przesunięta w górę względem dolnej po lewej stronie (rys.1), a w rzeczywistości jest jej kontynuacją (rys.2) Przyczyną złudzenia jest wspomniane zjawisko prostowania kątów - kąty między czerwoną plamą a przekreślającą ją czarną linią skłonni jesteśmy brać za bardziej proste niż są one w rzeczywistości.
Odmiana złudzenia Poggendorfa polega na tym, że jeteśmy przekonani i czarna, skośna linia poprowadzona na tle poziomych sprawia wrażenie schodów.
ZŁUDZENIA KSZTAŁTU polegające na odpowiednim rozłożeniu kontrastów w wyniku czego następuje pozorna deformacja obiektów.
Wszystkie czarne i białe pola są idealnymi kwadratami. Takie efekty można wykorzystać między innymi przy projektowaniu odzieży, w celu wyszczuplenia, poszerzenia lub podkreślenia talii. Jest również stosowany w grafice i przy projektowaniu fasad budynków.
1. 2.
1. Wszystkie szare, pionowe linie są idealnie proste i wzajemnie równoległe. Oprócz tego jeśli powoli wodzicie po nich wzrokiem wydają się poruszać.
2. Doznajemy złudzenia że istnieje środkowy kwadrat, który wydaje się nieznacznie poruszać! Cały obraz zbudowany jest wyłącznie z kwadratów.
ZŁUDZENIA KSZTAŁTU polegające na odpowiednim oświetleniu, co sprawia, że płaski obraz zaczynamy interpretować przestrzennie.
Kwadraty Helmholtza- pierwszy z poziomych linii wydaje się być prostokątem ustawionym w pionie, a drugi prostokątem w poziomie. Przyczyną jest zjawisko irradiacji.
Iluzja Giowanelliego- wydaje się, że każda z kropek umieszczonych w kołach zmierza w przeciwnym kierunku. Znajdująca się w lewym kole wydaje się być wyżej od tej w prawym.
Czy jesteście pewni, że widzicie spiralę? A może jednak to są koła?
Złudzenie Bourdona polegające na pozornym uginaniu się prostej linii (po lewej stronie u góry) utworzonej przez dwa, stykające się wierzchołkami trójkąty.
Złudzenie Herringa polegające na pozornym uginaniu się prostych, pionowych i równoległych linii na tle złożonym z linii promienistych.
Złudzenie Herringa spowodowane jest dystorsją, polegającą na stopniowym pogarszaniu geometrycznego odwzorowania obrazu wraz z oddalaniem się jego punktów od osi optycznej środka siatkówki. Kiedy patrzymy z pewnej odległości, widzimy że pionowe i poziome linie na granicach poszczególnych pól nie są równoległe, lecz zakrzywione na zewnątrz. Natomiast przy bardzo niewielkiej odległości oka od obrazu (ponad 60°kątowych), linie będą wydawać się równoległe- ich krzywizna pokryje się z krzywizną siatkówki. Efekt tego złudzenia możemy dostrzec na codzień. Kiedy spojrzymy na wysoki budynek, wyda nam się, że jego ściany odchylają sie na zewnątrz w górnej części konstrukcji.
Oczywiście wszystkie czarne i białe pola są idealnymi kwadratami, a całość zwykłą szachownicą! Cała iluzja opiera się na drobnych elementach rozmieszczonych w narożnikach kwadratów. Prześledźcie dokładnie, jak zmienia się ich położenie.
2. ZŁUDZENIA WIELKOŚCI są z reguły konsekwencją nieświadomej oceny wielkości obiektu w porównaniu sąsiednimi lub z tłem.
...
Czarcimir