Jest historycznie zmienny i wielopostaciowy , tak więc jego definicja , jeżeli w ogóle możliwa , musi być ogólna aby objąć wszystkie jego odmiany . Dość pospolitym błędem jest definiowanie go na podstawie niewielkiej liczby dowodów pochodzących z jednego okresu, kraju , kręgu kulturowego. Definicja nie powinna przesądzać czy nacjonalizm jest ideologią, sys . wartości , czy stylem myślenia .Zaznaczyć jednak trzeba , że to coś jakościowo innego niż etnocentryzm czy trybalizm .Postawy, których charakterystyczną cechą jest ostre przeciwstawienie dobrych swoich złym obcym z pewnością sprzyjają szerzeniu się n. ,nie są jednak wystarczającym warunkiem jego powstania i rozwoju . Definicje n., przeważające we współ. Naukach społ. Są neutralne i ogólne. Najczęściej przyjmuje się że polega on na przekonaniu, że podziały polityczne winny pokrywać się z podziałami narodowymi, ludzie zaś sprawujący władzę winni należeć do tego samego narodu, co ci , którzy władzy podlegają.
Cechy ;
Nacjonalizm zachował swą ideologiczną odrębność , gdyż nacjonalistyczna idea państwa narodowego łączy się z szeregiem dodatkowych przeświadczeń na temat narodu. Zgodnie z nimi naród jest związkiem bezwarunkowo najważniejszym najbardziej naturalnym i najmocniej zobowiązującym jednostkę do lojalności . Przynależność jednostki do określonego narodu wynika z faktu, że się jako członek danego narodu urodziła i należy do niego. Naród uznawany jest za jedyne źródło prawowitej władzy oraz niepowtarzalną indywidualnością . Jest on grupą z istoty swej homogeniczną czyli pełną jedności i solidarności .Interesy narodu są bezwzględnie nadrzędne do innych a to co rodzinne jest lepsze od cudzoziemszczyzny. Sus ser mówi iż nacjonalizm nie jest prawicowy , ani lewicowy , kapitalistyczny ani socjalistyczny , demokratyczny ani autokratyczny . Stąd jego częste łączenie się z innymi ideologiami .
Zdaniem niektórych uczonych między innymi Setona - Watsona nacjonalizm jest dla niektórych nowoczesnych społeczeństw zastępczą religią w chwili kryzysu tradycyjnej religijności . Przyjmuje się iż powstał on w zach. Europie przed ok. II wiekami temu i wiązał się z ideą suwerenności ludu i rozwojem demokracji. We współczesnych naukach społecznych uważa się n. Za jedno ze zjawisk składających się na fenomen nowoczesności . Należy tu wyróżnić dwa stanowiska . Pierwsze iż jest następstwem przejścia od społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego oraz drugie że nie jest skutkiem a przyczyną modernizacji .
Wyróżniamy następujące typy nacjonalizmu;
Obywatelski i etniczny można zaobserwować na przykładzie Francji i Niemiec . Zależą one od sposobu pojmowania narodu . We FRANCJI państwo dało początek narodowi . Z kolei w romantycznej koncepcji niemieckiej naród poprzedza państwo.
Inny ważny podział jest pochodną tego jak sytuuje się swój naród pośród innych . Według wzoru braterstwa ludu każdy ma do wypełnienia inną misję we wspólnym dziele postępu ludzkości. Z kolei wzór walki o byt mówi iż interesy narodów są sprzeczne , tak więc korzyści jednego są stratami innego.
Natomiast zwrot w stronę nacjonalizmu integralnego oznacza odrzucenie haseł wolności , równości i braterstwa oraz eliminacje nacjonalistycznych elementów oświeceniowego uniwersalizmu. Rozwinął się on przede wszystkim w obrębie silnych państw narodowych. Istotny jest również podział na nacjonalizm krajów , w których istnieje państwo narodowe i nacjonalizm państw pod obcym panowaniem .
Możemy również dokonać podziału na nacjonalizm krajów o rozwiniętym poczuciu tożsamości narodowej a nacjonalizm krajów gdzie jest on właściwy nielicznej elicie .
Druga młodość n. , która przypada na pierwszą połowę XX wieku , wiąże się z upadkiem kolonializmu i państw wielonarodowych oraz z kryzysem ideologii. W nauk. Społ. Daje się zaobserwować w ostatnich czasach bardzo wyraźny nurt zainteresowania nacjonalizmem.
atlanta7