17 pogromców cholesterolu
allicyna, beta-karoten, bioflawonoidy, cholesterol, dieta antycholesterolowa, dieta cholesterolowa, dieta niskocholesterolowa, inozytol, Kobieta, kwas gamma-linolenowy (GLA), kwasy omega-3, lecytyna sojowa, likopen, lipoproteiny, witaminy
Bez cholesterolu organizm nie może normalnie funkcjonować, ale gdy jest go za dużo, staje się naszym wrogiem. Są jednak proste i naprawdę skuteczne metody, by obniżyć jego poziom.
Cholesterol nie ma najlepszych notowań. Tymczasem nie możemy się bez niego obejść. Bierze np. udział w tworzeniu hormonów i kwasów żółciowych. Sam organizm wytwarza 1–2 g cholesterolu na dobę. Z wątroby, gdzie jest głównie produkowany, dociera wraz z krwią do wszystkich komórek organizmu.
Frakcje LDL i HDL
Cholesterol jest związkiem tłuszczowym, nie rozpuszcza się więc we krwi. Aby się przemieszczać, musi się połączyć ze specjalnymi białkami transportującymi. W ten sposób powstają lipoproteiny (lipidy to tłuszcze, proteiny – białka). Lipoproteiny różnią się między sobą gęstością. Te o małej gęstości, zwane LDL dostarczają cholesterol do komórek. Stamtąd nadmiar cholesterolu odbierają lipoproteiny o dużej gęstości, HDL, i z powrotem transportują go do wątroby, gdzie jest on wykorzystywany do produkcji kwasu żółciowego. W ten sposób organizm nadmiar cholesterolu – o ile jest on niewielki – rozkłada i wydala. Choć potrzebujemy obydwu frakcji, frakcję HDL nazywa się „dobrym” cholesterolem, LDL zyskała miano „złego” cholesterolu. Powód jest jeden: gdy LDL jest zbyt dużo, staje się szkodliwy, ponieważ powoduje miażdżycę – chorobę zwyrodnieniową tętnic. „Zły” cholesterol odkłada się wewnątrz naczyń krwionośnych w postaci złogów (blaszek miażdżycowych), które utrudniają przepływ krwi. Nasz organizm potrafi sam wytworzyć potrzebną ilość cholesterolu, ale otrzymuje go też z tego, co jemy (od 20 do 40 proc.), zwłaszcza z tłuszczów zwierzęcych. Łatwo więc obniżyć jego poziom, modyfikując nieco sposób odżywiania, czyli ograniczając produkty obfitujące w te tłuszcze. Drugim wielkim sojusznikiem w walce z nadmiarem cholesterolu jest aktywny tryb życia.
Siła w naturze
Warto też poznać innych sprzymierzeńców. Istnieją w naturze substancje, które obniżają poziom „złej” frakcji LDL, a podwyższają HDL. Znajdziemy je w warzywach, owocach, zbożach, ziołach i rybach. Niektóre z nich są tak cenne, że sporządza się z nich lecznicze preparaty.
1. Kwas gamma-linolenowy (GLA)
To związek występujący w wiesiołku, bogatym również w inne cenne kwasy nienasycone, które biorą udział w regulacji poziomu lipidów (tłuszczów) i pomagają zapobiegać miażdżycy.
Dieta antycholesterolowa
polega z jednej strony na ograniczeniu spożycia produktów bogatych w cholesterol, z drugiej zaś dostarczać ma takich, które spowodują wzrost frakcji „dobrego” cholesterolu. Jest ona zbliżona do diety śródziemnomorskiej: jemy dużo ryb, warzyw i owoców, a potrawy skrapiamy oliwą. Należy wykreślić z jadłospisu czerwone mięso, podroby i tłuste wędliny: salami, boczek, parówki. Trzeba zrezygnować z masła, smalcu i słoniny. Z nabiału należy unikać pełnotłustego mleka i jego przetworów, np. śmietany, serów żółtych i topionych oraz pełnotłustego twarogu. Ilość jajek trzeba ograniczyć do 2–3 tygodniowo (dotyczy to żółtek, bo białka można jeść bez ograniczeń). Niewskazane jest białe pieczywo, zakazane chipsy i wszelki fast food, a także alkohol (wyjątkiem jest wino). Z powodu zawartości tłuszczu łasuchy muszą pożegnać się z ciastkami i herbatnikami zawierającymi tłuszcz cukierniczy, tortami z kremem maślanym, chałwą i lodami na śmietanie.
2. Karnityna (związek aminokwasów)
Wpływa korzystnie na gospodarkę tłuszczową w organizmie. Jej naturalnym źródłem jest chude mięso.
3. Lecytyna sojowa
Pozytywnie wpływa na poziom tłuszczu i cholesterolu we krwi, przez co zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy i związanych z nią chorób sercowonaczyniowych. Wspomaga organizm w wykorzystaniu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E oraz K.
4. Pyłek kwiatowy
Jest przydatny w zaburzeniach przemiany lipidowej, miażdżycy, przy wysokim poziomie cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Dorośli powinni przyjmować 20 do 40 g pyłku dziennie, najlepiej 3 razy dziennie od 30 minut do 2 godzin przed jedzeniem. Pyłek można zemleć przed podaniem lub starannie żuć przed połknięciem. Pyłek dobrze łączy się z miodem, mlekiem albo jogurtem itp.
5. Kwasy omega-3
Obniżają zawartość trójglicerydów i cholesterolu LDL, a zwiększają ilość cholesterolu HDL. Najwięcej jest ich w tłustych rybach morskich, a także w oliwie i oleju, np. rzepakowym.
6. Allicyna
To aminokwas obecny w czosnku. Razem z ajoenem i garlicyną pomaga obniżyć poziom cholesterolu średnio o 10 proc. Wystarczy zjeść 2–3 ząbki dziennie. Jeśli nie tolerujesz woni czosnku, łykaj go w postaci kapsułek.
7. Beta-karoten
Roślinna prowitamina A, skutecznie unieszkodliwia wolne rodniki i chroni frakcję HDL. Dużo go jest w marchwi, zielonej pietruszce, koperku, szpinaku, rzeżusze, botwince, pomidorach, cykorii, czerwonej papryce, sałacie, brokułach, porach i kiełkach żytnich. Beta-karoten dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, więc należy dodawać do potraw nieco oliwy lub olejów roślinnych. Dzienne zapotrzebowanie na prowitaminę A pokrywa jedna średnia marchewka.
8. Inozytol
Współpracuje z choliną (ułatwia przenoszenie tłuszczów z wątroby do innych narządów i wchłanianie go w komórkach), bierze także udział w przemianie cholesterolu, dzięki czemu chroni organizm przed miażdżycą.
9. Błonnik pokarmowy
Zwłaszcza rozpuszczalny, zwany inaczej pektyną hamuje wchłanianie cholesterolu pokarmowego z jelita, co prowadzi do zwiększenia produkcji tego związku w wątrobie, a w konsekwencji do obniżenia stężenia cholesterolu we krwi. Nasza dieta powinna dostarczać 30–40 g błonnika dziennie. Obfitują weń warzywa zielone, szczególnie szpinak i kapusta. Dużo błonnika dostarcza także fasolka szparagowa, zielony groszek, bób, a wśród warzyw korzeniowych przede wszystkim marchew, seler, pietruszka. Warto także częściej sięgać po rośliny strączkowe, zwłaszcza ich suche nasiona. Aby uniknąć nieprzyjemnych wzdęć po ich spożyciu, możemy nasiona przed gotowaniem zalać wrzątkiem i odstawić. Po godzinie odlewamy wodę, nasiona zalewamy świeżą wodą i gotujemy. Ponadto należy pamiętać o uzupełnieniu płynów w ilości przynajmniej 2 l w ciągu doby, ponieważ błonnik wchłania dużo wody.
10. Niacyna
Zwana inaczej kwasem nikotynowym, witaminą B3 albo PP - zmniejsza poziom „złego” cholesterolu, a podnosi ilość „dobrego”. Najwięcej jest jej w wątrobie, chudym mięsie, pełnych ziarnach zbóż, orzeszkach ziemnych, awokado.
11. Witamina C
To silny przeciwutleniacz, jej najbogatszym źródłem są: czarna porzeczka, dzika róża, natka pietruszki, brukselka, brokuły, kalafior, kapusta czerwona i biała, papryka.
12. Sterole i stanole roślinne
Są zawarte w warzywach liściowych i tłuszczach roślinnych. Mają zdolność obniżania poziomu cholesterolu. Ponadto blokują wchłanianie cholesterolu do krwi z układu pokarmowego. Warto sięgnąć po produkty wzbogacone w te substancje: do chłodników i sosów sałatkowych używać jogurtów Pro- Activ, a korzystne dla naszego układu krwionośnego pieczywo pełnoziarniste smarować margarynami Benecol lub Flora Pro-Activ. Dzienne spożycie 2–3 g steroli i stanoli pozwala obniżyć stężenie cholesterolu LDL o 10–15 proc. Należy pamiętać, że produkty zawierające sterole i stanole roślinne zalecane są przede wszystkim dla osób mających nieprawidłowe stężenia cholesterolu.
13. Witamina E
Chroni cząsteczki LDL przed wolnymi rodnikami, dzięki czemu cholesterol nie wnika do ścianek naczyń krwionośnych i nie tworzy złogów miażdżycowych. Dobrym źródłem tej witaminy są soja, kiełki pszenicy, oleje, zielone warzywa i pełne ziarna zbóż.
14. Witaminy z grupy B (szczególnie B6, B12)
Pomagają wątrobie zredukować zbyt wysoki poziom homocysteiny – aminokwasu, który uszkadza komórki śródbłonka i nasila działanie „złego” cholesterolu (LDL).
15. Likopen i luteina
Są to przeciwutleniacze z grupy karotenów. Chronią „zły” cholesterol przed utlenianiem. Likopen występuje w warzywach o czerwonej barwie. Najwięcej jest go w dojrzałych pomidorach, ale najłatwiej przyswaja się w postaci Źródłem luteiny są warzywa żółte i pomarańczowe oraz zielone liściaste (jarmuż, roszponka, sałata, dynia).
16. Flawonoidy
Naturalne związki fenolowe wpływające na barwę, smak i zapach wielu warzyw – również chronią nasze serce i tętnice. Najwięcej przyswajamy ich, jedząc cebulę, kapustę włoską, brokuły czy fasolę. Mnóstwo flawonoidów znajduje się też w herbacie, winogronach, kakao, grejpfrutach.
17. Polifenole
Uczestniczą w usuwaniu złogów tłuszczowych i zwiększają ilość „dobrego” cholesterolu. Jest ich sporo w soku z aronii oraz w czerwonym winie.
Jacek-Paulina